برای تغییر نگرش در جامعه نیازمند تزریق محتوا به آن هستیم. این تزریق محتوا از طرق مختلف صورت میپذیرد. اگر بخواهیم افراد جامعه را مجاب به کشف اطلاعات و اخبار کنیم باید راههای مطالعه را به آنها بیاموزیم. ترویج فرهنگ کتابخوانی از راههای متفاوت یکی از شگردهایی است که یک جامعه مدنی برای بقای خود به آن نیاز دارد. آنچه در پی میآید معرفی چند طرح موفق است که در کشورهای درحال توسعه جهان به اجرا در آمده است:
پریسا، پروژه مطالعه آموزش جایگزین
در آفریقای جنوبی
پریسا، یا پروژه مطالعه آموزش جایگزین در آفریقای جنوبی Project for the Study of Alternative Education in South Africa (PRAESA)
واحد مستقل برای رشد و پژوهش است که وابسته به دانشکده ادبیات و علومانسانی شهر کیپتاون است. پریسا در سال ۱۹۹۲ تأسیس شد و از دل مبارزه با سامانه آموزشوپرورش نظام آپارتاید به وجود آمد.
پریسا طرحهای بسیاری در مورد توسعه آموزش دو زبانه و سواد دوگانه در دوران کودکی دارد و افزونبر آن برای بالابردن جایگاه زبان آفریقایی در جامعه تلاش میکند. این طرح در سیاستگذاری زبان در آموزش، بهویژه در سیاستگذاری آموزش و پرورش و اجرای آن در سطوح ملی و استانی دولت نقش دارد و روی یادگیری زبان مادری بر پایه نظام دوزبانه تمرکز میکند و بهترین واژهها را در اختیار کودکان قرار میدهد تا آموزگاران و کودکان بتوانند به زبانی که آن را درک میکنند با هم ارتباط برقرار کنند. در حال حاضر، پریسا به جستوجو و پژوهش در مورد کاربرد تبلتها در مواد خواندنی به زبان مادری در جامعه و کلاسهای چند ملیتی پرداخته است. این طرح اکنون به دنبال یافتن بهترین کارکرد تبلت در ایجاد انگیزه و پشتیبانی از لذت خواندن است. فعالیتهای پریسا با فلسفه دفتر بینالمللی کتاب برای نسل جوان که به زبان مادری کودک ارج مینهد، همساز است. پژوهش آنها در مورد استفاده از رسانههای جدید مانند تبلتها برنامهای پژوهشی منحصر به فردی است که روی آموزش دو زبانه و سواد دوگانه در آموزش دوران کودکی تمرکز میکند.
این مرکز در سال ۲۰۱۴ به همراه بانک کتاب کودکان کانادا جایزه ترویج کتابخوانی آساهی را از آن خود کرد.
برنامه «یک کتاب اهدا کن» در پاکستان
برنامه «یک کتاب اهدا کن»، در شهر شیخوپوره پاکستان اجرا شد. در این برنامه، از دانشآموزان مدرسههای خصوصی شهر خواسته شد تا هر یک کتابی را به کودکان مدرسههای دولتی شهر اهدا کنند. کتابهای جمعآوری شده، برای تشکیل کتابخانههای کلاسی در دبستانهای دولتی به کار میرود تا خواندن را به عادتی در وجود کودکان تبدیل کند. دبستانهایی که برای اهدای این کتابها انتخاب میشوند باید از ویژگیهایی برخوردار باشند. به این ترتیب دانشآموزان مدرسههای دولتی از کتابهای مناسب برخوردار شدند تا پایههای سواد آموزی و عشق به خواندن برای همه عمر را در وجود خود نهادینه کنند.برنامه شیخوپوره در ماه نوامبر ۲۰۱۱ در شهر شیخوپوره ایالت پنجاب پاکستان آغاز به کار کرد.
برنامه ترویج خواندن شیخوپوره در پاکستان
در این برنامه، یک کتابخانه مدرسه بهعنوان الگوی یک کتابخانه مناسب مدرسه، در یکی از مدرسههای منطقه تشکیل شد. هماکنون چهار مدرسه در این منطقه از امکانات و خدمات این کتابخانه بهره میبرند. یک کتابخانه سیار نیز برای خدماترسانی به مدرسههای دورتر راهاندازی شده است. این کتابخانه سیار که در یک اتوبوس است، هر ماه به ۶۰مدرسه در منطقه خدمات ارایه میکند. این برنامه بهطور کلی، نزدیک به 10هزار و 500 کودک را زیر پوشش خود دارد.
«رالی کتابها» برای بچهها!
استفاده از کتابها برای حل چیستان سبب تشویق کودکان و نوجوانان به خواندن میشود و سواد رسانهای آنها را نیز تقویت میکند.
طرح «رالی کتابها» را کتابخانه مرکزی ایالت بایرن Bayern آلمان اجرا میکند. این طرح با شرکت کتابخانههای عمومی و با کمک مراکز آموزشی در این ایالت به اجرا درمیآید و هر سال بر تعداد کتابخانههای عمومی که در اجرای این طرح شرکت میکنند، افزوده میشود.
هرسال کتابخانه مرکزی موضوعی را انتخاب میکند و در اختیار یکی از این کتابخانههای عمومی میگذارد. این کتابخانه موظف است تا چیستانی را در ارتباط با این موضوع تهیه کند. البته پرسشهای این چیستان باید طوری انتخاب شوند که کتابخانههای دیگر نیز بتوانند، بدون درنظر گرفتن زمان و مکان، از آنها استفاده کنند. بچهها باید برای رسیدن به پاسخ این چیستان، به چند پرسش پاسخ دهند. برای پاسخ دادن به این پرسشها هم لازم است تا چند کتاب را بخوانند.
کتابخانه مرکزی هم سعی میکند تا تمام منابع موجود و در دسترس، که در ارتباط با این موضوع هستند، را در دسترس کتابخانهها قرار دهد. افزونبر آن کتابخانههای شرکتکننده، اطلاعاتی درباره موضوع انتخاب شده، لیستی از عنوان کتابها و پیشنهادها برای برگزاری برنامههای جنبی (شب کتابخوانی، سینمای کتابهای مصور و...) از طرف کتابخانه مرکزی دریافت میکنند.