|وحید خاتمی| موسسات توانمندسازی و کارآفرینی زنان که برخی از آنان تحت‌مدیریت سازمان‌های مردم‌نهاد اداره می‌شوند، نقش عمده‌ای در ایجاد کسب‌وکارهای پایدار و بالا بردن اعتماد به‌نفس زنان و دختران دارند. این مراکز در عین پیشبرد و گسترش فعالیت‌های خود که به‌عنوان نمونه بنگاه‌های اجتماعی قابل ذکر هستند، در زمینه الگوسازی برای سایر فعالیت‌های مشابه نیز قابلیت مطرح‌شدن و معرفی دارند. این گفتوگو با زهرا باقری، مدیر موسسه توانمندسازی زنان‌ترمه، یکی از مدیران این مراکز و آشنایی با فعالیت‌ها و چالش‌های این موسسه پرداخته است.
کمی از پیشینه فعالیت‌های خود در حوزه کارآفرینی و اشتغال بانوان بفرمایید.
شروع فعالیت‌های من در حوزه توانمندسازی و کارآفرینی زنان به حدود 10سال پیش و از سال 1382 در خانه‌کودک شوش برمی‌گردد. خانه‌کودک شوش به‌عنوان زیرمجموعه انجمن حمایت از حقوق کودکان به حمایت و آموزش کودکان آسیب‌پذیر منطقه می‌پرداخت. برنامه آموزش و توانمندسازی مادران و زنان مجموعه به‌تدریج به‌عنوان دغدغه جنبی در مرکز مورد توجه قرار گرفت که با توجه به گستردگی کار نیاز به فراهم‌شدن فضایی مجزا برای این مقوله احساس می‌شد. در این بین طرح یونیسف برای حمایت از حرفه خیاطی مادران و زنان خانه‌کودک شوش گام موثری در پرداخت حرفه‌ای‌تر به این موضوع بود که درنهایت موسسه آوای‌ماندگار با سرپرستی و مربیگری تعدادی از پرسنل خانه‌کودک شوش در حوالی همان منطقه آغاز به فعالیت کرد.
حضور و فعالیت من در موسسه آوای‌ماندگار به‌عنوان مربی خیاطی از دو روز در هفته به‌تدریج به اغلب ساعات کاری هفته گسترش پیدا کرد. به طوری‌که بخش مهمی از وظایف مربوط به مربیگری و آموزش کار با چرخ‌های صنعتی و در عین حال گرفتن سفارش‌کار و تحویل محصول به مشتریان برعهده من قرار داشت.
روند راه‌اندازی موسسه ترمه به چه صورت بود؟
از آبان‌ماه سال 1392 ایده راه‌اندازی مرکز ترمه با حمایت خانم‌دکتر توسلی و همچنین آقای باقری شهردار منطقه 12 و خانم فخار مدیر مرکز فرهنگی اجتماعی شهرداری منطقه که مکان فعلی موسسه در این مجموعه است، مطرح شد. در این بین حمایت‌های آقای رستمی در تجهیز مرکز به چرخ‌های خیاطی و پیگیری سفارش‌های کار قدم مهمی در برپایی مرکز ترمه محسوب می‌شد. در ادامه نیز حامیان مالی و سفارش‌های کاری جذب شده منجر به تداوم فعالیت‌های موسسه شد.
در 6 ماه نخست فعالیت مرکز ترمه به دلیل هزینه‌ها و مخارج اولیه، مشغول به کار مداوم بودیم تا به‌تدریج به مرحله درآمدزایی برای مرکز برسیم. در عین حال حداقل حقوقی که برای شاغلان در موسسه در نظر گرفته شده، حقوق مصوب وزارت کار است. با رونق گرفتن تدریجی فعالیت‌های موسسه، بحث آموزش و تولید محصولات متنوع نیز پیگیری شد. به طوری‌که علاوه بر ملحفه‌دوزی و پرده‌دوزی، تولید محصولاتی مانند دوخت چهل‌تکه، لباس و مانتوهای سفارشی نیز در دستورکار قرار گرفت. همین‌طور کار حرفه‌ای برش و مستندسازی فعالیت‌های مرکز نیز به موازات سایر فعالیت‌ها درحال پیگیری است.
