روان‌درمانی گروهی چیزی جز ارایه شناخت و تصحیح رفتار بیمارگونه نیست، رفتاری که موجب شده دیگران از فرد فاصله بگیرند و منزوی شود. بسیاری از مسائل و مطالب عنوان شده در روان‌درمانی گروهی در زندگی روزانه ما به‌سادگی اتفاق می‌افتد. تدابیر درمان که مهم‌ترین مسأله مورد بحث در روان‌درمانی گروهی است، تنها به گروه‌درمانی اختصاص ندارد، بلکه در هر گروه عادی کم و بیش وجود دارد.
به‌طور عادی ما در زندگی روزمره خود با افراد و گروه‌های متعددی ارتباط داریم که این روابط برای سلامت ما لازم است البته همه روابط زمینه سلامت‌بخشی ندارند و حتی بعضی از روابط نیز ناسالم و بیماری‌زا هستند. امروزه روانشناسان در روش‌های درمانی خود تغییر داده‌اند تا بتوانند از گروه‌درمانی نیز در درمان بیماری‌ها استفاده کنند. گروه‌درمانی در موارد گوناگونی به‌کار رفته است از آن جمله در بخش‌های روانی بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های سرپایی روانپزشکی، درباره کودکان و نوجوانان در کانون‌های اصلاح و تربیت یا در درمان اعتیاد.
روانشناسان در درمان‌های انفرادی می‌توانند به حل‌وفصل مشکلات فرد کمک کنند اما مهم این است که شخصی بتواند راهکارهایی را که در جریان درمان آموخته به روابط زندگانی روزمره‌اش منتقل کند. گروه‌درمانی شرایطی فراهم می‌آورد تا بیمار (مدد‌جو) مشکلات خود را در حضور دیگران حل‌وفصل کند. واکنش دیگران را به رفتار خود ببیند و هنگامی که بفهمد روش نادرستی دارد، روش‌های تازه‌ای در پیش گیرد. به‌طورکلی در هر گروه‌درمانی، تعداد انگشت‌شماری مدد‌جو شرکت دارند؛ بین (۶ تا ۸ نفر) و این افراد مشکلات مشابهی دارند. در جلسات درمان، روانشناس یا مشاور معمولا در گفت‌وگوها شرکت نکرده و اجازه می‌دهد اعضای گروه به مبادله تجربیات خود پرداخته، رفتار یکدیگر را تفسیر کنند و درباره مشکلات خودشان و دیگران گفت‌وگو کنند. اما در بعضی از گروه‌ها، درمانگر بسیار فعال است. مثلا وقتی گروه دارای اعضای خجالتی و فاقد اعتماد به‌نفس است، مشاور به‌طور فعال آنها را برای بحث و صحبت در جمع هدایت می‌کند. ناگفته نماند که درمانگر باید بسیار حرفه‌ای باشد.
انواع گروه‌درمانی
1- گروه بسته: تعداد اعضا از اول تا آخر دوره درمان ثابت است و حدود ۶ تا ۸ نفر هستند و از شروع تا پایان دوره، بیمار جدیدی وارد نمی‌شود.
2- گروه باز: تعداد در همان حد ثابت است، ولی با رفتن و مرخص‌شدن عضوی از گروه، عضو دیگری وارد گروه میشود و در نتیجه هر عضوی از گروه در یک مرحله خاص از درمان است.
مراحل گروه درمانی
1- شناسایی: ۵ جلسه اول که اعضای گروه درصدد شناخت هم هستند.
2- انتقال: پس از طی مرحله مکاشفه با موفقیت و ایجاد امنیت و اعتماد، هریک از اعضای گروه معمولا بحث درباره مشکل خود را آغاز می‌کند. ابراز مشکل با نوعی شک و تردید همراه است، زیرا روابط اعضا آن‌طوری که باید و شاید، هنوز عمیق نشده است.
3- فعالیت یا سازندگی: پس از عمیق‌تر شدن روابط و اعتماد اعضا به یکدیگر و طرح مسائل و مشکلات، تلاش و فعالیت برای حل آنها آغاز میشود.
4- مرحله پایانی: سرانجام گروه به‌جایی می‌رسد که باید به‌طور موقت یا برای همیشه به‌کارش پایان داده شود. بهترین زمان برای خاتمه‌دادن به جلسه مشاوره گروهی، هنگامی است که گروه به هدف‌های تعیین شده نایل آمده باشد.
گروه‌های خودیاری
به غیر از گروه‌های درمانی که تحت‌نظر روانشناس یا مشاور اداره میشود و بیشتر جنبه کار خصوصی برای بیماران خود آن درمانگر را دارد، گروه‌های دیگری هم وجود دارد که به آنها گروه خودیاور می‌گویند، یعنی گروه، بدون درمانگر حرفه‌ای اداره میشود. این گروه‌ها، گردهمایی‌های داوطلبانه منظمی است به‌منظور تبادل‌اطلاعات و حمایت از یکدیگر در غلبه بر مشکل مشترک. اصولا این گروه‌ها توسط کسانی که قبلا موقعیت بحران را پشت‌سر گذاشته و به سلامت دست پیدا کرده‌اند، تشکیل میشود.
در سال ۱۹۳۵ اولین گروه خودیاور به نام انجمن الکلی‌های گمنام که به AA معروف است در آمریکا بنیان‌گذاری شد و بعد از آن گروه‌های درمانی زیادی به وجود آمد که یکی از معروف‌ترین‌های آن، انجمن معتادان گمنام است که در ۱۱۳ کشور جهان فعالیت می‌کند.
انجمن معتادان گمنام یا NA از سال ۱۳۶۹ در ایران فعالیت خود را شروع کرده و یکی از بهترین شیوه‌های درمانی که همان گروه‌درمانی است را انجام می‌دهد. در این شیوه معتادان یکدیگر را در شناخت و غلبه‌بر بیماری اعتیاد یاری می‌دهند و شرکت مداوم اعضا در جلسات انجمن، مانع بازگشت آنها به مصرف مواد میشود.
گروه‌درمانی در ایران
با وجود مقرون به‌صرفه‌بودن و موثر بودن درمان‌های گروهی، ظاهرا از این درمان‌ها به اندازه کافی استفاده نمی‌شود. در جامعه ما مردم شناخت کافی نسبت به گروه‌درمانی نداشته و ترجیح می‌دهند مشکلات‌شان به‌صورت انفرادی و خصوصی و محرمانه حل شود. به همین دلیل بسیاری از درمانگران و مراجعان، گروه‌درمانی را چاره آخر می‌دانند.
معدودی از بیماران برای گروه‌درمانی ارجاع می‌شوند و حتی کسانی هم که ارجاع می‌شوند گاهی قضیه را پیگیری نمی‌کنند و به گروه ملحق نمی‌شوند.