محمدمهدی   پورمحمدی

 حجم گردش مالی جهانی مواد مخدر، 1500‌میلیارد دلار در‌سال است و بعد از تجارت نفت، توریسم و سلاح حرف اول را می‌زند.1 این گردش مالی عظیم و نجومی به قیمت مرگ 243‌میلیون معتاد در جهان تمام می‌شود. زیان‌های دیگر مواد مخدر که در قسمت‌های پیشین به آن اشاره کرده‌ام بسیار اسفبار‌تر از مرگ معتادان است. این حجم گردش پول آن‌قدر وسوسه‌انگیز است که به‌رغم این خسارت‌ها، برخی از دولت‌ها را نیز وسوسه می‌کند که نقش حامی و پشتیبان مافیای جهانی مواد مخدر را به عهده بگیرند یا خود حلقه‌ای از زنجیره آن مافیا شوند. این حمایت و پشتیبانی ممکن است تا آن‌جا پیش برود که بالاترین مقامات دول خاطی و جنایتکار را نیز در تولید و قاچاق مواد مخدر درگیر کرده و آن کشور در سطح جهانی به‌عنوان «دولت افیون زده2» شناخته شود.  
دولت مانوئل نوریگا در جریان حمله آمریکا به پاناما در ژانویه ۱۹۹۰ فروپاشید. نوریگا رئیس‌جمهوری آن کشور در تازش آمریکا دستگیر و به میامی منتقل شد. دادستان‌های آمریکایی اعلام کردند، وی هزاران تُن کوکایین به آمریکا قاچاق کرده است. دولت فرانسه نیز در‌ سال ۲۰۰۷ وی را با ۱۷ اتهام به پولشویی متهم کرد. نوریگا به اتهام، قتل، فساد، قاچاق مواد مخدر، پولشویی و اختلاس به ۶۰‌سال حبس محکوم شد، حدود ۲۰‌سال در زندان‌های آمریکا و فرانسه حبس بود و در‌سال ۲۰۱۱ به پاناما بازگردانده شد.3
درآمدهای حاصل از قاچاق کوکائین از غرب آفریقا به اروپا، سالیانه بالغ بر 1.5‌میلیارد دلار تخمین زده شده4 که بیشتر از بودجه سالیانه چندین کشور آفریقایی است. پر واضح است که چنین تجارتی منجر به بروز فساد، چالش‌های حاکمیتی، خشونت، پولشویی و از همه مهم‌تر، به دلیل افزایش تعداد مصرف‌کنندگان، باعث بروز چالش‌های مرتبط با حوزه سلامت و بهداشت می‌شود. در قاره آفریقا چنین درآمدهای نامشروعی راه خود را در سیاست باز کرده است و بسیاری از مقامات بلندپایه نظامی و دولتی را در کشورهای فقیر غرب آفریقا آلوده کرده است. عمق تاثیرگذاری کارتل‌های مواد مخدر بر اقتصاد، سیاست و امنیت دولت‌های غرب آفریقا، به‌ویژه گینه بیسائو به‌عنوان نخستین دولت افیونی، باعث شده است که سیاست‌ها و استراتژی‌های مقابله‌ای سختگیرانه در این کشورها تا حد زیادی عقیم بماند.5
هنگامی که نظامیان با کودتاهای پی در پی زمام حکومت پرشماری از کشورهای آمریکای لاتین را به دست گرفتند، ورود پول‌های کثیف به حیطه قدرت باز شد و این سرطان مهلک آن‌قدر در اندام‌های مختلف حکومتی گسترش یافت که حتی با برقراری دموکراسی و برکنار شدن نظامیان از حیطه سیاست، مرده ریگ نحس آنان که ورود و نفوذ پول‌های کثیف به حوزه سیاست و اقتصاد و ایجاد حاشیه امن برای مافیای قدرتمند قاچاق مواد مخدر در آمریکای لاتین بود، نابود نشد. موارد متعددی از همکاری نیروهای پلیس این کشورها با قاچاقچیان مواد مخدر وجود دارد. به‌عنوان مثال می‌توان به کارتل «دِ لوس سولِس» در ونزوئلا، که به‌عنوان نیرویی در میان نیروهای مسلح ونزوئلا رشد کرده و افراد آن از افسران ارتش و نیروهای امنیتی این کشور تشکیل شده‌اند، اشاره کرد.5 آرژانتین یکی از سه کشور مبدأ پرونده‌های قاچاق کوکائین از‌ سال 2001 تا 2012 بوده است. 25‌درصد مصرف‌کنندگان کوکائین در منطقه آمریکای مرکزی و جنوبی در این کشور اقامت دارند. این کشور مسیر اصلی قاچاق کوکائین تولید شده در پرو، بولیوی و کلمبیا به دیگر نقاط جهان است. آرژانتین به‌عنوان یک کشور ترانزیت جذاب در این منطقه، صحنه رقابت‌های خشونت‌آمیز بین کارتل‌ها شده، وضع امنیتی شهرهای عمده آن را وخیم و جرایم مرتبط با مواد مخدر در این کشور را افزایش داده است. سازمان ملل متحد نسبت به گسترشِ سازمان‌هایِ تبهکاریِ درگیرِ مواد مخدر در آرژانتین هشدار داده است.7
زرِ مواد مخدر و زورِ پلیس و نیروهای مسلح دو دلباخته دیرینه‌اند که در دولت‌های فاسد دنیا به وصال هم می‌رسند و فرزندان ناخلف آن‌ها به گسترشِ سرطانی به نام مواد مخدر و روانگردان، حالتی شبه قانونی می‌بخشند و برای توسعه آن دلایل ایدئولوژیک و منطقی‌نما می‌تراشند. طی سالیان دراز، توجیه نظامیان آمریکای لاتین برای حمایت از مافیای مواد مخدر آن بود که ما چه بخواهیم و چه نخواهیم مافیای جهانی مواد مخدر، کوکائین آمریکای لاتین را بازارهای مصرف ایالات متحده و اروپا خواهد رساند و سود کلان آن را به جیب خواهد زد و چه دلیلی دارد که ما خود را از آن محروم سازیم. حال سالیان ‌سال است که در آمریکای لاتین، دموکراسی جایگزین حکومت‌های نظامی شده، اما هنوز کارتل‌هایی مانند «دِ لوس سولِس» که مرده ریگ آن‌ها محسوب می‌شوند، یکه‌تازی می‌کنند.
