|  احمد خدائی  |   کارشناس مسائل خاورمیانه |

مقاله اخیر عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان، در روزنامه نیویورک تایمز، تحریفی آشکار از اهداف و رویکرد‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به دست می‌دهد.
در این نوشتار، با استناد به رخداد‌های تاریخی و تحلیل مختصر برخی از مبانی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران، به‌صورت تحلیلی علمی نشان خواهیم داد که محبت‌های آقای الجبیر(!) نه‌تنها مبتنی بر واقعیت نبوده بلکه ریشه در برداشتی کاملا سطحی و عوام‌گرایانه از واقعیات کشور همسایه خود دارد. آقای الجبیر در مقاله خود گفته است: «جهان امیدوار است ایران از یک کشور سرکش انقلابی به عضو محترم جامعه جهانی تغییر کند. رفتار ایران از زمان انقلاب 1979 همواره ثابت بوده است. در قانون اساسی این کشور صدور انقلاب به‌عنوان یک هدف ترسیم شده است.»اما ایشان با عنایت به اقدامات دولت عربستان مسأله صدور انقلاب ایران را تفسیر می‌کند، حال آن‌که واقعیات ماجرا حکایت از برداشتی دیگر دارد. امام خمینی(ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران همواره تاکید کرده‌اند که منظور از صدور انقلاب ارایه الگو و روشی مبتنی بر صلح و مدارا است: «ما از اول گفتیم می‌خواهیم انقلابمان را صادر کنیم. صدور انقلاب لشکرکشی نیست بلکه می‌خواهیم حرفمان را به دنیا برسانیم که یکی از مراکز آن وزارت امور خارجه است. ما می‌خواهیم معنویت انقلاب اسلامیمان را به جهان صادر کنیم. ما که می‌گوییم انقلاب می‌خواهیم صادر کنیم، می‌خواهیم این را صادر کنیم.» بر این اساس کاملا روشن است که ایران نمی‌خواهد شمشیر بکشد و حمله کند. می‌خواهد انقلاب فرهنگی‌اش را به همه ممالک اسلامی صادر کند. این نگاه مسالمت‌آمیز با تاکید بر جنبه‌های فرهنگی در تمام سخنان بنیانگذار انقلاب موج می‌زند. در این راستا ایران تلاش می‌کند تا با ارایه الگوی دولتی مدرن و پیشرفته به تبلیغ دستاورد‌های خود در عصر ارتباطات اقدام کند.بر همین اساس است که سیدمحمد خاتمی، رئیس‌جمهوری پیشین و مبدع ایده گفت‌وگوی تمدن‌ها اعلام می‌دارد: «معتقدم که دفاع از اسلام در صورتی میسر است که بتوانیم اسلام را سازگار با مردم‌سالاری و تامین آزادی‌های اصولی مردم ارایه کنیم. امری که تجربه آن در ایران آغاز شده است.» بنیانگذار جمهوری اسلامی همواره بر ضرورت تبلیغ، ارایه و اشاعه ارزش‌های انقلاب اسلامی تاکید کرده: «باید با تبلیغات صحیح اسلام را آن‌گونه که هست به دنیا معرفی نمایید. ما که می‌گوییم می‌خواهیم انقلابمان را صادر کنیم. می‌خواهیم با تبلیغ باشد.» آقای الجبیر همچنین در مقاله خود مدعی شده است که: «ایران به دنبال گسترش سیاست‌های خطرناک قومی و توسعه‌طلبانه خود است. ایران به حمایت از گروه‌های افراطی در منطقه پرداخته و از حزب‌الله در لبنان ،حوثی‌ها در یمن و پیکارجویان فرقه‌ای در عراق حمایت می‌کند».در دوره ریاست دکتر ظریف بر دستگاه دیپلماسی تلاش می‌شود تا با پذیرش کثرت‌گرایی موجود در عرصه روابط بین‌الملل به جای پیروی از الگوی تقابل و تعارض، با عنایت به اصل همگرایی و در پرتو همکاری و همزیستی توأمان با صلح و احترام منافع جمهوری اسلامی ایران تامین شود. همچنین در اصل 152 قانون اساسی تصریح شده است: «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران براساس روابط صلح‌آمیز متقابل با دول غیرمحارب استوار است.»اصل چهاردهم نیز تصریح می‌کند: «دولت جمهوری اسلامی و مسلمانان موظفند نسبت به افراد غیرمسلمان با اخلاق حسنه و قسط و عدل اسلامی عمل نمایند و حقوق انسانی آنها را رعایت کنند.» امام‌خمینی(ره) نیز در همین راستا گفتند: «ملت‌های اسلام، صلح‌جویی و زندگانی مسالمت‌آمیز را با تمام دولت‌ها و ملت‌ها طالب می‌باشند.» همچنان که مشاهده می‌شود، هم در قانون اساسی، هم در نگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و هم در رویکرد اجرایی دستگاه دیپلماسی، خبری از سیاست‌های قومی و توسعه‌طلبانه نیست. جناب الجبیر با بعد «عدم مداخله در امور داخلی کشورها و احترام متقابل» دستگاه دیپلماسی ایران مطلقا آشنا نیستند. اصل 154 قانون اساسی بیان می‌دارد: «جمهوری اسلامی ایران متعهد به خودداری کامل از هرگونه دخالت در امور داخلی ملت‌های دیگر است». امام‌خمینی(ره) نیز گفته‌اند: «امیدواریم که صلح جهانی بر پایه استقلال ملت‌ها و عدم مداخله در امور یکدیگر بنا گردد». آقای الجبیر در بخش پایانی مقاله خود مدعی شده است: «درک چرایی تعهد عربستان‌سعودی و متحدانش به مقابله با توسعه‌طلبی ایران و پاسخ به آن مهم است». او با متهم کردن ایران به تلاش برای رسیدن به هژمونی منطقه‌ای ایران را متخاصم‌ترین بازیگر منطقه نامیده است. این اتهامات درحالی نثار ایران می‌شود که اتحاد کشورهای اسلامی و وحدت جهان اسلام یکی از مهم‌ترین اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. در اصل 11 قانون اساسی تاکید می‌شود که به حکم آیه «ان هذه متکم امه واحده و انا ربکم فاعبدون» همه مسلمانان یک امت‌اند و دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است سیاست کلی خود را بر پایه اطلاق و اتحاد ملل اسلامی قرار دهد و پیگیری به‌عمل آورد تا وحدت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام را تحقق بخشد. امام‌خمینی(ره) نیز در همین زمینه فرموده‌اند: «امیدواریم جمهوری اسلامی که بر مبنای اتحاد و تشریک مساعی با کشور‌های مسلمان جهان باشد نقش قاطعی در حصول به هدف‌های والای اسلامی و خوشبختی مسلمانان سراسر جهان داشته باشد».خلاصه این‌که باید در پرتو نظریه‌های همگرایی منطقه‌ای و با استناد به نظریه دیوید میترانی که به پر و بال دادن معروف است، با رفع سوءبرداشت‌ها پله‌پله زمینه‌های بروز کدورت کمرنگ و در گذر زمان حل‌وفصل شود.