زهرا جعفرزاده| تعدادشان خیلی بیشتر از آمارهای رسمی است، همه جا هستند، حالا 30 سالی می‌شود.  می‌روند اما دوباره بر می‌گردند.  آنهایی که دنبال کارند که سر ساختمان‌ها و کارهای خدماتی زیاد دیده می‌شوند، آنهایی هم که می‌خواهند درسشان را بخوانند، قطعا نه این‌جا جایی دارند و نه کشورشان. بورس می‌شوند، می‌روند کانادا، آمریکا، استرالیا.  می‌روند و پشت‌سرشان را هم نگاه نمی‌کنند.  این حکایت افغان‌هایی است که سال‌ها در ایران زندگی کرده‌اند، خیلی‌هایشان هم همین جا به‌دنیا آمده‌اند، با‌ هزار زحمت مدرسه رفته‌اند و کار کرده اند و...  نزدیک به سه‌میلیون افغان که ایران و کمیسیاریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان کمتر از یک سوم آنها را به رسمیت می‌شناسد.  کسانی که حداقل امکانات را ندارند، هر‌سال باید منتظر بخشنامه ایی شوند تا مدرسه بروند، مریض می‌شوند، تا پای مرگ هم می‌روند، اما راضی نمی‌شوند بیمارستان بروند.  همین هفته گذشته بود که شورایعالی پیوند اعضای وزارت بهداشت مصوب کرد هر گونه پیوند عضو برای اتباع بیگانه در ایران ممنوع است.  براساس این مصوبه، همان 950‌هزار افغان که به صورت مجاز در ایران زندگی می‌کنند هم اگر نیاز به پیوند کلیه داشتند، چاره‌ای جز تحمل رنج بیماری و حتی مرگ ندارند.  نه کشورشان امکانات پیوند دارد و نه کشور همسایه‌شان که ایران است، اجازه جراحی می‌دهد. حالا پس از سه دهه حضور افغان‌ها در ایران، دیروز برای نخستین‌بار مسئولان چند سازمان و وزارتخانه دور هم جمع شدند و درباره ارایه خدمات سلامت به پناهندگان و مهاجران افغان صحبت کردند. آنها آمار دادند، از کارهایشان گفتند، واکسن‌هایی که زدند و سل و مالاریا و وبایی که درمان کردند، اما نگفتند که این پناهندگان و آوارگان، در ایران چه کردند و چطور زندگی کردند.
خدمات درمانی باید برابر ارایه شود
مسوولان وزارت بهداشت، سازمان بیمه سلامت ایرانیان که در این نشست به «ایران» تغییر نام داده بود، نمایندگانی از کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی و انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده، هر کدام گزارش دادند.  « آمار پناهندگان رسمی افغان، 950 هزار نفر است، درحالی‌که شاید دو برابر همین تعداد مهاجرانی در ایران زندگی می‌کنند که هیچ مدرک اقامتی ندارند.» اینها را فاطمه اشرفی، رئیس هیأت‌مدیره انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده در این نشست می‌گوید. او در کنار اینها، سلامت اتباع افغان را یکی از مهم‌ترین و جدی‌ترین نگرانی‌ها عنوان می‌کند. « جدای از مسأله اخلاقی، بی‌توجهی به سلامت این افراد می‌تواند سلامت جامعه ما را دچار چالش کند، متاسفانه مسائل مربوط به مهاجران افغان، در اولویت‌ها نبوده، همین می‌تواند در آینده نزدیک ما را دچار مشکل کند.» «خدمات متعالی پزشکی و درمانی باید به همه افراد ازجمله پناهندگان افغان به صورت برابر ارایه شود.» این نظر علیرضا زالی، رئیس سازمان نظام پزشکی به‌عنوان یکی دیگر از سخنرانان این نشست، است.  زالی به وضع سلامت این افراد اشاره می‌کند: « در میان مهاجران بیماری‌های عفونی جزو مشکلات جدی به شمار می‌رود، در مرزهای ایران و افغانستان هم شکل‌های جدیدی از بیماری‌های نوپدید و بازپدید دیده می‌شود.»  او بهترین راه برای حل مشکل اقتصادی افغان‌ها را پوشش بیمه‌ای عنوان می‌کند. « درست است که عنوان ایرانیان در بیمه سلامت، آمده اما این سازمان می‌تواند مهاجران را هم تحت پوشش بیمه پایه قرار دهد.»
