مهم‌ترين ترکيب موثر سيگار، نيکوتين است که عامل اصلي اعتياد جسماني به دخانيات است. نيکوتين سبب ترشح فوري آدرنالين مي‌شود. آثار آدرنالين شامل:  افزايش ضربان قلب، افزايش فشار خون، تنفس سريع و عميق، افزايش قند خون و کاهش اشتهاست. نيکوتين درواقع يک محرک سيستم عصبي مرکزي است. از ديگر آثار نيکوتين مي‌توان به بالا رفتن چربي خون و افزايش چسبندگي پلاکت‌ها (ايجاد لخته خوني) اشاره کرد. همچنين اين ماده با تاثير بر هورمون‌هاي جنسي مانند استروژن، سبب يائسگي زودرس مي‌‌شود. يک نخ سيگار، به‌طور معمول کمتر از 2 ميلي‌گرم نيکوتين وارد خون مي‌کند. نيکوتين عامل تغيير ترکيبات شيميايي و بيولوژيک مغز است. این ترکیب به دليل آثار رواني خوشايندي که ايجاد مي‌کند، اثر اعتيادآور دارد و شخص به مرور زمان به آن عادت مي‌کند و مانند بقيه اعتيادها، کم‌کم مقدار مصرف و نياز به نيکوتين بالا مي‌رود و بالطبع تعداد نخ سيگار مصرفي نيز افزايش مي‌يابد و با عدم مصرف آن، علايم قطع نيکوتين مانند عصبانيت، پرخاشگري و زودرنجي به وجود مي‌آيد.
اعتياد به نيکوتين
بر اساس معيارهاي روان‌پزشکي، مصرف عادتي نيکوتين نوع شديدي از اعتياد تلقي مي‌شود. اعتياد به نيکوتين هم به مقدار آن مربوط است و هم به دفعات رسيدن اين ماده به مغز؛ مثلا فردي که 20 عدد سيگار مي‌کشد (هر سيگار حدود 10 پک دارد)، حدود 200 بار در روز نيکوتين را به مغز خود هدايت مي‌کند.
 پیش از این برای محققان حوزه سلامت این نگرانی وجود داشت که سیگارهایی با کاهش سطح نیکوتین می‌تواند به افزایش شدت عادت در افراد سیگاری منجر شود که این واکنش به دنبال حس رضایتمندی و برطرف‌کردن حس کمبود و نیاز به نیکوتین در بدن آنها به وجود می‌آید. با این حال یک مطالعه جدید در مورد استفاده طولانی مدت از سیگار‌های کم نیکوتین نشان می‌دهد که این تأثیر لزوما اتفاق نمی‌افتد؛ به عبارت دیگر مصرف سیگارهای نیکوتین پایین باعث افزایش شدت سیگار کشیدن در فرد نمی‌شود.
نیکوتین جزء اصلی اعتیاد آور موجود در دود تنباکواست که هم مسئول احساس خوشایندی است که سیگار به افراد سیگاری می‌دهد و هم مسئول احساسات نیاز و تمایل به بازگشت است که وقتی این عادت متوقف می‌شود به وجود می‌آید. نیکوتین به‌عنوان یکی از سخت‌ترین مواد در ترک شناخته شده است. نویسندگان این مطالعه جدید که در اپیدمیولوژی سرطان، شاخص‌های زیستی و روش‌های پیشگیری منتشر شده است، عنوان کرده‌اند که پژوهش‌های قبلی نشان داده است هدف افراد سیگاری رسیدن به یک دوز خاصی از نیکوتین است که عادت سیگار کشیدن خود را براساس حفظ این دوز مشخص تنظیم می‌کنند.
اگر سیگاری‌ها به استفاده از سیگارهایی با نیکوتین پایین‌تر روی بیاورند، این نگرانی به وجود می‌آید که شاید آنها دفعات سیگار کشیدن خود را افزایش دهند. این کار به منظور رسیدن به دوز نیکوتین مورد نظر و خوشایند در آنها است که به همین ترتیب این افراد بیشتر در معرض دیگر اجزای مضر سیگار مثل منو اکسید کربن قرار می‌گیرند.  
نویسندگان این مطالعه اخیر را با هدف بررسی تغییر در رفتار سیگار کشیدن در کسانی که سیگارهایی با نیکوتین پایین استفاده می‌کنند انجام دادند، به علاوه این تیم مطالعاتی بررسی کردند که آیا سیگار کشیدن بیشتر به‌عنوان یک نتیجه برای جبران کمبود نیکوتین در این افراد رخ می‌دهد یا نه.  آنها همچنین این مسأله را مورد مطالعه قرار دادند که آیا کاهش نیکوتین در سیگار می‌تواند در معرض این ماده سمی قرار گرفتن را در این افراد و نهایتا ترک نیکوتین را در آنها تحت‌تأثیر قرار دهد.
تغییر عادت
محققان شرکت کنندگان در این مطالعه را با استفاده از آگهی روزنامه در منطقه کیچنر واترلو انتاریو در کانادا انتخاب کردند.  شرکت‌کنندگان بین 18 تا 65‌سال بودند که روزانه حداقل پنج نخ سیگار می‌کشیدند و به هیچ‌وجه قصد ترک سیگار را دست کم در آینده نزدیک نداشتند؛ در مجموع، 72 شرکت‌کننده انتخاب شدند و  مطالعه را کامل کردند.  
