زردچوبه گياهي است علفي، پايا و داراي ريزومهايي که از آن ساقه هوايي به ارتفاع يک تا يک و نيم متر خارج مي شود. برگهاي اين گياه در قاعده ساقه، تقريباً غلاف دارد و در بالاي ساقه، بدون غلاف هستند. ساقه گل دار از بين برگها خارج شده و به رنگ سبز مايل به زرد يا زرد است. قسمت مورد استفاده، ريزومها است که کشت کاران پس از کندن و بيرون آوردن آن از زمين، ريشههاي فرعي را جدا کرده و پس از شستوشو، در آفتاب، خشک
مي کنند؛ سپس به مصرف مي رسانند. زردچوبه در ايران نمي رويد و جزو اقلام وارداتي است. زردچوبه طعمي تلخ و تند دارد و از اجزاي اصلي پودرهاي کاري و برخي از انواع خردل است. پودر و اولئورزين زردچوبه در صنعت آشپزي بهعنوان طعم دهنده غذا، بسيار استفاده ميشود. زردچوبه در طب آسيايي، از گذشتههاي دور کاربرد داشته است. در طب چيني، براي درمان مشکلات متفاوتي نظير بواسير و نفخ، به کار مي رفته، همچنين به شکل ضماد و پماد بهعنوان مسکن و براي درمان عفونتهاي قارچي نظير کچلي، بهطور موضعي کاربرد داشته است. از زردچوبه براي کنترل زردي و هپاتيت، و از روغن آن نيز گاهي در عطر سازي استفاده ميشود.
اثرات مهم:
مهم ترين خاصيت زردچوبه، خاصيت صفراآوري آن است. از ديگر خواص آن اثرات ضدالتهاب، ضدسموم بعضي مارها، ضدسموم کبدي، ضدباکتري، ضدسرطان، ضدنفخ و مقوي معده هستند.
شرح بعضي خواص مهم آن عبارتند از:
خاصيت ضداکسيدان:
اين خاصيت مربوط به هر دو دسته مواد محلول در آب و چربي آن است. اين خاصيت زردچوبه قويتر از ويتامين E است.
خاصيت ضدسرطان:
اين خاصيت را مربوط به اثرات ضد اکسيدان مستقيم يا از طريق خنثي کردن راديکالهاي آزاد يا خنثي کردن بعضي از مواد موثر کارسينوژن
مي دانند که در آزمايشات داخل و خارج از بدن به اثبات رسيده است.
خاصيت ضدورم:
خاصيت ضدورم زردچوبه مشابه اثر کورتيزون يا فنيل بوتازون است.
زردچوبه و بيماري قلبي – عروقي:
زردچوبه داراي خاصيت کاهش کلسترول و جلوگيري از چسبندگي پلاکتها است.
زردچوبه و کبد:
از نظر محافظتي اثراتي شبيه به گليسريزين يا سيلي مارين را ايجاد مي کند.
رودهاي – معدهاي:
زردچوبه داراي اثر ضدنفخ و ازدياد آنزيمهاي روده و معده است. مقدار زياد آن ممکن است باعث زخم شود؛ ولي مقدار کم آن باعث افزايش ترشحات معده شده و از زخم حاصل از استرس، الکل و ايندومتاسين جلوگيري مي کند.
ويژگي ضدميکروبي زردچوبه:
اسانس زردچوبه داراي خاصيت ضد ميکروبي به روي بسياري از ميکروارگانيسمها ازجمله استافيلوکوک، استرپتوکوک، کلستريديوم، سارسينا، کورينه باکتريوم و خاصيت ضدقارچي است.
مهم ترين اثرات گزارش شده زردچوبه:
ضدآميب، ضددرد، ضداسيد معده، ضدآرتريت، ضدباکتري، پادزهر آرسنيک، ضدادم، ضدحساسيت، ضدسرطان، ضدويروس ايدز، ضدموتاژن، ضداکسيدان، ضدپسوريازيس، ضدتب، ضدعفونيکننده، ضداسپاسم، ضدتومور، ضدزخممعده، ضدنفخ، قابض، ادرارآور، خلطآور، محافظ معده، بندآورنده خون، محافظ کبد،
کاهش دهنده چربي خون، مقوي معده، مقوي رحم، قارچ کش، کرم کش، محرک سيستم ايمني و محرک ترشح موکوس.
دکتر محمد حسين صالحي سورمقي
عضو هيات علمي دانشکده داروسازي