بحث ارث یکی از پیچیده‌ترین احکام فقه اسلام است که در قرآن و روایات، قوانین و دستورات مهمی برای تقسیم آن بیان شده‌است که باید مورد توجه قرار گیرد. 1
میزان ارث توسط افراد قابل‌تغییر نیست؛ از این‌رو، والدین نمی‌توانند میان فرزندان به سلیقه خود در ارث تفاوت گذاشته یا فرزندان خود را از ارث محروم کنند. اما هرکدام از والدین پس از مرگ در صورت وصیت به بیش از مقدار ثلث، تنها به مقدار ثلث (یک‌سوم) آن نافذ و قابل‌انجام است، ولی اگر بیشتر از آن باشد اگر همه ورثه بالغ و عاقل باشند و اجازه دهند وصیت ارزش داشته و به آن عمل می‌شود و اگر برخی از ورثه بالغ و عاقل باشند به‌همان نسبت نافذ است و اگر همه یا برخی از آنها اجازه ندهند، در همان اندازه ثلث ارزش دارد.2
پدرومادر در زمان حیات خود، اگر در کمک‌های مالی (غیر از ارث) میان فرزندان تفاوت بگذارند، گناهی مرتکب نشده‌اند، اما:   الف. اگر برخی از فرزندان دارای مزیتی و فضیلتی قابل‌ملاحظه و آشکار مانند اخلاق نیکو، کمک به دیگران و... هستند، تفاوت میان آنان در کمک‌های مالی اشکال ندارد، اگرچه بهتر است که این تفاوت زیاد نباشد که باعث کدورت و حسادت میان آنان شود. والدین در وصیت و نیز کمک‌های مالی، درصورتی‌که مزیتی میان فرزندان نباشد، طوری عمل کنند که میان فرزندان اختلاف و کدورتی به‌وجود نیاید.
ب. اگر مزیتی قابل‌ملاحظه و آشکار میان فرزندان نباشد، تفاوت در کمک‌های مالی مکروه است. 3
اینک در این‌باره به نمونه‌ای از روایات اشاره می‌شود:  
1- پدرى با دو فرزند خود شرفیاب محضر رسول‌اکرم(ص) بود. آن پدر یکى از فرزندان را بوسید و به فرزند دیگر اعتنا نکرد. پیامبراکرم(ص) که این رفتار نادرست را مشاهده کرد، به او فرمود: «چرا با فرزندان خود به‌طور مساوى رفتار نمی‌کنى؟»4
2- امام صادق(ع) فرمود: «بین فرزندان خود به عدالت رفتار نمایید، همان‌طور که مایلید فرزندان شما و مردم، بین شما به‌ عدل‌وداد رفتار کنند». 5
3- یکی از اصحاب امام‌موسی‌کاظم(ع) می‌گوید: از آن حضرت پرسیدم: مردى داراى پسرانى است که از یک مادر نیستند، آیا می‌تواند (در محبت) بعضى را بر بعضى ترجیح دهد؟ فرمود:   «اشکالى ندارد، پدرم مرا بر عبداللّه6 ترجیح مى‏داد».7
4- یکی از اصحاب امام‌رضا(ع) از آن حضرت پرسید: یک مردى بعضى از فرزندانش را بر بعضى برترى می‌دهد یا یکى را از دیگرى بیشتر دوست مى‌دارد. آن حضرت فرمود: «آرى، حضرت صادق(ع) نیز این‌طور رفتار می‌کرد و به محمد علاقه بیشترى نشان می‌داد، و حضرت موسى‌بن‌جعفر(ع) نیز به احمد علاقه داشت و او را بر دیگر فرزندانش فضیلت می‌داد». آن شخص می‌گوید: هنگامى که از جاى خود برخاستم عرض کردم: قربانت گردم مردى دخترش را از پسرش بیشتر دوست دارد؟ آن حضرت فرمود: «دختر و پسر با هم مساوى هستند.» 8
بنابراین، از روایات فهمیده می‌شود: 1. تفاوت میان فرزندان به‌جهت مزیت و فضیلت اخلاقی و معنوی اشکال ندارد؛ 2. دختر یا پسر بودن فرزند مزیت به‌حساب نمی‌آید؛ زیرا از جهت فرزند بودن مساویند.
پی نوشت:
1.برگرفته از نمایه 10726 (سایت: 10463)؛ و ر.ک: نمایه 3254 (سایت: 3943)
2 .برگرفته از نمایه 10223 (سایت: 10510)
3. عاملی، حرّ، وسائل‌الشیعه، ج 21، ص 486، موسسه آل‌البیت(ع)، قم، چاپ اول، 1409ق.
4.همان.
5. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 101، ص 92، نشر اسلامیه، تهران، ‌سال چاپ: مختلف، نوبت چاپ: مکرر.
6.یعنی، عبدالله افطح.
7.وسائل الشیعه، ج 21، ص 487.
8. همان.