آزاده صالحی | نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران دیروز سه‌شنبه افتتاح شد.  نمایشگاهی که یکی از مهم‌ترین اتفاقات فرهنگی ایران محسوب می‌شود اما  به‌رغم برگزاری  28 دوره آن همچنان بحث‌های بسیاری درباره کارکرد و نوع برگزاری آن وجود داد،  منتقدان بسیاری دارد و شرکت‌کنندگانی که گله‌های فراوانی به نحوه برگزاری نمایشگاه،  متراژ و مساحت غرفه‌ها و...  دارند تا آن‌جا که به‌زعم بسیاری از کارشناسان این حوزه، نحوه برگزاری نمایشگاه همواره گامی به عقب بوده و پیشرفتی نداشته است.  با همه اینها مراسم افتتاحیه بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران روز گذشته با حضور سیدحسن روحانی رئیس‌جمهوری،  علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی،  سیدعباس صالحی و جمعی از مقامات کشورهای مختلف و همین‌طور اهالی نشر در مصلای تهران برگزار شد.
به گزارش شهروند،  سیدحسن روحانی رئیس‌جمهوری در آیین افتتاح مهم‌ترین رویداد ادبی کشور با تبریک فرا رسیدن بیست و هشتمین دوره از نمایشگاه بین‌المللی کتاب گفت: اگر بگوییم انس با کتاب است و افتخار ما به کتاب است و هدایت از کتاب است و فرهنگ و ادب و شعر ما از کتاب است و بخش اعظمی از دیپلماسی فرهنگی ما برعهده کتاب است سخن به گزاف نگفته‌ایم.
به گفته آقای روحانی، ما دارای دینی هستیم که معجزه پیامبرش کتاب است و میراث امامش نیز کتاب است.  آن قرآن مجید و این نهج‌البلاغه. اگر بگوییم افتخارات سرزمین و فرهنگ اسلامی و ایرانی ما در شاهکار شاهنامه،  تحفه بوستان و گلستان و در اثر مثنوی معنوی و اثر گران‌بهایی چون دیوان حافظ جمع شده است،  واقعیتی است و نشان می‌دهد که ما همیشه با کتاب با دنیا حرف زده‌ایم.
رئیس‌جمهوری در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد:  منطق ما با کتاب است.  اسلام ما هم زبان گویایش،  کتاب است نه شمشیر.  هنوز قرن دوم هجری بود که صدها کتاب در تفسیر قرآن و تدوین احادیث و بیان فقه و کلام اسلامی انتشار یافت که مجموعه آن،   400 کتاب در زمینه فقه و کلام است.  پس پشتوانه ما کتاب است. راه توسعه ما هم کتاب خواهد بود.  برخی فکر می‌کنند در شرایط کنونی،  جدالی میان کتاب کاغذی و دیجیتال در گرفته است و کتاب کاغذی درنهایت مغلوب می‌شود و جای خود را به موبایل‌های هوشمند و تبلت‌ها می‌دهد.  درحالی‌که این طور نیست. اگرچه ممکن است شکل کتاب به صور مختلف تغییر کند اما هیچ چیز جای کتاب را نمی‌گیرد.
روحانی خاطرنشان کرد: کتاب مانده،  می‌ماند و پایدار خواهد ماند. مگر می‌شود در خانه‌ای کتاب قرآن کریم و ده‌ها کتاب دینی و روایتی و ادبی نباشد؟ کتاب می‌ماند. اما ما هم در قبال کتاب وظایفی بر دوش داریم.  اولا کتاب مجموعه‌ای از مولف،  ناشر، ویراستار، حروفچین و...  است. دولت می‌تواند حداقل در زمینه سخت‌افزاری دراین حوزه احساس وظیفه کرده و وسایل موردنیاز را در اختیار اهالی نشر قرار دهد.  در زمینه نرم‌افزاری نیز باید کار،  سهل‌تر شود. فضا امن شود و فضای آزاد به وجود بیاید.  البته اصولی مثل احترام به فرهنگ دینی و رعایت چارچوب ملی نیز درنظرگرفته شود. نمی‌توان دروازه‌ها را باز کرد تا هر خرافه‌ای به نام کتاب وارد شود و یا هر سخن افراطی به نام کتاب در اختیار جوانان و نوجوانان قرار بگیرد.  نمی‌توان هم آنچنان سختگیرانه عمل کرد و سو گرایانه که برای مولف و ناشر،  هر روز معضل تازه‌ای رشد کند.  بلکه اصول ما باید در حوزه نشر کاملا روشن و شفاف باشد و تلاش کنیم تا از اظهارنظرهای سلیقه‌ای جلوگیری شود و این طور نباشد که چاپ اول یک کتاب مجاز و چاپ‌های بعدی ممنوع شوند.  اگر سلیقه‌ای نگاه کردن از بین برود دیگر شاهد چنین مسأله‌ای نخواهیم بود و خدا نکند که سلیقه حاکم شود. کتاب برای بیان واقعیت‌هاست. برای بیان تاریخ گذشته است،  برای رفع نیازمندی جامعه است، برای مهارت‌آموزی است. برای رسیدن به قله‌های دانش است. برای آن است که جامعه بتواند مشکلات خود را حل کند.
