گروه اقتصاد| بازار نفت که روزگاری نه چندان دور قیمت‌های بیش از 100 دلار را هم تجربه می‌کرد، فعلا با نرخ تقریبا 60 دلار می‌سازد؛ ضمن این‌که هنوز ترس از نفت بشکه‌ای 40 تا 45 دلار را که ژانویه امسال میهمان ناخوانده‌اش بود هم احساس می‌کند. در آن روزها در شرایطی که انتظار می‌رفت 12عضو بزرگترین گروه تولیدکننده نفت (یعنی اوپک بدون احتساب اندونزی) تصمیمی عاجل اتخاذ کنند تا جان رفته به بازار برگردد، در حرکتی قابل توجه رأی به حفظ شرایط موجود دادند. عربستان هم به‌عنوان یکی از قدرت‌های نفتی، بیش از همه به این مصوبه اصرار داشت و درحالی‌که بسیاری از اعضا نگران از افت بیشتر قیمت‌ها و قدرت گرفتن نفت شیل آمریکا شدند، حاضر نشد از موضع خود عقب‌نشینی کند. از آن روز تا امروز هم شرایط تغییر چندانی نکرده؛ جز این‌که نفت بخشی از ارزش از دست رفته خود را به دست آورد. با این تفاسیر نشست 167 اوپک که روز گذشته برگزار شد درحالی شروع به کار کرد که نشست قبلی محل صحبت‌های تازه بود و با وجود آن، بعید به نظر می‌رسید عربستان به‌عنوان مخالف سرسخت کاهش سقف تولید، تغییری در سیاست خود به وجود بیاورد! این وضع درحالی است که ایران به‌عنوان رقیب سنتی عربستان، بعد از مدت‌ها تحریم و کاهش تولید حالا دوباره امیدوار است که توان خود را احیا کند و سهم بیشتری از بازار را در آینده نزدیک به دست بیاورد. از این‌رو حضور بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران در نشست 166 اوپک (که به صراحت برای رقبا خط و نشان کشیده بود) نوید این را می‌دهد که 11 رقیب باید به‌زودی جا را برای افزایش تولید ایران باز کنند؛ حال آن‌که هنوز، خبری از افزایش تولید ایران نیست و تصمیم اعضای اوپک هم برای کنار آمدن با این میزان افزایش سقف تولید شفاف نیست...
ایران به اوپک نامه نوشت
نشست 167 اوپک در همین شرایط در وین آغاز به کار کرد یعنی درحالی‌که رقبا برای هم خط و نشان می‌کشیدند. زنگنه نرسیده به اجلاس نامه‌ای به اعضای اوپک نوشت و بعد در جمع خبرنگاران از این نامه و محتویاتش رونمایی کرد. به گفته وزیر نفت، در این نامه اعلام شد که ایران بعد از برداشته شدن تحریم‌ها، در فاصله بسیار کوتاهی تولید نفت خود را به مقدار پیش از تحریم‌ها خواهد رساند. او افزود: به وسیله این نامه از اوپک خواسته‌ایم این مسأله را در تصمیم‌های خود لحاظ کند؛ به عبارت دیگر اگر اعضای اوپک می‌خواهند قیمت‌ها در همین حدود بماند، انتظار داریم جا را برای ورود نفت ایران باز کنند.
