|  اهورا ايمان   |   ترانه‌سرا    |

آخرین کار نوشتاری من با عنوان «ساختارشناسی ترانه»، در صف صدور مجوز وزارت ارشاد قرار دارد و به محض دریافت مجوز به‌چاپ خواهد رسید. کار روی این اثر را ‌سال 81 آغاز کرده و ‌سال 83 به‌عنوان پایان‌نامه دوره فوق‌لیسانس در دانشگاه علامه‌طباطبایی از آن دفاع كردم. از آن‌ سال تاکنون کم‌کم مطالبی را به كتاب اضافه کردم و با تقسیم‌بندی  بخش‌ها و فصل‌های مختلف اين پايان‌نامه به كتاب قطوري تبديل شد تا این‌که حجم کتاب به حدود 700صفحه رسید. بررسی تاریخی ترانه در این کتاب از دوره پیش از اسلام و با بررسی ادبیات آهنگین آغاز می‌شود و با رسیدن به دوره معاصر پایان می‌یابد. در این کتاب پیشینه، ادبیات و ساختار ترانه به صورت مفصل مورد تحلیل قرار گرفته است. در نگارش کتاب سعی شده با یک نگاه تحلیل‌گرانه سیر تکاملی ترانه در ایران مورد بررسی قرار گیرد. علاوه بر این، مباحث مختلف ترانه همچون معانی، بدیع، قافیه، وزن، ردیف، محورهای عمودی و افقی، ترانگی و سایر ویژگی‌های ترانه در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است. مجموعه کتاب ساختار‌شناسی ترانه بیانگر تاریخ ما در حوزه ترانه است. در دوره آقای احمدی‌نژاد با چاپ این کتاب موافقت نشد. شاید به‌عنوان نمونه ترانه‌های روحوضی دهه‌ 20 و 30 ممکن است ادبیات فاخر و چشمگیری نداشته باشد، اما نمی‌توانیم این موضوع را نادیده بگیریم که این آثار پیشینه‌ ادبیات فاخر اجتماعی‌ای هستند که منجر به ادبیات انقلابی ما شده است‌، پس نمی‌توانیم آنها را حذف کنیم. دوستان ما در وزارت ارشاد دولت پیشین با انتقاد از نگارش  دوره‌های خاصی از تاریخ ترانه و بررسی ترانه‌های دوره نادری و قاجار از من خواستند یک فصل از کتاب را حذف کنم اما من در مورد حذف این قسمت از کتاب کوتاه نیامدم. از دید من  هر چند این ترانه‌ها با عرف چاپ کتاب‌ها در دوره ما هماهنگ نباشد اما دوره‌ای از تاریخ ما است که نمی‌توان به راحتی آنها را نادیده گرفت یا از متن تاریخ حذف‌شان کرد. دو ناشر کتاب مهر و نغمه‌ شهر به‌صورت مشترک کار را برعهده گرفته‌اند و قرار است این اثر را در یک جلد منتشر کنند. ساختارشناسی ترانه در دولت گذشته نتوانست مجوز چاپ بگیرد و خستگی یک دهه پژوهش در تن من باقی مانده است. پس از آن هم به آن دلیل که از چاپ این اثر دلسرد و ناامید شده بودم مجددا برای اخذ مجوز اقدام نکردم. البته پیشنهادهایی به من شد تا در خارج از کشور کتاب را منتشر کنم اما ترانه به شیوه معمول در کشور ما در جای دیگری از دنیا مرسوم نیست و اگر من کتاب را در کشور دیگری چاپ کنم احتمالا مخاطب نخواهد داشت. اگر هم در خارج از کشور چاپ می‌شد دیگر به هیچ عنوان شانس انتشار در کشور را نداشت بنا به همین دلایل من از چاپ این اثر منصرف شدم. ناگفته نماند که اگر شرایط برای چاپ این کتاب مهیا شود، هنوز هم دوست دارم منتشر شود، چون سال‌ها برای تهیه این اثر تلاش کرده‌ام و این نوشته می‌تواند منبع مفیدی برای علاقه‌مندان به هنر ترانه باشد. من راضی به حذف پاره‌ای از کتاب نیستم و امیدوارم بپذیرند که این کتاب به همین شکل منتشر شود. آغاز تاریخی این کتاب مربوط به زمان پیش از اسلام است. در دوره‌ای که ما واژه جداگانه‌ای برای معرفی شاعر و موسیقیدان نداشتیم، یعنی از واژه مشترک خنیاگر برای معرفی این دو استفاده می‌شده یا اصلا هر دو این نقش‌ها را یک نفر ایفا می‌کرده است. درحقیقت خنیاگر در آن دوره همان شاعر و موسیقیدان مربوط به زمان خودش بوده است. در حالي كه  واژه تصنیف مربوط به حدود 70‌سال پیش است. فراگیری گونه تصنیف با فراگیر شدن رسانه همزمان است.‌ سال 1319 با آغاز رسمی فعالیت رادیو، تصنیف هم جای خودش را در ادبیات فارسی پیدا کرد. در این دوره تصنیف به معنای مرسوم امروز شکل می‌گیرد و در طول این سال‌ها پدیده‌ای با نام ترانه را در ادبیات معاصر ایجاد می‌کند. بررسی‌های تاریخی این کتاب به زمانی دورتر از تاریخ شکل‌گیری تصنیف بازمی‌گردد. در این کتاب یک فصل کامل به دوره خنیاگران اختصاص دارد. چگونگی تکامل شعر و آهنگ و بررسی قرار گرفتن این دو در دل یکدیگر به‌صورت زمانبندی شده مورد تحلیل قرار می‌گیرد. البته بررسی همه‌جانبه، کارگاهی و علمی این کتاب مربوط به دوره پس از آغاز کار رادیو در ایران یعنی همان ‌سال 1319 است. از‌ سال 1319 به بعد مطالب کتاب در مورد شکل‌گیری ترانه منسجم‌تر و مفصل‌تر می‌شود. از آثار هنرمندانی چون مرحوم رهی معیری، مرحوم بیژن ترقی، قدمعلی سرامی، مرحوم بهادر یگانه تا شهریار قنبری و ترانه‌سرایان دوره معاصر نام برده شده و برخی از آثار به‌عنوان نمونه آمده و ضعف تالیف‌ها و مشکلات ساختاری ترانه مورد بررسی قرار گرفته است. با این توضیحات کتاب ساختارشناسی ترانه را می‌توان آینه تمام‌نمای ترانه و تصنیف ایران نامید که از ادبیات آهنگین ما در زمان‌های قدیم پدید آمده است. رهاورد این کتاب برای اساتید، دانشجویان و علاقه‌مندان حرفه‌ای ترانه مفید خواهد بود و امیدوارم بتواند به پیشرفت در ترانه امروز ایران کمک کند.