اتباع افغان بیمه می‌شوند
انوشیروان محسنی بندپی، مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایرانیان، که در این مراسم به جای «ایرانیان» به‌عنوان بیمه ایران معرفی شد، درباره بیمه شدن اتباع افغان می‌گوید: « مهاجران افغان در شرایط خوبی زندگی نمی‌کنند، خیلی از آنها کارت بهداشت ندارند درحالی‌که در رستوران‌ها و کارگاه‌های تولید مواد غذایی کار می‌کنند. » محسنی بندپی ادامه می‌دهد: « سرانه بیمه امسال 21‌هزار و 500 تومان است که می‌توان بخشی از این حق بیمه را از دولت افغانستان و دولت ایران گرفت. »
معضل سلامت 2‌میلیون افغان
در ادامه این نشست، محمد مهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، اما گزارشی از وضع بهداشتی و شیوع بیماری در میان اتباع افغان ارایه می‌کند.  او اتباع افغان را به سه گروه تقسیم می‌کند.  34‌هزار نفری که کارت آمایش دارند و در 15 مهمان شهر زندگی می‌کنند.گروه دوم که حدود 950‌هزار نفر هستند، اینها قانونی وارد کشور شده‌اند اما دسترسی به خدمات اولیه برایشان میسر نیست.  گروه سوم اما کسانی هستند که نه در دسترس هستند و نه تأمین سلامت برایشان کار راحتی است، اینها به‌عنوان یک تهدید برای سلامت کشور ما و خودشان به شمار می‌روند. به گفته گویا، این افراد حدود 2‌میلیون نفر هستند. « اینها گروهی هستند که حتی اگر خدمات برایشان فراهم شود، به سادگی حاضر به مراجعه نیستند، اگر یک نوبت آنها را تحت پوشش یک پروتکل درمانی قرار دهیم، برای دفعه بعد نمی‌توانیم آنها را پیدا کنیم.»  او به معضل دیگری اشاره می‌کند. « برخی از بیماری‌ها در کشور ما مراحل پایانی را طی می‌کند، ما به دنبال حذف مالاریا هستیم، در ‌سال گذشته توانستیم تعداد مبتلایان به این بیماری را به کمتر از 1000 نفر رساندیم که 60‌ درصد از آنها اتباع کشورهای همسایه  شرقی بودند.»   آنهلی الدهمر، مدیر ارشد امور حمایتی کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان هم از دیگر سخنرانان بود.  او هم به وضع اتباع بیگانه در جهان و معضلات آنها اشاره می‌کند. لیندا بریسکمن، عضو هیأت علمی دانشگاه سوینبرن ملبورن استرالیا هم صحبت‌هایی می‌کند. در کنار تمام نظرات و گزارش‌هایی که در ارتباط با ارایه خدمات به اتباع افغان ارایه شد، رضا اسلامی، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی نظر دیگری داشت.  او در بخشی از این نشست تأکید می‌کند: « برابری به معنای دسترسی برابر به فرصت‌هاست.  اما اتباع افغان در ایران چنین امکاناتی را در اختیار ندارند، شاید آمار وزارت بهداشت قابل تقدیر باشد، ممکن است در سطوح بالا جنبه اخلاقی رعایت شود اما در سطح میانی رفتارهایی دیده می‌شود که اتفاقا سلامت این افراد را به خطر می‌اندازد.» اشرفی هم در ادامه این صحبت‌ها می‌گوید: «گزارش‌هایی به ما می‌رسد که برخی بیماران زمانیکه برای درمان به بیمارستانی مراجعه می‌کنند، نگهبان بیمارستان از ورود آنها جلوگیری می‌کند. همین یعنی دسترسی نداشتن مناسب به خدمات درمانی. متاسفانه حضور این افراد در برخی مکان‌ها، جنبه سیاسی به خود می‌گیرد، به همین خاطر هم خیلی از این افراد پنهان می‌شوند.»