مدیرکل امور سیاسی و امنیت بینالمللی وزارت امور خارجه از تلاش بینتیجه اعضای مذاکرات ان. پی. تی در برابر سه کشور حامی منافع رژیم صهیونیستی؛ آمریکا، انگلیس و کانادا خبر داد.
حمید بعیدینژاد، معاون وزیر امورخارجه روز گذشته در گزارشی درباره این اجلاس نوشت: «درحالیکه پس از چهار هفته مذاکره شبانهروزی انتظار میرفت امروز کنفرانس بتواند سند نهایی اجلاس را تصویب کند، به یکباره آمریکا، انگلیس و کانادا امروز بعدازظهر اعلام کردند که بدلیل عدم رضایت از متن بخش مربوط به ایجاد منطقه عاری از سلاحهای هستهای در خاورمیانه نمیتوانند با متن پیشنهادی ریاست کنفرانس موافقت کنند.»
بعیدینژاد نوشت: «ایران بهعنوان ریاست جنبش عدمتعهد با توجه به آثار مخالفت این سه کشور با تصویب سند اجلاس، تمامی تلاش خود را بعمل آورد تا مانع شکست کنفرانس شود ولی با توجه به عدم همکاری این سه کشور، پیشنهاد کرد برای آنکه کشورهای عضو معاهده بتوانند موضع خود را پیرامون این موضوع بررسی و اعلام کنند، کنفرانس موقتا تعطیل شود.»
بعد از تعطیلی موقت جلسه، جلسه اعضای جنبش عدمتعهد تشکیل و پیشنهادات ایران بعنوان مبنای موضع عدمتعهد را تصویب کرد. با تشکیل مجدد کنفرانس، ایران از طرف اعضای جنبش عدمتعهد این موارد را بعنوان اصول موضع عدمتعهد اعلام کرد: «ما یاس عمیق و ناراحتی شدید خود را از بیانیههای سه کشور آمریکا، انگلیس و کانادا که با اقدام خود مانع تصویب سند محتوایی و باعث شکست کنفرانس شدند اعلام میکنیم. سند ارایه شده توسط ریاست کنفرانس که حاوی ارزیابی کنفرانس از نحوه اجرای معاهده از یکطرف و تعیین نقشه راه آینده مذاکرات مربوط به خلع سلاح هستهای بود، حاصل تلاشهای تمامی هیاتهای شرکتکننده برای حصول توافق بود که متاسفانه همه این تلاشها با مخالفت این سه کشور به هدر رفت. جنبش عدمتعهد این آمادگی را داشت که بهرغم ضعفهای زیادی که این متن داشت با آن موافقت کند. ولی متاسفانه این سه کشور فقط برای تأمین منافع یک رژیم غیرعضو معاهده که با توان هستهای نظامی خود تمامی صلح و امنیت منطقه خاورمیانه و جهان را بهخطر انداخته است، حاضر شدند بهای سنگین مخالفت با سند را به جان بخرند. ما از تلاشهای رئیس کنفرانس برای ارایه سندی که میتوانست از نظر ما نگرانیهای اصلی اعضای معاهده را تأمین کند، تشکر میکنیم.» به دنبال سخنرانی ایران کشورهای زیاد دیگری نیز از موضع سه کشور مخالف ابراز نگرانی کردند. اقدام بهموقع ایران و جنبش عدمتعهد در تعطیلی موقت جلسه و اعلام موضع صریح جنبش عدمتعهد در اعلام آنکه حدود صدوبیست کشور عضو معاهده آماده بودند با متن پیشنهادی رئیس موافقت کنند، بهطور روشنی مشخص کرد که مسئولیت شکست کنفرانس بهطور روشن و واضح برعهده سه کشور آمریکا، انگلیس و کانادا میباشد. ولادیمیر اورلوف، محقق برجسته روسی مرتب توییت میکرد: ایران دوباره دیپلماسی پیچیده خود را به نمایش گذاشت.
در بخش دیگری از این گزارش آمده است: ایران بهعنوان ریاست عدمتعهد نقش فعالی در این مذاکرات حساس ایفا کرد و واقعا از هیچ تلاشی برای جلوگیری از شکست کنفرانس مضایقه نکرد. مشورتهای ایران با ریاست کنفرانس، خانم فروخی از الجزایر و هماهنگیهایی که با کشورهای عدمتعهد انجام داد همه در جهت کمک به موفقیت کنفرانس بود که مورد تقدیر بسیاری از کشورهای عضو غیرمتعهدها و غیرعضو نیز قرار گرفت.
امروز تمامی روز را در مشورت با کشورهای عدمتعهد و ریاست کنفرانس سپری کردیم، ولی متاسفانه تلاشهای ما نتوانست سه کشور مخالف کنفرانس را از سیاست خود منصرف کند. ایران حتی موفق شد که کشورهای جنبش عدمتعهد را قانع کند که اعلام کنند بهرغم ضعفهای متن پیشنهادی رئیس با آن همراهی کرده یا حداقل با آن مخالفت نخواهند کرد. اما متاسفانه موضع منفی سه کشور تغییری نکرد.