برای افزایش تولید منتظر هیچ‌کس نمی‌مانیم
البته آن‌طور که زنگنه در جمع خبرنگاران گفت ایران دراین‌باره تصمیم خود را گرفته و طی نامه‌ای آن را اعلام کرده، بنابراین برای افزایش قیمت‌ها بعد از لغو تحریم‌ها ما منتظر تصمیم هیچ‌کس نخواهیم ماند چون اوپک سقف تولید دارد و این سقف فعلا بین کشورها تقسیم نشده است.وزیر نفت در سمینار بین‌المللی اوپک هم با اشاره به افزایش ۵۰۰هزار بشکه‌ای تولید و صادرات نفت ایران در صورت لغو تحریم‌ها گفت: کشورهای عضو اوپک جا را برای بشکه‌های نفت ایران باز کنند. او با اشاره به این‌که معتقدیم بازگشت نفت ایران به بازار به‌طور تدریجی انجام خواهد شد و به زمان زیادی نیاز ندارد، گفت: ما بلافاصله یک ماه پس از لغو تحریم‌ها، روزانه ۵۰۰هزار بشکه نفت عرضه می‌کنیم و این افزایش پس از ٦ تا 7 ماه به سطح یک‌میلیون بشکه در روز می‌رسد.
او تصریح کرد: مطمئن هستم که کشورهای عضو اوپک همراهی می‌کنند و بازگشت ایران به بازار را مدنظر قرار می‌‌دهند چون افزایش عرضه نفت ایران، تأثیر منفی بر بازار نخواهد گذاشت.
عربستان و بازگشت ایران
در مقابل قدرت‌نمایی ایران، عربستان هم تصمیم دارد که با تداوم سیاست خود مبنی بر حفظ یا حتی افزایش تولید به جنگ فعلا لفظی با رقیب قدیمی خود ادامه دهد. ایران در نشست پیشین اوپک تلاش کرد که اعضای اوپک را از تصمیم خود برای عدم‌کاهش تولید با توجه به افت شدید قیمت‌ها منصرف کند اما نفوذ عربستان به وضوح مانع از این به نتیجه رسیدن تلاش‌های وزیر نفت ایران شد.وزیر نفت عربستان این بار هم به اجلاس اوپک آمده که بگوید نه‌تنها کشورش نگران نیست بلکه از وضع حاکم بر بازار نفت رضایت 100درصدی دارد یعنی عربستان از شرایط عرضه و تقاضا در بازار نفت خشنود است و نگران بازگشت نفت ایران و لیبی به بازار نیست. علی النعیمی، وزیر نفت عربستان اعلام کرد شرایط کنونی بازار نفت به‌طور کامل مطلوب دولت متبوعش است چون بازار نفت طی ماه‌های گذشته شاهد افزایش تقاضای جهانی، بهبود رشد اقتصاد جهانی و کاهش عرضه نفت توسط تولیدکنندگان غیر اوپکی بوده است.
روسیه عرب‌ها را عصبانی کرده است
البته تمام چالش‌های اوپک به این‌جا ختم نمی‌شود، تولید نفت روسیه در طول یک سال گذشته بیش از ۲۰۰هزار بشکه در روز افزایش یافته و براساس آخرین گزارش‌های منتشرشده توسط فدراسیون انرژی این کشور، ظرفیت تولید و صادرات طلای سیاه روس‌ها از مرز یک‌میلیون و ۷۱۰هزار بشکه در روز عبور کرده، این افزایش ظرفیت تولید و صادرات نفت روسیه درحالی صورت گرفته که الکساندر نواک، وزیر فدراسیون انرژی روسیه خواستار هماهنگی و همکاری اعضای اوپک برای کاهش سقف تولید نفت این سازمان شده؛ درخواستی که خشم و عصبانیت کشورهای عربی اوپک را به همراه داشته است.صالح الساده وزیر انرژی قطر و علی العمیر وزیر نفت هم با حمایت از مواضع عربستان‌سعودی در اوپک خواستار تثبیت و حتی افزایش سقف تولید نفت این سازمان در یکصد و شصت و هفتمین نشست اوپک در وین شده‌اند.
زورآزمایی اقلیت و اکثریت
با این وجود، کشورهایی همچون ایران، عراق، الجزایر، اکوادور، ونزوئلا و سایر اعضا با نظر چهار کشور اقلیت اوپک شامل امارات‌متحده عربی، عربستان سعودی، کویت و قطر مخالف و خواستار کاهش دست‌کم یک‌میلیون تا یک‌میلیون و ۵۰۰هزار بشکه‌ای تولید هستند. آنها نگران هستند که اصرار برای حفظ سطح فعلی تولید به افت دوباره قیمت‌ها در بازار جهانی منجر شود.
