آرمین منتظری| وزیر خارجه آمریکا روز گذشته در کنفرانسی خبری که از طریق ویدیو کنفرانس برگزار شد سخنانی درباره موضوع «مطالعات ادعایی» که در ایران به پی. ام. دی موسوم است مطرح کرد که می‌توان آن را چراغ سبزی برای حل این موضوع تلقی کرد. جان کری در سخنان خود با اشاره به موضوع پی. ام. دی گفت: « این موضوع مربوط به گذشته است و ما تمرکزمان روی آینده است».
موضوع پی. ام. دی یا مطالعات ادعایی، موضوعی است که ایران از 10سال پیش با آن روبه‌رو است و همین موضوع موجب تیره شدن روابط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده است. ابعاد احتمالی نظامی (PMD) موضوعی است که در چارچوب موضوع «مطالعات ادعایی» بعد از 2006 درباره فعالیت‌های گذشته هسته‌ای ایران مطرح شده است. این موضوع مجموعه‌ای از اتهامات را علیه ایران مطرح می‌کند و به وجوه تسلیحاتی برنامه هسته‌ای ایران اشاره می‌کند. این موضوع به‌طور مفصل در ضمیمه گزارش نوامبر 2011 یوکیا آمانو آمده است. تا پیش از این برخی از منتقدان مذاکرات هسته‌ای معتقد بودند که تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای با پذیرفتن حل موضوع
پی. ام. دی در چارچوب اجرای پروتکل الحاقی زمینه را برای بازرسی‌های ویژه بازرسان آژانس در تأسیسات ایران مهیا کرده‌اند و به این ترتیب بازرسان آژانس می‌توانند درخواست بازرسی از تاسیسات نظامی ایران را مطرح کنند و اگر ایران جواب رد بدهد آژانس می‌تواند با استناد به پاسخ منفی ایران در روند اجرای توافق هسته‌ای اخلال ایجاد کند. البته این ادعاها بارها از سوی تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران رد شد و اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای اعلام کردند که اجرای پروتکل الحاقی هیچ ربطی به حل موضوع پی. ام. دی ندارد.
از سوی دیگر برخی بر این عقیده بودند تا موضوع مطالعات ادعایی(PMD) حل نشود و آژانس در گزارش خود این موضوع را مختومه اعلام نکند توافق هسته‌ای در کار نخواهد بود. درواقع براساس این تحلیل سرنوشت توافق به حل موضوع پی. ام. دی گره می‌خورد.
حال با سخنان روز گذشته جان کری، وزیر امورخارجه آمریکا مشخص شد که توافق هسته‌ای و موضوع مطالعات ادعایی دو مسأله مجزا از هم هستند. جان کری صراحتا در پاسخ به سوالی درباره این‌که آیا حل کامل موضوع ابعاد نظامی احتمالی بخشی از شروط توافق با ایران و اقدام برای کاهش یا لغو یا تعلیق تحریم‌های ایران است و این‌که آیا این موضوع قابل مذاکره است، گفت: موضوع وجود ابعاد نظامی احتمالی در برخی رایزنی‌ها در این زمینه کمی تحریف می‌شود. ما روی این موضوع متمرکز نشده‌ایم که ایران درباره آنچه در یک مقطع زمانی یا هر زمان دیگری انجام داده توضیح دهد. ما می‌دانیم که آنها چه کاری انجام داده‌اند و هیچ تردیدی نداریم. ما از فعالیت‌های نظامی خاصی که آنها مشغول انجام آن بودند کاملاً مطلع هستیم. آنچه ما درباره آن نگران هستیم آینده است. برای ما ضروری است که بدانیم فعالیت‌هایی که متوقف شده‌اند در آینده چگونه خواهند بود و این‌که بتوانیم با روشی مشروع اقدام مناسب درخصوص آن فعالیت‌ها را به کار گیریم. این مطمئناً یکی از نیازمندی‌های ما برای قضاوت درباره آن چیزی است که باید در یک توافق قانونی به دست آید. برای داشتن توافقی که بتواند عاملی برای کاهش عمده تحریم‌ها شود باید پاسخ آنها را داشته باشد.»