نفوذ پول‌های کثیف در ساختارهای حکومتی منحصر به آفریقا و آمریکای لاتین نیست. جاذبه پول سیاه و سفید، شرق و غرب و آسیایی و اروپایی نمی‌شناسد. روزنامه انگلیسی ایندیپندنت با استناد به اظهارات روبرتو ساویانو کارشناس جرم‌شناسی بین‌المللی، نوشت که لندن درحال حاضر مرکز جهانی پولشویی برای خرید و فروش مواد مخدر محسوب می‌شود. وی هشدار داده است که بانک‌ها و سرویس‌های مالی انگلیس قوانین موسوم به «مشتری خود را بشناسید»، قوانینی که با هدف مهار قابلیت مجرمان برای پولشویی درآمدهای حاصل از ارتکاب جرم و جنایت آنها طراحی شده‌اند را نادیده گرفته‌اند. برآورد جدید ارایه شده توسط آژانس جرایم ملی نشان می‌دهد که بانک‌های سراسر انگلیس و شرکت‌های تابعه آنها هر‌سال درحال پولشویی صدها‌میلیارد دلار از درآمدهای حاصل شده از ارتکاب جرایم هستند. حجم ادامه‌دار این پولشویی‌ها به تهدیدی استراتژیک برای اقتصاد و شهرت انگلیس تبدیل شده است. آژانس جرایم ملی انگلیس هشدار داده است که تروریست‌ها نیز از همان شبکه‌های پولشویی مورد استفاده توسط جرایم سازمان‌یافته، استفاده می‌کنند. ساویانو به ایندیپندنت گفت که مکزیک قلب و لندن رأس این تجارت است. وی با اشاره به ارزانی و سهولت پولشویی از طریق بانک‌های انگلیسی، گفت: لندن نقشی کلیدی در تجارت مواد مخدر ایفا می‌کند. وی دولت‌های انگلیس و اتریش را به تلاش مداوم برای مسدود کردن اجرای اقدامات ضد پولشویی توسط اتحادیه اروپا متهم کرد و گفت که یکی از دلایل سکوت مقامات در برابر این بحران، این است که بانک‌ها منبع کلیدی تأمین بودجه فعالیت‌های سیاسی کشور محسوب می‌شوند.8 رسوب پول‌های کثیف در قدرت و اقتصادِ کشورها، به وجود آورنده «سرمایه‌داری افیونی9» و «اقتصاد افیونی10» است که راجع به آنها در یادداشت‌های بعدی خواهم نوشت. ان‌شاءالله

پی نوشت:
1- سایت خبری تابناک، 5/12/93
2- narco state را موسسه تحقیقات، رهیافت‌ها و مطالعات بین‌المللی مواد مخدر (کادراس CUDRAS )
«دولت مخدری» ترجمه کرده است. نگارنده «دولت افیونی» را ترجمه بهتری می‌داند. narco state دولتی است که مسئولان رده بالای آن به‌طور رسمی یا پنهانی درگیر تولید، قاچاق و توزیع مواد مخدر باشند.
3- ویکی پدیا دانشنامه آزاد
4- بانکی مون 2013 به نقل از گبری (Gberie)
5- بازنگری «جنگ علیه مواد مخدر» در آفریقا و آغاز رویکرد‌های سلامت محور، مجید علایی، دیدگاه 1
نشست ویژه مجمع عمومی سازمان ملل بزرگ‌ترین رخداد جهانی در موضوع مواد مخدر، از انتشارات موسسه کادراس، مرداد 1394
6-www.insightcrime.org/venezuela-organized-crime-news/cartel-de-los-soles-profile دِ لوس سولس در زبان اسپانیایی و پرتغالی به معنی «خورشیدها» است.
7- قانونی‌سازی مواد مخدر و مسأله حقوق بشر در آمریکای لاتین، سید مجید مهاجرانی، دیدگاه 1، کادراس، مرداد 94
8- ستاد حقوق بشر - سایت قوه قضائیه، http:  //www.humanrights-iran.ir/news-46280.aspx
9 - narco-capitalism
01- narco-economy