4 کشور بازی را از 8 کشور بردند
به هر حال و با تمام این نگرانی‌ها و خط و نشان کشیدن‌ها دیروز ظهر 12 کشور عضو اوپک برای تصمیم‌گیری درباره سطح تولید این سازمان در نیمه دوم سال 2015 تشکیل جلسه دادند. این در شرایطی بود که عربستان، کویت، امارات و قطر پیش از جلسه مواضع خود را هماهنگ کرده بودند؛ ائتلافی که با توجه به تولید 17میلیون بشکه‌ای خود در روز 55درصد از کل تولید اوپک را دراختیار دارد و قدرت بلامنازع به شمار می‌رود.
در نتیجه عجیب هم نبود که نشست اعضا حاصلی نداشته باشد جز تداوم وضع موجود و حفظ ظرفیت فعلی تولید. رویترز هم گزارش داد وزرای نفت عضو اوپک سقف رسمی تولید این سازمان را در سطح ۳۰میلیون بشکه در روز حفظ کردند آن هم در شرایطی که به گفته بسیاری از کارشناسان این گروه درحال حاضر 2میلیون بشکه در روز بیشتر از میزان تقاضا نفت تولید می‌کنند و با حفظ سقف رسمی تولید در سطح 30میلیون بشکه در روز نباید انتظار افزایش تقویت قیمت نفت را طی ماه‌های آینده داشت.
البته موفقیت عربستان با توجه به ادامه تولید 30میلیون بشکه‌ای، پیروزی چندان قاطعی هم نیست. گروهی از کارشناسان معتقدند اگر قیمت نفت براساس این تصمیم کاهش یابد، دود آن بیشتر از آن‌که ایران را آزار دهد به چشم عربستان خواهد رفت.
عربستان از نفت ارزان بیشتر ضرر می‌کند
فریدون برکشلی، رئیس اسبق امور مجامع اوپک در این خصوص معتقد است: به نظر نمی‌رسد شرایط بازار جهانی نفت تا پایان سال 2016 میلادی بهبود قابل توجهی پیدا کند ضمن این‌که در صورت افت قیمت نفت ایران کمترین و عربستان بیشترین زیان را خواهد دید.
وی به این‌که عربستان برکشلی با بیان این‌که کاهش قیمت نفت طی هفت یا هشت ماه گذشته حدود یک تریلیون دلار را از خزانه اوپک و دیگر تولیدکنندگان به کشورهای مصرف‌کننده منتقل کرده است، تصریح کرد: بیشتر این زیان متوجه عربستان به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده و کمترین زیان متوجه ایران شده که صادرات محدودی دارد.
