| محمدحسن یزدان‌پناه | رئیس اداره استان‌ها در جمعیت هلال‌احمر |
همه می‌دانیم که فعالیت انسان دوستانه به ازای قدمت انسان و انسانیت واقعیت وجودی دارد. جامعه‌ای پیدا نمی‌کنیم که انسان و انسانیت با خدمات انسان‌دوستانه سر و کار نداشته باشد.
اما هر یک از آن جوامع بنا به میزان توسعه و تفکرات پیشرفته فضای مربوط به این موضوع را نیز با توجه به توانایی‌های بالقوه و بالفعل همان جامعه در خود به نیکی پاس داشته است. می‌دانیم که جمعیت صلیب‌سرخ را یک داوطلب بنا نهاد. هم او بود که این جمعیت بشردوستانه را در سراسر جهان عینیت بخشید و به دلیل خیری که در این موجودیت بود هر روز گسترش می‌یابد و به طرفداران آن افزوده می‌شود.
من به تجربه کشورهای دیگر کاری ندارم. ولی می‌دانم و می‌دانید هیچ بنایی و هیچ کاری نباید از اهداف و علت اولیه خود دور شود. علت ایجاد هر پدیده در جهان هستی، علت بقای آن نیز خواهد بود.
مثلا فدراسیون فوتبال برای گسترش و پیشرفت فوتبال بنا شده است یعنی علت ایجاد آن، علت بقای آن نیز محسوب می‌شود. هرگاه فدراسیون فوتبال از علت ایجادش که فوتبال بوده دور شود علت بقای خود را نیز از دست می‌دهد.
مثال‌های زیادی می‌شود آورد که نشان‌دهنده رابطه علت «ایجاد» و علت «بقا»ی هر موضوع و پدیده هستند. مثال دیگر؛ حزبی را
در نظر بگیرید که تشکیل شده است. می‌دانیم که حزب در ترمینولوژی سیاسی گسترش مشارکت مدنی و کسب قدرت از طرق مشروع را مدنظر دارد. اگر حزبی پیدا شود که بگوید برای قدرت مشروع فعالیت نمی‌کند، یا قدرت مشروع را به رسمیت نمی‌شناسند
در حقیقت با علت ایجاد خود مبارزه ناخواسته می‌کند؛ به همین دلیل نمی‌تواند بقای خود را تحکیم کند، زیرا علت ایجاد حزب با علت بقای آن متناقض و در تعارض است.
مثال دیگر این‌که تصور کنید یک تشکیلات مذهبی برای گسترش مذهب، ایجاد روحیه مذهبی و نگرش مذهبی جوانان ایجاد شده باشد اما فعالیت‌های آن خارج از چارچوب علت ایجادش باشد، به همان علت ادامه فعالیت برایش مقدور نخواهد بود.
این عدم امکان فعالیت به معنی غیرفعال بودن نیست بلکه به معنای از مسیر و هدف خارج شدن و در نتیجه از اساس آنچه مبنای فعالیت بوده است فاصله گرفته است. اگر در فدراسیون فوتبال به جای فوتبال به معاملات ملکی و در تشکیلات حزبی به جای گسترش مشارکت مدنی، به دنبال زد و بند سیاسی باشند، دیگر نه مدنیتی خواهد بود و نه مشروعیتی و هکذا در تشکیلات مذهبی که علت ایجاد آن معنویت بوده، به جای معنویت به معاملات خرید و فروش زمین و... بپردازند دیگر وجود معنویت در تعریف آن نمی‌گنجد. به همین ترتیب فعالیت در هلال‌احمر نیز از همان قاعده پیروی می‌کند.
صلیب سرخ و هلال‌احمر با انگیزه و هدف فعالیت داوطلبانه تأسیس شده‌است و بنیانگذار آن نیز داوطلب بوده است زیرا علت ایجاد این نهاد بشردوستانه داوطلب محوری است و ادامه و بقای آن نیز به داوطلب محور بودن بستگی دارد. اگر در یک جمعیت (هلال احمر) به همه موضوعات جامعه پرداخته شود (چه مرتبط و چه غیرمرتبط)، اما به موضوع علت ایجاد که همانا محوریت داوطلبان و فعالیت داوطلبانه است توجه نشود، بقا، ادامه و استمرار آن جمعیت دچار اشکال و اغتشاش در عملکرد خواهد بود و دیگر نباید انتظار عملکرد صحیح و ارایه خدمات مفید، موثر و مرتبط با علت ایجاد خود را تولید کند، به همان سرنوشت حزب، فدراسیون و تشکیلات مذهبی که توصیف آن در بالا ارایه شد، دچار می‌شود. هرگاه تمام فعالیت در غیرحوزه خود و غیرهدف خود و خارج از موضوع خود صرف شود، بقای آن در معرض خطر است.
هم‌اکنون با توجه به مردمی بودن جمعیت و تأکید ماده 22 اساسنامه جمعیت مبنی بر خدمات داوطلبانه و افتخاری، سازوکار این موضوع با انتخاب اعضای شورای اجرایی در شهرستان توسط مجمع شهرستان و همچنین هیات‌مدیره استان توسط مجمع استان و انتخاب شورایعالی جمعیت از جانب مجمع عمومی علی‌القاعده باید فضای عمومی جمعیت نمود داوطلب و داوطلب محوری باشد. لیکن به دلایل زیر این اتفاق نیفتاده است:
1- سازوکار مناسب برای انجام فعالیت داوطلبانه وجود ندارد بنابراین از ظرفیت و استعداد داوطلبان استفاده بهینه نمی‌شود.
2- بیش از این‌که به داوطلب ارزش و بها داده شود، به سیستم دولتی و پشتیبانی‌های رسمی متکی بوده است.
3- نهادسازی مناسب و مفید برای فعالیت داوطلبان صورت نگرفته و تاکنون بیش از تأکید به نهادینه‌سازی امور داوطلبی در جمعیت به امور حمایتی و... اهمیت داده شده است.
4- شکل سازماندهی اعضا و داوطلبان از نکات بسیار مهم و برجسته است. طبیعی است که هنگام فقدان وجود سازمان در یک تشکیلات اغتشاش عملکرد و دوری از اهداف و وظیفه اصلی، پیامد آن خواهد بود. مبرهن است که هنگام مواجهه با مسائل داوطلبی قطعا نیاز به سازماندهی ویژه و مناسب، از عوامل موفقیت خواهد بود.
5- فقدان پژوهش‌های لازم و مناسب که دلایل و عوامل انگیزش در داوطلب را بررسی کند و راهکارهای علمی و پژوهش شده را
در اختیار قرار دهد.
6- نداشتن برنامه عملیاتی برای حضور اعضا و داوطلبان در فرآیند خدمات داوطلبانه اداری.
7- اما با تمام این تفاسیر فرهنگ مردم کشور ما حضور پرشور در برنامه‌های داوطلبانه بوده و خواهد بود. برای همین است که در طول ایام نوروز داوطلبان هلال‌احمر در جاده‌ها و پایگاه‌های هلال‌احمر مشغول به انجام فعالیت هستند؛ اگرچه همین نیز نیاز به کنکاش و ارتقا دارد.