آرمین منتظری روزنامه نگار
چندی پیش در همین صفحه نوشته بودم که سوریه طی ماه‌های آینده باید در انتظار تحولات بسیاری باشد. در آن نوشتار مطرح کرده بودم که عربستان‌سعودی قصد دارد تا پیش از اجرایی شدن توافق هسته‌ای میان ایران و غرب و برخورداری ایران از مزایای رفع تحریم‌ها، برخی کارهای ناتمام خود را در منطقه به پایان برساند. این کارهای ناتمام اتفاقا ارتباطی مستقیم به ایران دارند. درواقع عربستان‌سعودی از ترس حضور مقتدرانه ایران در منطقه پس از توافق هسته‌ای قصد دارد، موارد اختلافی خود را با ایران هرچه سریع‌تر به نفع خود فیصله دهد. در این میان یمن و سوریه از موارد اصلی اختلاف میان ایران و عربستان‌سعودی است. در یمن، عربستان‌سعودی نزدیک به دو ماه است که کار خود را آغاز کرده است و در سوریه نیز به‌زودی شاهد سرمایه‌گذاری بیشتر عربستان‌سعودی در حمایت از شورشیان خواهیم بود. روز گذشته نیز خبرگزاری بی‌بی‌سی به نقل از یکی از مقامات عربستانی از قصد عربستان برای اقدام علیه دولت بشاراسد تا قبل از توافق نهایی میان ایران و گروه 1+5 خبر داد.
واقعیت این است که چند ماه باقی مانده تا توافق نهایی هسته‌ای ماه‌های تحولات سریع در منطقه خواهند بود و بعید نیست که در این چند ماه، تنش‌های پی‌درپی را در منطقه شاهد باشیم. عربستان‌سعودی به وضوح بر تحرکات دیپلماتیک و اقدامات سخت خود در منطقه افزوده است. نکته قابل توجه درخصوص این تحرکات و اقدامات این است که همه آنها با هدف تضعیف نفوذ منطقه‌ای ایران انجام می‌شود. چندی پیش حتی خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از منابع آگاه خبر داد که این کشور مذاکراتی را با ترکیه انجام داده است تا با همکاری این کشور، طرحی جدید را برای حمایت بیشتر از شورشیان مخالف بشار اسد در سوریه اجرا کنند. در گزارش آسوشیتدپرس حتی احتمال حمله زمینی ترکیه به سوریه نیز محتمل انگاشته شده بود. اگرچه بعد از انتشار این گزارش مقامات ترک آن را تکذیب و اعلام کردند ترکیه هیچ مذاکره‌ای با عربستان براي حمله به سوریه انجام نداده است اما حضور احمد داوود اوغلو، نخست‌وزیر ترکیه در خاک سوریه و بازدید او از مقبره سلطان سلیمان که با واکنش سوریه و ایران روبه‌رو شد، نشان داد که ترک‌ها آنچنان هم که نشان می‌دهند بی‌میل به تجاوز به خاک سوریه نیستند.
واقعیت این است که عربستان‌سعودی به‌واسطه روابط حسنه تهران با عراق، سوریه و حوثی‌های یمن، این کشورها را خط مقدم رویارویی با ایران می‌داند. البته ایران نیز در مقابل اقدامات نرم و سخت عربستان‌سعودی اقداماتی را صورت داده است. سفر روز گذشته علی اکبر ولایتی به لبنان و سپس به سوریه برای دیدار با بشاراسد، پیامی آشکار به عربستان‌سعودی بود. ایران می‌خواهد این مسأله برای عربستان‌سعودی روشن شود که در هر حالتی اجازه تضعیف روابط تهران با متحدانش را به ریاض نخواهد داد. درخصوص یمن نیز تحرکات دیپلماتیک ایران برای توقف حملات ائتلاف عربی به یمن در کنار اعزام کشتی کمک‌های امدادی جمعیت هلال‌احمر به سواحل یمن حامل پیام‌های متفاوتی برای عربستان‌سعودی و نیروهای ائتلاف است. شکستن محاصره یمن توسط کشتی امدادی نجات و حضور مقتدرانه ناوگروه نیروی دریایی ارتش در خلیج عدن چالشی اساسی برای کشتی‌های ائتلاف عربی است که سواحل یمن را مسدود کرده‌اند. پیش از این نیز فرماندهان نظامی ایران صراحتا هشدار داده‌اند که هرگونه اقدامی علیه کشتی امدادی ایران، می‌تواند منطقه را به آتش بکشد.
امروز منطقه در حساس‌ترین شرایط خود به سر می‌برد و اگر عربستانی‌ها بتوانند درخصوص یمن به موفقیت دست یابند، به سرعت جبهه سوریه را نیز فعال خواهند کرد و به نظر می‌رسد که اشتهاي زمامداران جدیدی که در عربستان بر سر کار آمده برای تسویه حساب با ایران، اشتهایی سیری‌ناپذیر است. نکته مهم در این میان اما لزوم دقت هرچه بیشتر مقامات کشورمان در مدیریت بحران است. کوچکترین اشتباهی می‌تواند به معنای به وجود آمدن بحرانی غیرضروری باشد. به نظر می‌رسد که امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند هماهنگی، اتحاد، زیرکی و هوشیاری مقامات سیاسی و نظامی کشورمان برای مدیریت بحران‌های منطقه باشیم. ایستادن در مقابل ماجراجویی‌های عربستان‌سعودی در چارچوب حفظ منافع ملی کشور، اقدامی معقول و منطقی است اما باید کاملا دقت کرد در این مسیر اقدامات و اظهارات ماجراجویانه صورت نگیرد. سیاست دولت تدبیرو امید بر اساس تنش‌زدایی با کشورهای همسایه استوار شده است و در اجرایی این سیاست به هیچ عنوان نمی‌توان به صورت گزینشی عمل کرد.