شهروند| از اول مهرماه هیچ بیمار غیرایرانی نمی‌تواند تحت عمل پیوند عضو قرار گیرد. این، تنها تصمیم وزیر بهداشت در دومین جلسه از شورایعالی پیوند اعضاء نبود، در این جلسه همچنین مصوب شد که پیوند عضو چه از فرد زنده و چه از افرادی که مرگ مغزی می‌شوند، تنها در بیمارستان‌های دولتی دانشگاهی وزارت بهداشت انجام می‌شود. نخستین جلسه از این شورا اواسط تیرماه، پس از 15سال تعطیلی، در سکوت خبری تشکیل شد. پیش از این علی نوبخت حقیقی، دبیر انجمن پیوند اعضای ایران، به «شهروند» گفته بود که دلالی و قاچاق اعضای بدن، به دلیل تعطیلی 15ساله این شورا بود، چرا که خیلی از مسائل به حال خود رها شد و آیین‌نامه سالیانه هم فرصتی برای بررسی نداشت.
آن‌قدر نتایج اولین جلسه شورایعالی پیوند اعضاء مسکوت بود که درست یک هفته پس از آن، جنجال قاچاق عضو در بیمارستان‌های کشور پیش آمد. جنجالی که پس از ماجرای جان باختن یک بیمار عربستانی متقاضی پیوند عضو و در ادامه افشای قاچاق عضو در یکی دیگر از بیمارستان‌ها، ایجاد شد. اواخر تیرماه پشت پرده پیوند عضو اتباع غیرایرانی در بیمارستان‌های کشور برملا شد، که با واکنش‌های تند انجمن‌های حمایت از بیماران ها کلیوی و متخصصان این حوزه و حتی وزارت بهداشت به‌عنوان متهم این ماجرا همراه بود. همه این اتفاقات در فاصله زمانی کوتاه در شرایطی رخ می‌داد که قانون پیوند تعیین تکلیف کرده که پیوند عضو از یک ایرانی به غیرایرانی نه‌تنها ممنوع که جرم به شمار می‌رود. قانون تنها یک مورد از این پیوندها را مجاز دانسته آن هم زمانی است که گیرنده خارجی همراه با دهنده هم‌وطن خودش از وزارت بهداشت مجوز پیوند را گرفته باشند، آن زمان است که در یکی از بیمارستان‌های کشور می‌توانند جراحی پیوند را انجام دهند.
همین اتفاقات در یک ماه اخیر سبب شد تا اتهامات زیادی به وزارت بهداشت وارد شود، اتهاماتی که کار را به جاهای باریک کشاند، تا جایی که رئیس هیأت‌مدیره انجمن حمایت از بیماران کلیوی گفت که وزارت بهداشت گزارش تخلف‌ها را دریافت می‌کند اما کوتاهی می‌کند، چرا که در صورت نظارت دقیق باید در بیمارستان را می‌بست.
پیوند عضو به اتباع خارجی ممنوع شد
حالا به گفته وزیر بهداشت در دومین جلسه شورایعالی پیوند اعضاء، انجام عمل پیوند عضو برای بیماران غیرایرانی از اول مهرماه ممنوع شد و بیماران ایرانی در اولویت پیوند عضو هستند. حسن هاشمی می‌گوید: «در جلسه شورایعالی پیوند مقرر شده معاونت درمان وزارت بهداشت تا اول مهرماه سال‌جاری برای این بیماران تعیین تکلیف کند اما از این تاریخ به بعد هیچ‌گونه بیمار غیرایرانی برای پیوند عضو پذیرش نخواهد شد.» وزیر دولت یازدهم تأکید می‌کند: «در این جلسه مقرر شد تا پیوند عضو فقط برای اتباع ایرانی امکان‌پذیر باشد و با توجه به تعداد زیاد بیماران ایرانی در فهرست پیوند اعضا، انجام این پیوند برای اتباع غیرایرانی به کلی ممنوع می‌شود.» وزیر بهداشت در همین جلسه به پرونده قاچاق عضو که اخیرا برملا شده بود اشاره می‌کند: «متأسفانه در 20سال گذشته رفتارهای نادرست و تخلفاتی در حوزه پیوند شکل گرفته بود که با تصمیم اخیر شورایعالی پیوند این تخلفات برچیده می‌شود.»
او درعین‌حال که تأکید می‌کند در 10سال گذشته 608 بیمار غیرایرانی عمل پیوند انجام داده‌اند، می‌گوید: «آمارها شاید بیشتر از این تعداد باشد چرا که خیلی از اتباع غیرایرانی از مسیرهای غیرقانونی و متفرقه اقدام به پیوند عضو کرده بودند.» به گفته هاشمی آمار دقیقی از موارد غیرقانونی پیوند عضو وجود ندارد اما از این به بعد هر تخلفی که در حوزه پیوند عضو صورت گیرد، از سوی دستگاه‌های قضایی به‌عنوان قاچاق اعضای بدن
محسوب می‌شود.