جان کری در این پاسخ جمله‌ای حایز اهمیت بیان کرد و آن این‌که «تمرکز 1+5 روی مسائل آینده است». معنای این جمله می‌تواند این باشد که آمریکا به این مسأله واقف شده است که درخصوص موضوع پی. ام. دی که از دید ایران براساس اسناد جعلی بنا شده است، نمی‌تواند فشاری بر ایران وارد کند و علاوه بر این صلاح نیست که توافق هسته‌ای که نزدیک به دو‌سال درباره آن مذاکره شده است برای حل مسئله‌ای مانند مطالعات ادعایی معطل باقی بماند. البته به نظر نمی‌رسد که حل مسأله پی. ام. دی در همین مذاکرات هسته‌ای چندان به ضرر ایران باشد. شاید به نفع ایران باشد مسأله‌ای که کشور 10سال برایش هزینه داد در چارچوب همین مذاکرات به گونه‌ای حل‌وفصل شود. چه این‌که عباس عراقچی، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان نیز در این خصوص گفته است: «یکی از اقتضائات توافق ایران و گروه 1+5 این است که پرونده‌های پی. ام. دی که همه تحریم‌های ضدایرانی براساس آن اعمال شده است پاک شود. وی درباره بحث‌های مربوط به پی. ام. دی هم گفت: پاک شدن پرونده‌های پی. ام. دی خواسته ایران است و باید روشن شودکه پرونده‌های پی. ام. دی غلط بوده و در مذاکرات نیز فشار می‌آوریم که در چارچوب توافق، باید تکلیف این پرونده‌ها روشن شود؛ پرونده‌هایی که علیه ملت ایران به دروغ درست کرده‌اند و به خورد افکار عمومی دنیا داده شده است. عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان گفت: باید روشن شود که همه اینها کذب بوده و ادعاهای غلطی است. عراقچی تصریح کرد: در این چارچوب، دو طرف به دنبال راه‌حل‌هایی هستند که آژانس بتواند برای سوال و پرونده‌های گذشته ایران یک پاسخ درخور پیدا کند اما هنوز هیچ راه‌حلی نهایی نشده و همچنان مشغول رایزنی هستیم. جان کری هم در همین مورد سخنانی گفته است که مبنای آن چندان با حرف‌های عراقچی تفاوت ندارد: «موضوعی مثل وجود ابعاد نظامی احتمالی در برنامه اقدام مشترک مورد توجه قرار گرفته و قرار است در متن توافق نهایی به آن رسیدگی شود. این موضوع همچنان حقیقت دارد و باید اتفاق بیفتد. ما باید با دقت سوالات‌مان را در این زمینه حل کنیم».
تاکید جان کری بر مبنا قرار گرفتن بیانیه لوزان
نکته مهم دیگری که در سخنان جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا بود، تأکید او بر مبنا قرار گرفتن بیانیه لوزان بود. اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان طی هفته‌های گذشته بارها از لزوم مبنا قرار گرفتن بیانیه لوزان سخن به میان آورده‌اند. حتی یک بار جواد ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان از مطرح شدن موضوعات جدید در مذاکرات شکوه و اعلام کرد که اگر بیانیه لوزان مبنای مذاکرات قرار بگیرد، اختلافات قابل حل‌وفصل شدن است. به نظر می‌رسید که این سخنان مقامات وزارت خارجه از آنجا مطرح می‌شد که تیم مذاکره‌کننده آمریکا درخواست‌های جدید را در مذاکرات مطرح کرده بود. اما جان کری روز گذشته در لزوم مبنا قرار گرفتن بیانیه لوزان سخن گفت و تأکید کرد: «برخی مسائل اساسی وجود دارد که پایبندی به آنها برای یکسان ماندن تعریف از یک توافق خوب که در لوزان درباره آن صحبت کردیم با توافقی که هم اکنون درحال مذاکره بر سر آن هستیم ضروری است و این چیزی است که تغییری نکرده است و نخواهد کرد و نمی‌تواند تغییر کند. آنها را باید در راستای خطوطی که در لوزان تعریف شده حل‌وفصل کرد.» به نظر می‌رسد که با نزدیک شدن ضرب‌الاجل توافق هسته‌ای طرف آمریکایی به این نتیجه رسیده است که اگر به توافق نیاز دارد، باید از مسیر درست و اصولی مذاکره کند و چاره‌ای جز بازگشت به بیانیه لوزان ندارد.