|  محمود متین  |   جراح|

بخش اول| دهانه زهدان قسمتی از جسم رحم است که در بالای مهبل قرار دارد و هنگام معاینه می‌توان آن را دید و این موضوع یکی از امتیازات دهانه زهدان است زیرا بیماری‌های این عضو را می‌توان به وضوح مشاهده کرد و تشخیص داد. از طرف دیگر دهانه زهدان در معرض تماس جنسی بوده و محل مناسبی برای ابتلا به بیماری‌های تناسلی است. از نظر تشریحی دهانه زهدان (گردن رحم) دارای طول تقریبی 5/2سانتیمتر و دو پوشش سلولی متفاوت است. آن قسمت که در داخل مهبل قرار دارد دارای پوشش سلول‌های سنگفرشی است، درصورتی که پوشش مجرای داخلی دهانه زهدان کم‌وبیش شبیه داخل رحم است. در داخل دهانه زهدان مجرایی به طول 2سانتیمتر با یک سوراخ داخلی و یک سوراخ خارجی است. همین مجراست که به هنگام زایمان در اثر انقباضات رحم پیوسته کوتاه‌تر می‌شود تا هر دو سوراخ داخلی و خارجی آن روی هم بیفتد و با گشادشدن قابل توجه این مجرا که در اثر انقباضات شدید رحم صورت می‌گیرد، جنین از رحم خارج می‌شود. دهانه زهدان دارای اعصاب حسی است و همین اعصاب هستند که به هنگام زایمان یا به هنگام قاعدگی شدید که همراه با دفع لخته‌های خون است، احساس درد را منتقل می‌کند. دهانه زهدان در معرض بیماری‌های مختلف مخصوصا ویروس‌های دستگاه تناسلی قرار دارد. بعضی از این ویروس‌ها موجب تغییرات سلولی و بالاخره سرطان دهانه زهدان می‌شوند. اگر به موقع این تغییرات سلولی تشخیص داده نشود و درمان نشود، سرطان به بافت‌های عمقی و مجاور خود نفوذ می‌کند.
درعین ‌حال سلول‌های سرطانی از راه مجاری لنفاوی و خونی در تمام بدن پراکنده می‌شوند. بدین ‌لحاظ معالجه سرطان در مراحل پیشرفته تقریبا امکان‌ناپذیر است. دانشمندان طی سال‌ها زحمت و کوشش با مطالعه ترشحات دهانه زهدان زیر میکروسکوپ به این نکته پی بردند که سلول‌های سرطانی مدتی طولانی در سطح دهانه زهدان باقی می‌مانند بدون این‌که به قسمت‌های عمقی نفوذ کرده یا به راه‌های لنفاوی و خونی دست‌اندازی کنند. این مدت ممکن است 8 تا 12سال طول بکشد. چنانچه در این مدت زمان طولانی سلول‌های سرطانی را کشف و اقدام به درمان کنیم، مسلما بیمار را نجات داده‌ایم و مشروط بر این‌که بیماران هرساله معاینه شده و از ترشحات دهانه زهدان نمونه‌برداری شود که اصطلاحا آزمایش سرطان یا «پاپ‌اسمیر» نامیده می‌شود. لذا توصیه به کلیه خانم‌ها این است که این آزمایش را سالیانه انجام دهند.