ممنوعیت انجام اعمال پیوند
در بیمارستان‌های خصوصی
در این جلسه تصمیم دیگری هم گرفته شد، بیمارستان‌های خصوصی دیگر نمی‌توانند پیوند عضو داشته باشند. حتی برای ایرانیان! وزیر بهداشت دراین‌باره می‌گوید: «تأکید ما این است که در بیمارستان‌های خصوصی پیوند عضو انجام نشود و ضروری است این‌گونه اعمال به سمت بیمارستان‌های دولتی و دانشگاهی هدایت شود.» هاشمی با بیان این‌که اهمیت این تصمیم در مراقبت از بیماران بعد از پیوند است، اضافه می‌کند: «این‌گونه مراقبت‌ها در بیمارستان‌های دولتی و آموزشی به‌خوبی صورت می‌گیرد و درصدد هستیم اعتباری به بخش هتلینگ این بیمارستان‌ها اختصاص دهیم تا بیماران در وضع مناسب‌تری به‌سر ببرند.» هاشمی می‌گوید: «باید بیمارستان‌های 1800 تختخوابه را در هر استان فقط برای انجام اعمال پیوند احداث کنیم.» در توضیح این موضوع، کتایون نجفی‌زاده، رئیس اداره پیوند و بیماریهای خاص وزارت بهداشت هم می‌گوید: «از این پس، پیوند عضو چه از فرد زنده و چه از افرادی که مرگ مغزی می‌شوند، فقط در بیمارستان‌های دولتی دانشگاهی وزارت بهداشت انجام خواهد شد.» او ادامه می‌دهد: «به دلیل مشکل بودن کنترل روند پیوند در بیمارستان‌های خصوصی و مشاهده تخلفاتی در این خصوص، در دومین جلسه شورایعالی پیوند با رأی بیشتر اعضا این تصمیم گرفته شد.»
به گفته این مسئول در وزارت بهداشت، در زمان جنگ به دلیل کمبود دستگاه دیالیز و افزایش فوت بیماران نیازمند پیوند کلیه، پیوند کلیه از افراد غریبه به طریقه قانون‌مند و زیر نظر دولت مجاز شمرده شد که به مدل ایرانی پیوند کلیه معروف است. این تدبیر باعث شد که تا سال‌های اخیر لیست انتظار پیوند کلیه که در کشورهای غربی یکی از معضلات بزرگ سیستم درمانی آنهاست در ایران به صفر برسد.
نجفی‌زاده ادامه می‌دهد: «در این فرآیند اجازه ارتباط مستقیم گیرنده با دهنده کلیه داده نمی‌شد و دولت با پرداخت مبلغی به نام هدیه ایثار به اهدا‌کننده باعث تشویق مردم به اهدای کلیه می شد. اما به تدریج و با افزایش هزینه‌ها برای دهنده کلیه و
ناکافی بودن مبلغی که دولت در این رابطه پرداخت می‌کرد، اهداکنندگان کلیه از بیمار نیازمند پیوند مبلغ بیشتری را درخواست می‌کردند که برای جلوگیری از این کار وزارت بهداشت در سال 90 مسئولیت نظارت بر پیوند کلیه از زنده را به انجمن حمایت از بیماران کلیوی واگذار کرده بود.»
به گفته او، نداشتن پروتکل واحد و منسجم در انجمن حمایت از بیماران کلیوی و نبود نظارت کافی بر فعالیت‌های مربوط به اهدای کلیه از افراد زنده منجر به بروز تخلفاتی از طرف افراد سودجو به‌خصوص در مورد اتباع خارجی شد که ضرورت برخورد جدی وزارت بهداشت را می‌طلبید.
رئیس اداره پیوند و بیماریهای خاص وزارت بهداشت با تأکید بر این‌که، در سال گذشته 48درصد پیوند‌های کلیه از افرادی که مرگ مغزی شده بودند، صورت گرفت، ادامه می‌دهد: «پیوند کلیه از افرادی که دچار مرگ مغزی می‌شدند در بیمارستان‌های دولتی و دانشگاهی تحت پوشش وزارت بهداشت انجام می‌شد و در بخش خصوصی نیز پیوند از افراد زنده تحت نظارت دولت مجاز بود اما حالا دیگر این بیمارستان‌ها مجوز پیوند ندارند.»
رئیس اداره پیوند و بیماریهای خاص وزارت بهداشت همچنین در برنامه گفت‌وگوی ویژه تلویزیونی، در این باره توضیح داده بود:« پیوند اتباع خارجی در ایران از سال ۸۷، از هم تبعه خودشان آزاد بود، افرادی که از کشورهای منطقه به ویژه از کشورهای عربی وارد ایران می‌شدند، شناسنامه جعلی، کارت ملی و دفترچه جعلی ایرانی می‌گرفتند و به عنوان یک ایرانی جنوبی گیرنده کلیه معرفی می‌شدند و کلیه دریافت می‌کردند.»
به گفته او، آمار مرگ مغزی افراد در کشور بالاست و هر سال ۵ هزار تا ۸ هزار نفر در کشور مرگ مغزی می‌شوند که طبق آمار جهانی ۵۰ درصد آنها باید به اهدای عضو برسند.