کشورهای جنبش عدمتعهد بهویژه از این جهتگیری صریح آمریکا و انگلیس در دفاع از اسراییل خیلی عصبانی و ناراحت بودند و مرتب میگفتند این دو کشور با این موضعگیری صریح به نفع اسراییل و پرداخت هزینه سنگین آن ضعفهای عمیق سیاست خارجی خود را به نمایش گذاشتند.
در آنسو، خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام آمریکایی، مصر را مانع شکست اجلاس ان پی تی معرفی کرده است. به گزارش رویترز، «رز گاتمولر»، معاون وزیر امور خارجه آمریکا در پایان این گفتوگوها با صراحت اعلام کرد که «هیچ توافقی» صورت نگرفته است. وی برخی از کشورهای عضو را به تضعیف این مذاکرات متهم کرد. آمریکا معتقد است که اقدامات و کارشکنیهای دولت مصر به عدم توافق در این نشست منجر شده است.
به گفته دیپلماتهای غربی، پیشنهاد مصر بر محوریت زرادخانه هستهای اسراییل و اقدامات آن تنظیم شده بود، درحالیکه آمریکا و اسراییل در تلاشند تا ایران را تهدید هستهای منطقه نشان دهند. هرچند که ایران بارها اعلام کرده است که فعالیتهای هستهای خود را بر پایه صلح بنا کرده است. ایران و قدرتهای 1+5 در تلاشند تا با معاهدهای تحریمهای اعمال شده علیه ایران را در برابر محدود کردن برنامههای هستهای بردارند.
گرچه گاتمولر در اظهارات خود از کشوری که بهزعم او در تلاش است تا به «طرزی طلبکارانه» آرای دیگر اعضای کنفرانس را هدایت کند نام نبرد، با این حال مصر و دیگر کشورهای عربی را به ایجاد «فضای غیرواقعی و غیرقابل استفاده» در مذاکرات متهم کرد. در همین راستا یک دیپلمات ارشد غربی با بیانی تندتر و زبانی سرختر در این خصوص گفت «مصر اهداف این کنفرانس را برباد داد و مانع از حرکت منطقه به سوی منطقهای عاری از تسلیحات کشتار جمعی شد». با این حال مصر ادعای دیپلماتهای غربی درخصوص تلاش برای بینتیجه گذاشتن مذاکرات را رد میکند. به دنبال این اظهارات، آمریکا و بریتانیا نیز نگرانیهای مشابهی را مطرح کردند. در سوی دیگر «هاشم بدر»، وزیر امور خارجه مصر و نماینده ارشد دولت قاهره در این مذاکرات نیز واشنگتن، لندن و اوتاوا را بهخاطر شکست در دستیابی به اتفاق نظر مورد سرزنش قرار داد و روز پایانی نشست را «روزی تلخ برای انپیتی» خواند.
این درحالی است که دولت مصر در ماه گذشته و با حمایت برخی از کشورهای عربی به «بانکیمون»، دبیرکل سازمان ملل پیشنهاد کرد تا کنفرانسی در سطح منطقه برای ممنوعیت سلاحهای کشتار جمعی و همچنین بازبینی معاهده سال 2010 انپیتی برگزار کند. هنوز ابهامات بسیاری درخصوص نحوه برگزاری و شرکتکنندگان در این نشست وجود دارد و توافقی درخصوص محور این کنفرانس صورت نگرفته است و تا اینجا به بحث مسائل امنیت منطقه نیز اشارهای نشده است. در برابر آمریکا و اسراییل نیز مایل نیستند چنین نشستی بدون در نظر گرفتن این مسائل برگزار شود. تصمیمات اعضای پیمان منع گسترش تسلیحات هستهای در کنفرانسها بازبینی، که هر 5سال یکبار برگزار میشود براساس اجماع آرای اعضا صورت میگیرد.
مقامات اسراییلی هیچ اظهارنظری درخصوص اینکه آنها تنها زرادخانه هستهای خاورمیانه را در کنترل خود دارند نمیکنند. اسراییل هیچگاه عضویت در پیمان منع گسترش تسلیحات هستهای را نپذیرفته است و با حضور در نشست اخیر بهعنوان ناظر به غیبت 20 ساله خود در این جلسات پایان داد. پیش از این اعضای هیأت بازبینی انپیتی در نشست سال 2010 خود با برگزاری کنفرانسی منطقهای درخصوص ممنوعیت تسلیحات کشتار جمعی درسال 2012 موافقت کرده بود. اما مقامات اسراییلی که در آخرین لحظات به فهرست شرکتکنندگان پیوستند، از شرکت در این نشست سرباز زدند. درنهایت این کنفرانس هرگز برگزار نشد و همین موجب آزردگی مصر و برخی دیگر کشورهای عربی شد.