اسما   روانخواه پژوهشگر اجتماعی

در ادبیات مربوط به توانمندسازی، به‌ویژه درخصوص زنان، یک نکته قابل‌توجه وجود دارد و آن هم تأکید بر این اصل است که توانمندسازی فرآیندی است که در آن، زنان، قدرت انتخاب را «به‌دست می‌آورند». به‌عنوان مثال بیایید یک کشور توسعه‌یافته را در نظر بگیریم. در چنین کشوری، صحبت‌کردن در ارتباط با لزوم تحصیل دختران، شبیه یک شوخی است. در چنین کشوری مدرسه رفتن، ورزش کردن یا حتی به تنهایی قدم زدن دختران امر قبیحی به شمار نمی‌آید، بنابراین اینها به‌خودی‌خود حقوق مسلمی را دارند که جامعه، ارزش‌ها، هنجارها و قوانین از آنها حمایت می‌کند. اما اگر در کشوری دیگر که دختران و زنان از حقوقی ابتدایی نیز محروم‌اند، یکی بیاید و تصمیم بگیرد که با وجود همه فشارها به خواسته‌های خود اهمیت دهد، آن وقت است که می‌توانیم برایش کف بزنیم و به او بگوییم آفرین. عجب دختر توانمندی. احتمالا همه ما ملاله یوسف‌زی، دختر نوجوان پاکستانی را که به دلیل پافشاری‌اش درخصوص رفتن به مدرسه هدف گلوله نیروهای طالبان قرار گرفت، می‌شناسیم. ملاله یوسف‌زی در دره سوات اقامت داشت. او گزارش‌هایی از زندگی مردم منطقه، به‌ویژه زنان و دختران را در وبلاگ خود منتشرمی‌کرد. طالبان قبلا خانواده او را تهدید به قتل کرده بودند تا این‌که ملاله در ۹ اکتبر ۲۰۱۲ در منطقه دره سوات، در شمال غرب پاکستان و هنگامی که از مدرسه به خانه باز می‌گشت، هدف تیراندازی قرار گرفت و در اثر اصابت گلوله زخمی شد. ملاله با بقیه بچه‌ها در اتوبوس مدرسه نشسته بود که گروهی از مردان طالبان اتوبوس را متوقف می‌کنند و بالا می‌آیند. مردی فریاد می‌زند: «بگویید کدام‌تان ملاله‌اید، اگر دهان‌تان را باز نکنید، همه‌ را می‌کشم»! ملاله شناسایی می‌شود. مردان به سرش شلیک می‌کنند. او به شدت زخمی می‌شود. طالبان پاکستانی مسئولیت ترور را به عهده گرفت و ملاله را «نماد کفر و هرزگی» خواند. دو‌سال بعد و پس از بهبودی، ملاله به خاطر تلاش برای آموزش در پاکستان، برنده جایزه صلح نوبل ۲۰۱۴ شد. دیدن تلاش‌های دختری که می‌خواهد آنچنان زندگی کند که خودش انتخاب کرده است، آن هم از سوی جهانیان و دریافت جایزه صلح نوبل به این خاطر، اتفاق مبارکی بود. اما امسال نیز خبرهای خوبی به گوش می‌رسد. خبرهایی خوب از نامزدهای دریافت جایزه صلح نوبل. خبرهایی از تلاش‌های زنان و دخترانی که به‌خاطر رسیدن به خواسته‌هایشان با خطر مرگ و طردشدن از جامعه دست وپنجه‌ نرم می‌کنند.
گروه دختران دوچرخه‌سوار افغانستان از سوی ١١٨ نفر از اعضای پارلمان ایتالیا نامزد جایزه صلح نوبل شده است. دختران تیم‌ملی دوچرخه‌سواری افغانستان ١٠نفر هستند و بین ١٦ تا ٢٥‌سال دارند. ‌شانون گالپین، دوچرخه‌سوار آمریکایی، مدافع حقوق زنان و سفیر شرکت دوچرخه‌سازی آمریکایی لیو که موسس نهاد غیرانتفاعی «کوه‌به‌کوه» نیز است، از دو‌سال و نیم پیش از تیم دختران دوچرخه‌سوار افغانستان حمایت می‌کند .او که نخستین زنی بود که در‌ سال ۲۰۰۹ در کوهستان‌های افغانستان دوچرخه‌سواری کرد، نزدیک به یک دهه در افغانستان کار کرده تا به توانمندشدن زنان کمک و فرصت‌های جدیدی را برای آنها ایجاد کند. گالپین نامزدی این تیم برای دریافت جایزه صلح نوبل را «به رسمیت‌شناختن شجاعت، جرأت و توانایی این زنان برای دوچرخه‌سواری در جاده‌ها و دفاع از حقوق‌شان» دانست. اعضای تیم‌ملی دوچرخه‌سواری دختران افغانستان مانند سایر ورزشکاران دختر در این کشور با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند. دلیل به‌وجودآورنده این چالش‌ها جاده‌های ناهموار و خاکی نیست، بلکه بافت عمیقا سنتی  این کشور است. ژاله سرمست که یکی از اعضای تیم دوچرخه‌سواری افغانستان است، می‌گوید: «زمانی که برای تمرین بیرون می‌رویم، مردم مشکلات زیادی را برای ما ایجاد می‌کنند، بنابراین مجبور هستیم در بیرون از شهر تمرین کنیم. در بیرون از شهر هم مزاحمت کم نیست اما ما برای بالا بردن سطح آگاهی بعضی از مردم به تمرینات خود ادامه می‌دهیم.» ژاله سرمست امیدوار است که این تیم جایزه نوبل صلح‌ سال۲۰۱۶ را از آن خود کند و می‌گوید: «من مطمئن هستم که اگر ما این جایزه را ببریم، مردم افغانستان نیز به احتمال زیاد از ما حمایت خواهند کرد. امیدواری ما زیاد است.»
  این نسل از زنان قصد می‌خواهند از ابتدایی‌ترین حق خود که حق انتخاب است، برخوردار شوند. آنها با همه مشکلات و مصایبی که برای فعالیت‌هایشان وجود دارد، پیش قدم شده‌اند تا سطح آگاهی مردم افغانستان را درخصوص حقوق دختران و زنان، بالا ببرند. آنها داوطلب انتقال مفاهیمی هستند که می‌تواند به قیمت ازدست‌دادن جان‌شان باشد اما در راهی که قدم گذاشته‌اند، استوار مانده‌اند تا شاید بتوانند تغییر نگرشی نسبت به جایگاه زنان در این کشور، ایجاد کنند. امروز، 8 مارس، روز جهانی زن است. روزی که همگان درخصوص رفع خشونت و تبعیض علیه زنان سخن می‌گویند. حالا اعضای این تیم دوچرخه‌سواری خود پا به میدان گذاشته‌اند تا تغییری در شرایط جامعه ایجاد کنند، به‌دور از هر گونه شعار و سخنرانی!