وین- آرمین منتظری| یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی که از روز نخست مذاکرات هسته ای در وین، به هتل کوبورگ آمد و شد داشت و هرگز حاضر نشده بود در جمع خبرنگاران حاضر شود روز گذشته به میان خبرنگاران آمد و از سفرش به تهران سخن گفت. آمانو در سخنانی که به اعتقاد برخی از تحلیلگران، مذاکرات هسته ای را چند قدم به سمت توافق نهایی نزدیک کرد، گفت که آژانس گزارش خود درباره حل ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران را در پایان سال جاری میلادی یعنی تا اوایل دی‌ماه منتشر خواهد کرد.
این نخستین بار است که یوکیا آمانو در خصوص انتشار گزارش آژانس درباره حل موضوع ابعاد احتمالی نظامی، تاریخی معین را اعلام می کند. موضوع ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ای ایران موضوعی است که سال ها است روابط ایران و آژانش را خدشه دار کرده است و برخی بر این عقیده اند که این موضوع دلیل اصلی و دستاویز اصلی تمامی قطعنامه های تحریمی علیه ایران است. اگرچه ایران بارها اعلام کرده است که این موضوع براساس برخی اسناد جعلی مطرح شده است اما در هر صورت تمامی تلاش های تهران برای به کرسی نشاندن حرف خود نتیجه ای نداشته و این موضوع همچنان به عنوان یکی از موانع اجرای توافق هسته ای از همان ابتدا مطرح بوده است.
این بار اما مطابق با پیش بینی ها، سفر آمانو به تهران نتایج مثبتی به دنبال داشته است و بنابر سخنان آقای مدیر کل دیگر موضوع ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران(پی ام دی) مانعی برای حصول توافق محصول نمی شود. البته مسلما اجرای توافق به گزارشی بستگی خواهد داشت که آژانس در اوایل دی ماه منتشر می‌کند. اما براساس سخنان منابع آگاه نزدیک به تیم مذاکره کننده هسته ای ایران، تهران بر این عقیده است این موضوع که طی ماه های آینده با همکاری های میان ایران و آژانس تحت سند چهارچوب همکاری ها در سال 91 امضا شد، در نهایت حل و فصل خواهد شد.
از سوی دیگر یکی از دلایل برای خوش بینی درباره حل و فصل شدن این موضوع وجود اراده سیاسی قدرتمند میان ایران و گروه1+5 است. به گفته یکی از مقامات نزدیک به تیم هسته ای ایران، یکی از دلایل حل نشدن موضوع پی ام دی در گذشته این بود که هرگز اراده ای سیاسی برای حل این موضوع وجود نداشت و کشورهای غربی تمایل داشتند از این موضوع برای اعمال فشار بیشتر بر ایران استفاده کنند. اما امروز که اراده سیاسی برای حصول توافق هسته ای به وجود آمده است موضوع پی ام دی نیز در چارچوب همین اراده سیاسی قرار گرفته است و هم ایران و هم گروه 1+5 بر این عقیده اند که این موضوع یک بار برای همیشه باید حل شود تا توافق هسته ای پایدار به دست آید.
آمانو نیز در سخنانش در جمع خبرنگاران با اعلام آمادگی آژانس برای حل این موضوع گفت:« هدف از سفر من به تهران حل و فصل موضوعات باقی مانده است که در این زمینه ما پیشرفت‌هایی داشتیم ولی هم‌چنان کار بیشتری باقی مانده است». آمانو افزود: «معتقدم که با همکاری ایران می‌توانیم تا پایان سال گزارشی درباره ارزیابی مسائل مربوط به ابعاد احتمالی نظامی بدهیم». مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پاسخ به این پرسش که ایران اجازه داده است به مکان‌هایی که قبلا مجاز نبودید دسترسی داشته باشید؟ گفت: «همانطور که گفتم حرکتمان رو به جلو و همراه با پیشرفت بود ولی نمی‌توانم وارد جزییات شوم». وی در پاسخ به این پرسش که انتظارات‌تان در این سفر برآورده شد، گفت«ما پیشرفت داشتیم».
نکته جالب توجه دیگر در خصوص حضور آمانو در میان خبرنگاران این است که او از ابتدای مذاکرات حاضر نمی شد به جمع خبرنگاران بیاید و یا از در پشتی هتل کوبورگ وارد و خارج می شد یا اینکه بلافاصله پس از خروج از هتل بدون توجه به خبرنگاران سوار بر اتومبیل خود شده و محل مذاکرات را ترک می کرد. این احتمال وجود دارد که حضور آمانو در جمع خبرنگاران به عنوان نماینده نهادی که حضور مستقیم در مذاکرات هسته ای ندارد، با هماهنگی طرف های مذاکره کننده صورت گرفته باشد. در واقع سخنان آمانو را می توان علاوه بر تاثیرگذاری مثبتش بر روند مذاکرات، سیگنال مثبتی به جهان تلقی کرد مبنی بر اینکه یکی از موضوعات اساسی آژانس بین‌المللی انرژی
 هسته‌ای که منجر به یک بحران غیرضروری شده بود در حال حل و فصل است.
