| مرتضی مجدفر | کارشناس پژوهش‌های آموزشی |
آنچه درمورد بحث آموزش‌های حقوق‌شهروندی به بچه‌ها، چه در محیط خانواده و چه مدرسه اهمیت دارد، این است که تربیت‌شهروندی و آموزش‌های حقوق‌شهروندی به صورت مرز پذیر و با یک برنامه مشخص امکان‌پذیر نیست. این به این معناست که حقوق‌شهروندی را نمی‌توان مانند شیمی و ریاضی به بچه‌ها آموزش داد و بعد از آموزش از آنها خواست که درقالب امتحان دانسته‌های خود را به مرحله آزمون بگذرانند.
اگر چنین اتفاقی قرار باشد برای آموزش حقوق‌شهروندی در مدارس و نظام آموزشی بیفتد، قطعا شکست خواهد خورد. موضوع تربیت‌شهروندی و آموزش حقوق‌شهروندی باید مانند سایر مهارت‌های اجتماعی که در سازمان بهداشت جهانی هم به ثبت رسیده درقالب آموزش‌های غیررسمی و یک کار پرورشی به آن پرداخته شود.
مثلا تمام نکاتی که باید بچه‌ها یاد بگیرند باید با سرود و تئاتر همراه باشد تا بچه‌ها از آن لذت ببرند و آن را فرابگیرند. مهم‌ترین جایگاه برای یاد دادن حقوق‌شهروندی در آموزش‌های غیررسمی قرار دارد که نمره و آزمون مطرح نیست و بچه‌ها اشتیاق بیشتری برای یادگیری آن دارند. در ایران و خیلی از کشورهای دنیا اما خیلی زودتر از این‌که به بچه‌ها آموزش‌های مهارت‌های اجتماعی داده شود، باید خانواده‌ها مورد آموزش قرار گیرند. آموزش حقوق‌شهروندی نیز از این قاعده مستثنی نیست و آموزش خانواده‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. این خانواده‌ها هستند که با یادگیری اصول‌شهروندی آن را در خانه به بچه‌ها آموزش می‌دهند و می‌توانند کودکان را به سمت تربیت‌شهروندی پیش ببرند. درواقع نهاد خانواده درمورد مسأله یادگیری حقوق‌شهروندی خیلی بیشتر از گروه همسالان، جامعه و مدرسه نقش دارد. این پروژه در کشور ما اما به صورت درست و اصولی اجرایی نشده است. ما در مدارس چنین آموزش‌هایی برای خانواده‌ها داریم اما همان‌طور که گفتیم این آموزش‌ها تنها با طرح برخی مباحث نظری و گذراندن 142 ساعت کلاس درس و از طریق کتاب و انتقال دانش انجام می‌گیرد. در صورتی که این اتفاق با انتقال دانش نتیجه‌بخش نخواهد بود. به‌خصوص که ما در این سطح با افراد تحصیلکرده‌ای در ارتباط هستیم که انتقال دانش به آنها کمکی نخواهد کرد.
در همین راستا سال گذشته ما پورتالی برای والدین طراحی کردیم که در آن 12 بحث مهارت‌های اجتماعی را با روش‌های گوناگون به خانواده آموزش می‌داد. هشتمین موردی که اتفاقا سازمان بهداشت جهانی هم روی آن تأکید کرده، بحث آموزش حقوق‌شهروندی در دنیای مدرن امروزی است که ما هم آموزش‌هایی را برای آن در نظر گرفتیم. این پورتال چنین مباحثی را از طریق خودآموز و همچنین به وسیله داستان‌های گوناگون بیان می‌کند. برای هر موضوع چند فیلم کوتاه و وبلاگ و پادکست در نظر گرفته شده تا آموزش از طریق انتقال دانش نباشد. خیلی از مدارس از این پورتال استقبال کردند و قرار شد تا همکاری‌های بیشتری در این زمینه داشته باشیم.
در این آموزش‌ها که والدین گروه هدف هستند، به‌راحتی و با چند برنامه تکمیلی می‌توانند خیلی از آموزش‌ها را به‌راحتی یاد بگیرند و این اطلاعات را به فرزندان خود در خانواده منتقل کنند. ما در بحث‌های اینچنینی به‌خصوص در زمینه مهارت‌های اجتماعی، به مثلث خانواده مدرسه و والدین تأکید زیادی می‌کنیم و معتقدیم اگر این مثلث به صورت درست با یکدیگر همکاری داشته باشد، بحث تربیت‌شهروندی به درستی در خانواده‌ها اجرایی می‌شود.