حسن انوشه استاد ادبیات فارسی

رویا، آرزو و از این قبیل موارد، موضوعاتی است که هر روز ذهن عده‌ای از ما را به خود مشغول داشته و دارد. تا زمانی که آدمی باشد و عمرش در این کره خاکی باقی بماند، رویا و آرزو خواهد بود و نمی‌توان اینها را از انسان گرفت. رویا مطابق آنچه به ذهن می‌رسد، موضوعی است که بیشتر در خواب دیده می‌شود و از این‌رو بیشتر با دید و نظر شخصی به این عنوان که رویایی دیده شود و در عالم واقع اتفاق بیفتد به آن اعتقاد ندارم. توضیح بیشتر این‌که آنچه به آن اعتقاد ندارم به کلِ رویا و آرزو، مربوط نمی‌شود بلکه منظور موضوعاتی است که در خواب دیده می‌شود و این تصور را پیش می‌آورد که در آینده محقق خواهد شد و تا به‌حال در تجربیات شخصی من چنین اتفاقی نیفتاده است.
رویا داشتن زندگی انسان را زیبا می‌کند، قشنگ است، فقط در خواب اتفاق نمی‌افتد؛ گاهی در بیداری هم انسان‌ها به رویا می‌روند. بخش دیگر از این رویا داشتن و رویاپردازی، آرزوهایی است که در ذهن آدمی نقش می‌بندد. چنین رویه‌ای به این معنا نیست که اگر آدم‌ها آرزو داشته باشند یا رویاپردازی کنند، روحیه گریز از واقعیت دارند بلکه آرزو و رویاپردازی، می‌تواند انگیزه‌ای باشد و هست که انسان‌ها را برای رسیدن به چیزی که در خیال دارند، مصمم‌تر می‌کند. آنچه  در خیال داریم، دایم در ذهن ما است، آرزوی ما است، پیش چشم ما است همین است که ما را بر آن می‌دارد تا آنچه در رویا داریم را به واقعیت نزدیک کنیم و سعی و تلاش خواهیم کرد تا به آنها برسیم و جامعه عمل به رویا‌ها و آرزوهایمان بدهیم.
فروید، رویا را تحقق آرزوهای محقق نشده می‌داند و می‌گوید، آنچه از آرزوهایمان که تحقق‌نیافته‌اند در عالم رویا محقق می‌شوند و آنها را در خواب میبینیم؛ از نظر فروید، رویا بیشتر نگاهش به گذشته است اما ما رویا را با عینک آینده می‌بینیم و موضوعاتی را آرزو می‌کنیم که امید داریم در آینده محقق شوند. از این‌روست که برخی حتی به رویاهای صادقانه اعتقاد دارند و مواردی هم ذکر شده که این موضوع را نشان می‌دهد مانند، محمد صالح‌مازندرانی که در مسجد کوفه به خواب رفت و در جزیره‌الخضراء به دیدار امام نائل شد. او هم چنان‌که علما گفته‌اند در عالم رویا شرف‌یاب شد. اینها رویاهای صادقانه است که حتی از آرزوها و منویات درونی ما سرچشمه می‌گیرد.
همه آدم‌ها ( که من هم مانند آنها هستم و استثنا نیستم) قطعا آرزو دارند. تفاوت آرزو با رویا این است که رویا در عالم خواب محقق می‌شود اما آرزو خواسته‌ای است که همیشه چه در خواب و چه در بیداری، همراه مااست و دوست داریم در واقعیت محقق شود. محقق شدن آرزوها به خودمان ربط دارد. باید تلاش کرد، باید تمام توان خود را به کار برد تا آنچه به‌عنوان آرزو، در ذهن ما وجود دارد، محقق شود این به تلاش ما بستگی دارد اگر فرد اتومبیل خاصی می‌خواهد، فقط در رویا نمی‌توان آن را به دست آورد. این اتومبيل محصول کارخانه‌ای است که در واقعیت وجود دارد و موضوع واقعی را باید با کار و تلاش محقق کرد.
«آرزو بر جوانان عیب نیست» این جمله به این معناست که فرصت برای تحقق آرزوهای جوانان زیاد است فرصتی که پیران آنچنان ندارند. من اکنون در آستانه 70سالگی‌ام و آرزوهایی دارم؛ آرزوهایی که بیشتر به حال و هوای خودم بستگی دارد. اکنون آرزویم این است که دانشنامه ادب پارسی را به پایان ببرم. این دانشنامه مجموعه‌ای 14جلدی است که 9جلد آن تاکنون منتشر شده و 5جلد آن باقی مانده است و به دلیل تنگناهای مالی متوقفش کردیم و آرزو می‌کنم فرصتی به وجود بیاید که آن را به پایان برسانم، البته باید در این مسیر تلاش بسیار کرد. در این مجموعه هر آنچه مربوط به ادبیات فارسی باشد پیدا می‌شود.
در گذشته و در جوانی هم آرزوهایی داشته‌ام؛ وقتی به گذشته برمی‌گردم، می‌بینم برای این‌که آرزوهایم را تحقق بدهم با دست خالی، تلاش بسیار زیادی کرده‌ام و بالاخره نتیجه این تلاش‌ها این بوده که توانسته‌ام برخی از آنها را محقق کنم، البته نه همه‌اش را. یکی از آرزوهای من که محقق هم نشد، این بود که دوست داشتم فرهنگ لغتی در زبان فارسی به وجود بیاورم که در تمام کشورهای فارسی‌زبان مورد استفاده قرار گیرد؛ مانند فرهنگ لغات انگلیسی که در تمام کشورهای انگلیسی‌زبان یکی است و مثلا آکسفورد یا لانگمن را در همه کشورهای انگلیسی‌زبان حتی غیرانگلیسی زبان، استفاده می‌کنند؛ من هم آرزویم درباره فرهنگ لغات فارسی بود اما محقق نشد. من این کار را شروع کردم یک جلد آن را هم درآوردم و از خدا می‌خواهم بتوانم آن را ادامه دهم.