انگیزه اصلی شما برای تأسیس این موسسه چه بود و با چه هدفی در این زمینه مشغول به فعالیت شدید؟
عشق به آموزش دیگری بخش مهمی از انگیزه‌های شخصی من برای ورود به این فعالیت بوده است. به‌طوری که هرچه آموزه‌های بیشتری داشته‌ام، فضای گسترده‌تری نیز برای انتقال آنها به دیگران برایم مهیا بوده است. درحال‌حاضر هم مشغول به ادامه تحصیلات دانشگاهی هستم. با این حال همواره معتقد بوده‌ام باید خمس و زکات آموزه‌ها و مهارت‌های خودم را به دیگران پس دهم. درمورد مرکز ترمه نیز همراهی 3 تن از دختران موسسه قبلی و علاقه آنها به ادامه فعالیت‌ها مرا به فکر تداوم کارهای قبلی‌ام درقالب این موسسه واداشت.
شرایط اجتماعی و اقتصادی این محله در چه وضعیتی است؟
از نظر جغرافیایی این منطقه دارای جمعیت بالایی است و اکثر خانواده‌ها دارای فرزندان متعددی هستند، درحالی‌که نزدیکی به بازار امین‌حضور اثر مهمی در کسب‌وکارهای محلی این منطقه دارد. اکثر خانواده‌های محله امامزاده یحیی از قشر متوسط و پایین جامعه از نظر درآمدی هستند. هرچند آسیب‌های اجتماعی محله امامزاده یحیی به مراتب از مناطقی مانند دروازه‌غار که موسسه آوای ماندگار در آن‌جا حضور دارد، کمتر است.
روش جذب بانوان شاغل در موسسه ترمه چگونه بوده و چه انگیزه‌هایی باعث ماندگاری آنها در این مرکز شده است؟
روش جذب مراجعان برای کار در مرکز غالبا به صورت سینه‌به‌سینه و حلقه دوستان و هم‌محلی‌ها بوده است. ازجمله شرایط کار در موسسه، بومی‌بودن افراد است، به‌طوری که در همین محله سکونت داشته باشند. اکثر مادران شاغل در موسسه تمایل دارند در کنار فرزندان خود کار کنند. از این‌رو ترجیح برخی از بانوان شاغل این است که در داخل خانه نیز توانایی تولید و جذب سفارش داشته باشند. با این حال، تعدادی از این مادران همراه بچه‌های خود در مرکز حضور دارند و به‌تازگی از یک مربی کودک برای نگهداری و آموزش به این بچه‌ها دعوت شده است.
امنیت مطلوب در فضای کار به همراه کسب مهارت‌های آموزشی و حقوق مناسب از جاذبه‌های فعالیت در موسسه ترمه برای مراجعان آن بوده است. آموزش‌های مرکز به‌طوری است که به مراجعان آن توانایی تولید فردی و مهارت‌هایی در همین راستا مانند الگوشناسی و کار با چرخ‌های صنعتی را انتقال دهد. درحال‌حاضر حدود 14 نفر در مرکز مشغول به‌کار هستند که اکثر این افراد متأهل بوده و تعدادی از بانوان مهاجر نیز در میان آنها حضور دارند.
نحوه عرضه محصولات و سفارش‌های کاری موسسه تاکنون چگونه بوده است؟
سفارش‌های کاری موسسه به‌طور عمده بنابر ارتباطات شخصی صورت می‌گیرد. به‌طوری که درحال‌حاضر به سفارش یک شرکت ساخت واگن قطار، بانوان مرکز درحال دوخت تعدادی ملحفه برای این شرکت هستند. تاکنون دو نمایشگاه ارایه محصولات در مدت راه‌اندازی موسسه داشته‌ایم. اولین آن در خود موسسه و با حضور مشاور شهردار منطقه و دومین نمایشگاه در بوستان قیطریه تهران برگزار شد.