پس از پرکردن سابقه مصرف سیگار و نظرسنجی‌ها در مورد اطلاعات دموگرافیک، شرکت کنندگان برای مدت یک هفته سیگار کشیدن عادی خود را انجام دادند. این تحقیق طوری برنامه‌ریزی شده بود که شرکت‌کنندگان در هر سه هفته متوالی بعدی، انواع مختلف سیگارها با میزان نیکوتین پایین را امتحان کنند؛ نمونه ادرار و نمونه‌ای از بازدم شرکت کنندگان در پایان هر هفته برای آزمایش گرفته شد.
در هفته اول و تست 1 سیگارهایی با سطح انتشار نیکوتین 6/0 میلی گرم توسط این افراد استعمال شد. در هفته بعد و تست 2 سیگار‌هایی استفاده شد که سطح انتشار نیکوتین آنها 3/0 میلی‌گرم بود و در هفته پایانی، شرکت‌کنندگان در تست 3 سیگارهایی با سطح انتشار نیکوتین 05/0استعمال کردند. این درحالی است که سیگار به‌طور معمول با سطح انتشار نیکوتین حدود 2/1 میلی گرم تولید می‌شوند.
محققان دریافتند که شرکت‌کنندگان صرف‌نظر از نام تجاری سیگارها، در طول هفته‌های این مطالعه نه بر تعداد سیگارهایی که دود می‌کردند اضافه کردند و نه حتی تعداد دم یا پکی که به هر سیگار می‌زدند را اضافه کردند. آنها همچنین هیچ تفاوت قابل توجهی را در میزان سطح منوکسید کربن در تنفس شرکت کنندگان مشاهده نکردند و به همین ترتیب تفاوتی در ترکیبات سرطان‌زای وابسته به سیگار در ادرار آنها دیده نشد. با این توضیح که سطح کوتینین در ادرار شرکت کنندگان به 34درصد و 55درصد در طول سیگار کشیدن در تست‌های 2 و 3 سقوط کرد.  کوتینین ترکیب تجزیه شده نیکوتین است که اغلب برای تخمین سطح نیکوتین استفاده می‌شود.  
یافته‌هایی در جهت سیاست‌گذاری آینده
این مطالعه محدودیت‌های خاصی را نمایان کرد. محققان قادر نبودند بر انطباق شرکت کنندگان دقیقا نظارت داشته باشند و 44درصد از شرکت کنندگان سیگار کشیدن خود را در تست نهایی در طول هفته آخر مطالعه گزارش دقیق گزارش نکردند.  تست‌های مختلف این مطالعه چند هفته‌ای، علاوه بر میزان نیکوتین سیگارها شامل تنباکوهای متفاوت رایج در بیشتر سیگارهای کانادایی هم بود؛ که می‌تواند به این معنی باشد الگوهای شرکت‌کنندگان در سیگار کشیدن با تنظیم استعمال نوع جدید سیگارها تحت‌تأثیر قرار می‌گرفت.
 با وجود این محدودیت‌ها، محققان بر این باورند که یافته‌های آنها می‌تواند برای سیاست‌گذاران مفید باشد، به‌خصوص با توجه به قدرت‌هایی که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) بعد از‌سال 2009 و تصویب برنامه پیشگیری از سیگار کشیدن در خانواده و قانون کنترل دخانیات اداره می‌شوند.
دیوید‌هاموند، یکی از نویسندگان این مطالعه، اشاره می‌کند که FDA درحال حاضر بیانیه‌ای مبنی بر «کاهش سطح نیکوتین موجود در سیگار به میزانی بسیار کم و قابل چشم‌پوشی» صادر کرده است. او می‌گوید: «مطالعات ما نشان می‌دهد که سیگاری‌هایی که به مراتب سابقه کمتری در جبران میزان نیکوتین دارند، یا قادر نیستند یا تمایلی به جبران کمبود نیکوتین در طول مطالعه از خود نشان ندادند؛ زمانی که نیکوتین سیگار به میزان قابل توجهی کمتر از حد طبیعی بود. مطالعه ما می‌تواند در تنظیم پیش‌بینی نتایج احتمالی کاهش اجباری نیکوتین موجود در سیگار کمک کند. پیش از این، مطالعه‌ای انجام شد که به بررسی ارتباط بین مالیات بالا بر سیگار و میزان کم خودکشی پرداخته بود.
حقایقی درباره   نیکوتین
نيکوتين ماده‌اي بسيار سمي و روغن مانند است که داراي آثار متضاد و متناقصي است، يعني هم نيرو بخش و محرک است و هم سرکوب گر و آرام بخش.  اعتياد به نيکوتين، يکي از موانع اصلي افراد سيگاري براي رهايي از هر نوع دخانيات است. جذب نيکوتين از طريق پوست، ريه و غشاهاي مخاط بيني و دهان انجام مي‌شود.  نيمه عمر نيکوتين در بدن يک ساعت است، يعني يک ساعت طول مي‌کشد تا مقدار آن در بدن به نصف برسد.  80‌درصد نيکوتين در کبد و توسط آنزيم‌هاي آن تجزيه شده و از بين مي‌رود. نيکوتين در ريه‌ها نيز تجزيه شده و توسط ادرار دفع می‌شود. نيکوتين با تاثير بر لوزالمعده و جلوگيري از ترشح هورمون انسولين، باعث مي‌شود تا قند خون بالا رفته و فرد احساس سيري کند. 7 ثانيه پس از استعمال دخانيات، به دليل عبور آسان آن از سد خوني- مغزي، نيکوتين خود را به مغز مي‌رساند. نيکوتين تقريبا روي تمامي سيستم‌هاي عصبي و غددي بدن موثر است.  15 تا 30 ثانيه بعد از مصرف سيگار، نيکوتين حتي تا انگشت شست پا نيز مي‌رسد.