روحانی خاطرنشان کرد:  تجربه نشان داده است   کتابی که به شکل مجانی در اختیار قرار بگیرد را کسی نمی‌خواند،  بلکه آن را فقط ورق می‌زند. باید برای کتاب پول پرداخت تا بتوان آن را تا به انتها خواند. باید بفهمیم   کتابی که می‌خوانیم چه میزان تاثیرگذاری در جامعه داشته است. درواقع باید تاثیرات کتاب را در اخلاق اجتماعی سنجید و در رقابت‌های سالم و خدای نکرده ناسالم بین گروه‌ها و احزاب دید. معیار ما در جامعه باید بر پایه اخلاق و ادب و متانت و اعتدال و تدین استوار باشد. کتاب خوب و بد این نیست که به نفع یا ضرر من باشد. بلکه کتابی است که با استدلال و ادب توام باشد. حتی اگر به نفع من نباشد. کتابی که با بی‌ادبی همراه است حتی اگر شعار زیبا داشته باشد و ظاهرا مدافع حق باشد خوب نیست و ارزش آن را به صفر تنزل می‌دهد. باید کاری کنیم تا فضا برای نویسندگان فراهم شود و کاری کنیم که کتاب راحت‌تر در دسترس قرار بگیرد.
روحانی ادامه داد: چرا در مترو، قطارهای بین شهری، اتوبوس و هواپیماهای ما کمتر دیده می‌شود که کسی کتاب بخواند؟ درحالی‌که در کشورهای دیگر،  افراد کتاب به دست در مکان‌های عمومی و مطب پزشک دیده می‌شوند. بنابراین اول باید به کتاب ایمان بیاوریم و بعد آن را وارد زندگی‌مان کنیم. روزی که به جای خرید یک پیراهن برای عید به یک نوجوان کتاب عیدی بدهیم و او با لذت تشکر کند،  نشان می‌دهد که کتاب وارد زندگی ما شده است. زمانی که رسانه‌ها و صداوسیما به همان اندازه که برای ورزش و رئیس فلان جناح ارزش قائلند و برای آنها تبلیغ می‌کنند برای کتاب و اهالی نشر و فرهنگ هم همین ارزش را قائل شوند کتاب وارد زندگی‌مان می‌شود. ما امروز معضلات زیادی در کشور داریم،  از مشکلات مادی و محیط‌زیست گرفته تا آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی و معضلات منطقه‌ای و فرهنگی. بخشی ازاین مشکلات و معضلات به دست کتاب حل می‌شوند. در کشورهای منطقه،  ما را همواره با حافظ و سعدی می‌شناسند و ابن‌سینا و زکریا و فارابی.  معلوم است که همه اینها از کتاب حاصل شده است.
 او اضافه کرد: امروز در منطقه،  کشتار و ترور و نابودی آثار تمدنی ایجاد شده است. منطقه را نا امن می‌کنند و کشورها را دچار هراس می‌سازند و افتخار می‌کنند که میلیاردها دلار و یورو سلاح را به این کشورها می‌فروشند. نکند از نا امنی منطقه برخی خوشحالند؟ ما شیعه و سنی و ترک و فارس و بلوچ قرن‌ها در کنار یکدیگر زندگی کردیم،  بدون جنگ و اختلاف.  در بازارهای تهران و دمشق،  مغازه مسلمان و یهود و مسیحی در کنار یکدیگر بود و هر روز با روی خوش با یکدیگر مواجه می‌شدند. چرا اختلاف درست شد؟ ناشران و مولفان خطاب به شما می‌گویم که درد جامعه امروز،  درد جهان معاصر جز با اعتدال و اخلاق و ادب حل نمی‌شود. دین ما با کتاب است،  همان‌طور که انقلابمان هم با کتاب بوده است. امروز هم این رسالت را بر دوش داریم تا فرهنگ و اخلاق را توسعه دهیم. جوانان را به سمت کتاب تشویق کنیم،  تا زمانی که در مدارس ما، زنگ کتابخوانی احیا نشود مشکل کتابخوانی ما حل نمی‌شود، از آموزش و پرورش و مساجد باید شروع کنیم. باید کتابخانه مساجد ما پررونق باشد تا بدانیم کتاب آن زمان،  جایگاه می‌یابد که اثرش در جامعه ما به تعالی فرهنگی و رشد و توسعه بینجامد.