چه اثرگذاری ممتازی بر بانوان شاغل در این مرکز طی این مدت شاهد بوده‌اید؟
کسب درآمد اولین دلیل ورود مراجعه‌کنندگان به موسسه بوده است. برخی از شاغلان مرکز به واسطه درآمدی که داشته‌اند موفق به تأمین بخشی از هزینه‌های خانواده ازجمله اجاره‌خانه، هزینه‌های درمان یا تأمین جهیزیه شده‌اند و برخی دیگر کسب‌وکار خانگی در همین حوزه برای خود راه‌اندازی کرده‌اند. با این حال در کنار کمک به اقتصاد خانوار، اثربخشی فردی نیز از عمده مزایای کسب‌شده توسط این بانوان بوده است. این اثربخشی هم در بعد آگاهی‌بخشی به این بانوان و هم بالا بردن اعتماد به‌نفس افراد به واسطه کار در محیط بیرون و کسب مهارت‌های اجتماعی به واسطه قرار گرفتن در حلقه‌های دوستی و کاری نمود داشته است. به زبانی ساده‌تر زنی که وارد محیط کاری می‌شود را می‌توان به‌عنوان فرد وارد شده به تعاملات اجتماعی تلقی کرد. در گذشته مورد دختر 13 ساله‌ای داشته‌ایم که از خانواده‌ای کم‌درآمد در موسسه حضور داشت و به‌تدریج موفق به الگوکشیدن و گرفتن سفارش‌های شخصی برای تداوم کار خود شده است. در عین حال برخی از شاگردهای قبلی موسسه با طی دوره یادگیری و حرفه‌آموزی اکنون تبدیل به مربیانی برای همکاران خود شده‌اند.
چه فعالیت نوآورانه‌ای از جانب موسسه در طول این سال‌ها تجربه شده است که می‌تواند راهگشای فعالیت‌های مشابه باشد؟
ازجمله فعالیت‌های نوآورانه موسسه ترمه، امکان آموزش توامان چندین فعالیت و اعتماد به مراجعان مرکز است. با فراهم‌کردن شرایط حضور در کارهای گسترده‌تر به تدریج فضا برای رشد و پیشرفت شاغلان مرکز ایجاد می‌شود.
برنامه‌‌های آتی و پیش‌روی موسسه برای ادامه فعالیت‌های خود چیست؟
مهارت‌آموزی حرفه‌هایی مانند قالیبافی، گلیم‌بافی، تلفیق بافت و پارچه و دوخت ترمه و چرم در تولید کیف و لباس نیز برای آینده کاری موسسه در نظر گرفته شده است. همین‌طور درمورد اضافه‌کردن فضای مهد به مجموعه برای نگهداری بهتر از فرزندان مادران موسسه در آینده تمهیداتی در نظر گرفته می‌شود.
چه راهکار عملیاتی برای کمک در راستای فعالیت‌های موسسه شما از طرف سازمان‌های دولتی و خصوصی و همین‌طور اشخاص حقیقی می‌توان تصور کرد؟
برای پیشبرد بهتر فعالیت‌های موسسه حمایت مراکز کارآفرینی مشغول در این زمینه و همین‌طور شهرداری‌ها می‌تواند کارساز باشد. در عین حال در صورت تهیه مواداولیه مانند پارچه به قیمت‌های ارزان می‌توان امکان فروش بهتر و کسب سفارش‌های کار بیشتری را نیز داشت. به علاوه برخورداری از وام‌های حمایت از کارآفرینی با سود‌های بازپرداخت پایین می‌تواند کمک مهمی به موسسه باشد. خرید تجهیزات و دستگاه‌های حرفه‌ای مانند چرخ میان‌دوز و ماشین‌های دکمه- منگنه و غلت‌دهنده می‌تواند به افزایش سرعت و در نتیجه درآمد افراد در این حرفه کمک کند.
از زبان یکی از بانوان شاغل در موسسه:
آشنایی من با موسسه ترمه به همکاری با خانم باقری در موسسه آوای‌ماندگار برمی‌گردد. حضور در کلاس‌های خیاطی موسسه هرچند در ابتدا با هدف سرگرمی و آموزش صورت می‌گرفت، به‌تدریج رنگ جدی‌تری به خود گرفت. پس از آشنایی با روش‌های دوخت و کار با چرخ‌های صنعتی علاقه من نیز به تداوم فعالیت‌ها بیشتر شد و در ادامه به همراه خانم باقری به موسسه جدید آمدم. در این‌جا در کنار خیاطی به انجام کارهای حسابداری، هماهنگی برای گرفتن سفارش‌کار و همین‌طور کشیدن الگو و آموزش به سایر همکاران مشغول هستم. یادگیری نحوه دوخت و کسب درآمد از عمده مزایای حضور در موسسه ترمه برای من بوده است. در عین حال دوست دارم در آینده موفق به کسب مدرک خیاطی از آموزشگاه و اقدام به راه‌اندازی تولید شخصی برای خودم شوم. توصیه من به همسن و سال‌ها و سایر دوستانم در این محله، حضور در موسسه و تلاش برای یادگیری و کار حرفه‌ای در این مجموعه است.