اوپک بیانیه داد، نفت گران شد
اوپک در بیانیه پایانی یکصد و شصت و هفتمین نشست خود اعلام کرد (موج) کاهش شدید قیمت نفت که در پایان سال ۲۰۱۴ و آغاز امسال رخ داد، فروکش کرده و تقاضای جهانی برای نفت در نیمه دوم امسال و سال ۲۰۱۶ افزایش خواهد یافت. در ادامه این بیانیه آمده است: کنفرانس با اتفاق نظر در مورد اهمیت تداوم گفت‌وگوها با دیگر کشورهای تولیدکننده نفت، نشست فنی کارشناسان نفت و گاز کشورهای عضو و غیرعضو اوپک را که در 12 می 2015 در وین برگزار شد، تأیید کرد. در این نشست موضوعات مختلفی ازجمله عوامل بنیادی بازار نفت و اقتصاد جهانی به بحث گذاشته شد و شرکت‌کنندگان به این نتیجه رسیدند که ثبات بازار همچنان یک هدف مشترک برای تمام تولیدکنندگان است که دستیابی به این هدف از طریق تلاش‌های همکارانه قابل حصول است. شرکت‌کنندگان توافق کردند که بار دیگر قبل از پایان سال تشکیل جلسه دهند. کنفرانس تصمیم گرفت که نشست بعدی سازمان جمعه، چهارم دسامبر 2015 در وین اتریش برگزار شود. رویترز در همین رابطه گزارش داد، پس از آن‌که اوپک سقف تولید خود را برای 6ماه دیگر بدون تغییر باقی گذاشت، قیمت نفت که در دو جلسه گذشته کاهش یافته بود، دیروز افزایش یافت. براساس تحقیق رویترز، اوپک در هفته گذشته روزانه 31.2میلیون بشکه نفت تولید کرده و تولید نفت اوپک در نزدیکی بالاترین رقم‌ها بوده است. پس از نشست دیروز اوپک قیمت هر بشکه نفت برنت برای تحویل در ماه جولای با 80 سنت افزایش به 62 دلار و 83 سنت رسید، اما سپس با اندکی کاهش به حدود 62 دلار و 40 سنت رسید. قیمت نفت خام آمریکا نیز 30 سنت افزایش یافت و به 58 دلار و 30 سنت رسید.
غول‌های آماده بازگشت به ایران
اجلاس اوپک فرصتی بود به منظور مذاکره با شرکت‌های نفتی که مایل هستند بعد از لغو تحریم‌ها دوباره راهی ایران شوند ، ضروری است که مناقشات و معوقات و مطالبات گذشته هم حل‌وفصل شود تا بتوان در مورد همکاری‌های آتی برنامه‌ریزی کرد. این بدان معنا بود که همزمان با آغاز مذاکرات نفتی ایران و لوک اویل روسیه در وین، شرکت‌های بزرگ بین‌المللی نفت و گاز جهان بار دیگر نسبت به بازگشت دوباره به ایران در صورت لغو تحریم‌ها، اعلام آمادگی کردند. واگیت آل اکبروف مدیرعامل شرکت روسی لوک اویل هم مذاکرات خود با وزیر نفت ایران در حاشیه نشست اوپک را تأیید کرد.چند کیلومتر دورتر یعنی در پاریس هم، پاتریک پویان مدیرعامل شرکت توتال فرانسه برای بازگشت به صنایع نفت و گاز ایران در صورت لغو کامل تحریم‌ها اعلام آمادگی کرده است. او با تأکید بر این‌که یک فعالیت دیرینه و تاریخی در ایران داریم و پروژه‌های مشترکی را با این کشور توسعه داده‌ایم، اظهار داشت: می‌دانم که توتال پذیرفته می‌شود اما نخست باید دید که از نظر سیاسی چه اتفاقی می‌افتد. رئیس شرکت رویال داچ شل هم با اشاره به بدهی ۲میلیارد دلاری این شرکت به ایران گفت: به محض لغو تحریم‌ها این مبلغ به ایران پرداخت خواهد شد. شرکت رویال داچ شل اعلام کرد، درحال مذاکره برای بازپرداخت بدهی معوق بیش از 2میلیارد دلاری خود به ایران در صورت لغو تحریم‌هاست.. باب دادلی، مدیرعامل شرکت بریتیش پترولیوم هم با تأکید بر این‌که این شرکت انگلیسی خیلی زیاد علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در ایران به محض لغو تحریم‌ها علیه این کشور است، تبیین کرد: هنوز با تداوم گفت‌وگوها میان آمریکا و ایران درباره برنامه هسته‌ای این کشور، هرگونه سخن درباره قرارداد زود است.خبر دیگر از اجلاس نفتی‌ها این‌که ظاهرا با درخواست اوپک با بازگشت اندونزی هم موافقت خواهد شد.