در این مراسم همچنین علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت:  نمایشگاه کتاب امروز به یک رویداد بزرگ فرهنگی مبدل شده است. این نمایشگاه حاصل همکاری بیش از 70 سازمان و نهاد مثل شهرداری، نیروی انتظامی، وزارت بهداشت، وزارت آموزش و پرورش، وزارت نیرو،  وزارت امورخارجه و...  است. هزاران ناشر داخلی و 100 ناشر خارجی در این رویداد فرهنگی گرد هم می‌آیند تا آثار خود را به معرض نمایش بگذارند. نمایشگاه کتاب امسال رشدی  20‌درصدی را تجربه کرده است. این نمایشگاه درواقع فرصتی برای بازبینی کتاب است و این امر را ثابت می‌کند که اصل و استحکام هر تمدن و فرهنگی بر کتاب استوار شده است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: بنابراین ضرورت دارد که در جهت تقویت مقوله کتاب تلاش بیشتری صورت دهیم. یکی از مسائل امروز ما این است که دولت در سال‌های گذشته بیش از حد در برپایی رویدادهای فرهنگی تصدی‌گری کرده است.  درحالی‌که وظیفه دولت در درجه نخست،  نظارت بوده است. با این حال در نمایشگاه کتاب تهران،  اولین گام در این زمینه را برداشته‌ایم و امور اجرایی نمایشگاه را به ناشران و اصولا اهالی نشر واگذار کرده‎‌ایم.
جنتی تصریح کرد: امسال کشور عمان به‌عنوان مهمان در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حضور یافته است.  اگرچه بنا بر این گذاشته شده است تا هر روز نمایشگاه، به نام یکی از کشورهای شرکت‌کننده در بخش بین‌المللی نمایشگاه باشد و به فراخور این نامگذاری، برنامه‌های فرهنگی هر کشور نیز در این روزها برگزار شود. البته می‌پذیریم که مصلای امام خمینی  (ره) پاسخگوی حجم گسترده جمعیتی که هر‌سال برای بازدید از نمایشگاه می‌آیند نیست، روی این اصل تصمیم داریم هر چه زودتر فضای مناسب‌تری را برای برپایی نمایشگاه کتاب در دوره‌های آتی در نظر بگیریم.  
در ادامه این مراسم، عبدالنعیم بن منصور حسن وزیر اطلاع‌رسانی عمان نیز طی سخنانی گفت:  جناب رئیس‌جمهوری و حضار محترم در سالن به همه شما سلام می‌گویم و مفتخرم که به‌عنوان نماینده کشور عمان در این دوره از نمایشگاه حضور دارم. دولت سلطنت عمان،  خوشبخت است که این‌گونه از سوی ایران مورداستقبال واقع می‌شود و خوشحالیم که امسال به‌عنوان مهمان ویژه در این نمایشگاه حضور یافته‌ایم.
او اضافه کرد: امیدوارم حضور و مشارکت کشور عمان در این دوره از نمایشگاه بتواند دستاوردهای مطلوبی را به همراه داشته باشد که تبادل فرهنگی و فکری ازاین جمله دستاوردها قلمداد می‌شوند. اگرچه روابط دوستانه ایران و عمان تازگی ندارد و این دوستی، سابقه‌ای دیرینه با ریشه‌های کهن دارد. با این حال امیدوارم این رابطه با تلاش طرفین استحکام یابد و در منطقه شکوفا شود. ما با کشور ایران نه‌تنها دارای تبادل فرهنگی که در دیگر حوزه‌هایی چون گاز،  نیروی دریایی، تجاری، رسانه‌ای و...  نیز داشته‌ایم و از رهگذر برنامه‌ها و تبادل فرهنگی که در این سال‌ها با یکدیگر داشته‌ایم، امضای سندهای مختلف فرهنگی، همکاری در زمینه رادیو و تلویزیون، حضور در نمایشگاه‌های کتاب دو کشور و...  را نیز داشته‌ایم.
وزیر اطلاع‌رسانی عمان گفت:  بدیهی است که نمایشگاه کتاب هر کشور با داشتن ابعاد بین‌المللی در جهان، فضایی را برای گسترش روابط میان کشورها فراهم می‌کند و به پویایی و ارتباط فرهنگ‌ها با یکدیگر نیز می‌انجامد. بی‌تردید نمایشگاه‌های کتاب می‌توانند مانند پنجره‌ای باشند که به تبادل فکر و فرهنگ کشورها کمک می‌کنند. دولت عمان نیز براین اساس تلاش کرده تا این ارتباط و تبادل را با کشورهای دیگر به‌ویژه از منظر فرهنگی حفظ کند. ما به دعوت ایران برای حضور در نمایشگاه کتاب پاسخ مثبت داده‌ایم، ضمن این‌که استقبال گسترده داخلی و خارجی از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ما را بیشتر به حضور در این نمایشگاه ترغیب کرده است.  ازجمله فعالیت‌هایی که کشور عمان در این دوره از نمایشگاه کتاب تهران دارد این است که به ارایه آثار نسخ خطی، ارائه تابلوهای خطی و صنایع دستی می‌پردازد. در پایان باز هم از فرصتی که کشور ایران برای حضور ما در این نمایشگاه فراهم کرده‌اند سپاسگزاریم.
در ادامه این مراسم، از ناشران برتر ‌سال گذشته با حضور سیدحسن روحانی رئیس‌جمهوری، علی جنتی وزیر ارشاد و سیدعباس صالحی تقدیر شد.