البته برخی از منتقدان هسته ای با مطرح کردن اشکالات به سخنان آمانو این بحث را مطرح می کنند که چرا اجرای توافق منوط به گزارش آژانس شده است و چه تضمینی وجود دارد که آژانس گزارش مثبتی از موضوع پی ام دی ارائه کند؟ اگر آژانس گزارش مثبتی ارائه نکند باز هم در این میان ایران متضرر خواهد شد؟
نخستین پاسخ به این سوال را باید چرایی سفر آمانو به تهران و اراده سیاسی حاکم بر مذاکرات جستجو کرد. به زبان ساده تر، شش قدرت جهانی نزدیک به دو سال است که سرمایه عظیم سیاسی را صرف این مذاکرات کرده اند. این مذاکرات تا کنون یک توافق اولیه، یک تفاهم سیاسی و سه تمدید داشته است. ساعت ها و روزها صرف مذاکره شده است. گاه مذاکرات هیات ها تا نیمه های شب به طول می انجامد. همه طرف های مذاکره کننده در برابر کشورهای دیگر و لابی های سیاسی که به نوعی خواهان این توافق نیستند و قصد اخلال در روند مذاکرات را داشته و دارند ایستاده اند. بعد همه اینها، آیا منطقی است که مدیر کل آژانس به تهران سفر کند. پس از بازگشت سفر خود را رو به جلو بخواند و از ارایه گزارشش در اوایل دی ماه سخن به میان آورده و تاریخ دقیق معین کند، و بعد گزارشی ارایه کند که همه توافق را زیر سوال ببرد؟!
نکته دیگری که در این میان قابل اشاره است این است که اعلام گزارش آمانو به نوعی با زمان اجراییات تعهدات ایران همخوانی دارد. براساس آنچه که منابع آگاه نزدیک به تیم مذاکره کننده هسته ای می گویند، توافق هسته ای پس از اعلام برای اجرا باید مراحلی را طی کند و هر یک از این مراحل مدت زمانی طول خواهد کشید. در مرحله نخست توافق باید به کنگره و مجلس شورای اسلامی ارائه شود. پس از تصویب توافق در این دو نهاد، کشورها باید خود را آماده اجرا کنند و پس از مدت زمانی باید اعلام کنند که آماده اجرای توافق خود هستند. به نظر می رسد که زمان اعلام آمادگی کشورها برای اجرای تعهدات خود زمانی حدود دی ماه خواهد بود  که آمانو هم در همان زمان گزارش خود را منتشر خواهد کرد. بنابراین چنانچه گزارش آمانو مورد قبول ایران نبود مسیر برای بازگشت باز است. روز گذشته آمانو تقریبا توقف طولانی مدتی در هتل کوبورگ داشت و جلساتی با محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران برگزار کرد.
ادامه مذاکرات در وین
گذشته از سخنان آمانو که خون تازه ای به مذاکرات تزریق کرد، مذاکرات میان هیات های معاونین طرفین مذاکره کننده در هتل کوبورگ به طور مسلسل وار و یکی پس از دیگری ادامه دارد. گاه معاونین با هم نشست برگزار می کنند و گاه معاونین به همراه وزرا مستقیما در نشست وزرا شرکت می کنند. نشست ها گاهی ساعت 2 یا 3 بامداد به طول می انجامد و دوباره فردا از صبح آغاز می شود.

چکش کاری متن توافق و همچنین متن قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در حال انجام است. در برخی از موارد به تصمیمات سیاسی نیاز است و در برخی موارد نیز مسائل به معاونین ارجاع شده است. علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی و ارنست مونیز، وزیر انرژی آمریکا نیز
نشست‌های متعدد و طولانی مدتی با هم داشته اند و گاه بلافاصله پس از نشست هایشان در نشست وزرای خارجه ایران و آمریکا شرکت می کنند. گویی طرفین مذاکره کننده به مانند قایقرانانی هستند که بر خلاف جهت آب در حال پاروزدن هستند و این کار سخت و طاقت فرسا است و حرکت به سمت جلو کند. پیشرفت اما وجود داشته است.
 برخی رسانه های غربی از پیشرفت طرفین در موضوع زمانبندی رفع تحریم ها خبر داده اند اما منابع آگاه نزدیک به تیم هسته ای ایران می گویند تا زمانی‌که که همه اجزا مورد توافق قرار نگرفته باشد نمی توان گفت که در این خصوص توافقی نهایی حاصل شده است. همچنین منابع آگاه از وجود برخی اختلافات در خصوص رفع برخی تحریم ها نظیر تحریم های تسلیحاتی ایران خبر می دهند. ظاهرا طرف آمریکایی تمایلی برای رفع این تحریم ها ندارد اما تیم هسته ای ایران بر روی این موضوع اصرار دارد.
به طور کلی می توان گفت که مذاکرات رو به جلو است و خبرنگاران در وین در انتظار ورود وزرای خارجه به وین برای اتخاذ تصمیم های سیاسی و نهایی کردن توافق هستند. برخی خبرنگاران هم بر این عقیده اند که اگر خبر سفر سرگئی لاوروف به وین منتشر شد، نشانه این است که توافق نزدیک است. چه اینکه لاوروف پیش از ترک وین گفته بود که زمانی به وین باز می گردد که توافق محتمل باشد. بسیاری از خبرنگاران فردا را روز ورود وزرای خارجه به وین می دانند. حتی برخی که بسیار خوشبین هستند روز سه شنبه را روز اعلام توافق می دانند. به هر حال با پایان یافتن تقریبی نشست های کارشناسی و آغاز نگارش متن قطعنامه شورای امنیت، به نظر می رسد که نیاز است مذاکرات در سطح وزیران برگزار شود.