شهروند | بازارهای اقتصادی ایران این روزها نشان داده که حتی اگر قبل از یک رویداد و رخداد به شدت هیجان‌زده و منتظر باشد اما به سرعت واقعیت را درخصوص تأثیر آن اتفاق بر آینده درک می‌کند و واکنش‌های خود را بر آن اساس سامان می‌دهد. به عبارت دیگر، بازارهای ارز و طلا و سهام برای مدت زمان زیادی زیر سایه یک شوک یا خبر و اتفاق نمی‌مانند. نمونه آن هم در همین چند روز گذشته اتفاق افتاد. فعالان اقتصادی از سال گذشته برای رسیدن به یک توافق هسته‌ای و حذف تحریم‌ها لحظه‌شماری می‌کنند و هر زمان که شمارش معکوس برای دستیابی به این هدف آغاز می‌شود، هیجان به اوج خود می‌رسد با این تفاسیر وقتی بعد از چند روز پر تنش، طرفین در لوزان سوییس بیانیه‌ای مشترک صادر کردند و چارچوب کلی توافق را ترسیم کردند. به نظر می‌رسید که بازار، هیجان شدیدی در واکنش به این اتفاق نشان دهد اما این واکنش آنچنان محدود و زودگذر بود که در نوع خود جالب توجه بود. البته پیش‌تر کارشناسان و حرفه‌ای‌ها پیش‌بینی می‌کردند که با توجه به پروسه رفع تحریم به‌زودی هیجان بازار فروکش خواهد کرد اما سرعت عمل فعالان اقتصادی برای بازگرداندن تعادل، بیشتر از حد انتظار بود. بازار ارز تنها 2 روز با افت محدود قیمت‌ها مواجه شد. در بازار سهام هم وضع بر همین منوال بود. شاخص بورس تنها 2 روز به شدت افزایش یافت و بازده 6.5درصدی را در این مدت به نام خود ثبت کرد اما بعد از آن انتظار بازار به مدار همیشگی خود برگشت.
بازار و فعالان اقتصادی هوشمند هستند
«محمدقلی یوسفی»، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «شهروند» معتقد است که بازارها همیشه به سرعت خود را با واقعیت‌ها منطبق می‌کنند. این بدان معناست که فعالان اقتصادی در تصمیمات میان و بلندمدت خود به اتفاقات یا اظهارنظرهای مسئولان استناد نمی‌کنند و پیش‌بینی‌های خود را مدنظر قرار می‌دهند و درواقع هوشمندانه عمل می‌کنند. او می‌گوید: بعد از تفاهم لوزان هم فعالان اقتصادی به این نتیجه رسیدند که هنوز اتفاقی قطعی رخ نداده، بنابراین خوش‌بینی خود را مهار کردند.
یوسفی خاطرنشان می‌کند: افزایش قیمت ارز و سکه در سال‌های گذشته ناشی از تحولات سیاسی بود. در حال حاضر هم بازارهای اقتصادی ایران گرفتار برزخی از بلاتکلیفی است. یعنی نه‌تنها بازار بلکه مسئولان و متولیان سیاسی و اقتصادی هم دقیقا نمی‌دانند چه پیش خواهد آمد، بنابراین نمی‌توان فعلا براساس اطلاعات فعلی برای تصمیمات جدید اقدام کرد.
دلار باز هم گران می‌شود
این استاد دانشگاه، واکنش زودگذر بازار ارز و سهام را هم نتیجه همین استدلال می‌داند و می‌افزاید: از مجموع اتفاقات می‌توان استدلال کرد که روند فعلی حتی در صورت به‌دست آمدن توافق به افت قیمت‌ها به‌خصوص قیمت ارز منجر نخواهد شد. یوسفی می‌گوید: با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد که بازار دست‌کم تا تیرماه و حصول توافق نهایی صبر خواهد کرد هر چند که حتی این توافق هم به معنای حذف سریع تحریم‌ها نخواهد بود و اثرات از بین رفتن این تحریم‌ها دست‌کم یک‌سال بعد از توافق نهایی به اقتصاد ایران خواهد رسید.
حذف تحریم‌ها در افت قیمت‌ها
بی‌اثر هم نیست
البته درخصوص افزایش قیمت‌ها، «مهدی تقوی» استاد دانشگاه، نظری متفاوت دارد. او به «شهروند» می‌گوید اگر چه مذاکرات در لوزان تنها به یک بیانیه منجر شد اما دلار تا 100 تومان ارزان شد و بورس هم 2 روزی به شدت رونق داشت، بنابراین می‌توان امیدوار بود که با یک نتیجه قطعی و اجرایی که منجر به حذف تحریم‌ها می‌شود، قیمت‌ها در بازار ارز رو به نزول بگذارد.
او تأکید می‌کند: انتظار می‌رود با حذف تحریم‌ها و افزایش درآمدهای نفتی و از بین بردن محدودیت‌های بانکی مانند سوئیفت، ارز بیشتری به بازار تزریق شود و در نتیجه سنگین‌شدن طرف عرضه به کاهش قیمت دلار منجر خواهد شد. تقوی می‌گوید: با پیش‌بینی آینده‌ای که در آن افت قیمت‌ها محتمل‌تر به نظر می‌رسد، سفته‌بازها که با احتکار ارز به گرانی دامن می‌زنند، تمایل به فروش پیدا می‌کنند و دلارهای بلوکه‌شده از سوی این دلال‌ها هم آزاد شده و در بازار جریان می‌یابد.
نباید با یک مذاکره، بازار بی‌ثبات شود
«ارسلان فتحی‌پور»، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس هم در این خصوص اعتقاد دارد که قیمت ارز تحت تأثیر عرضه و تقاضاست و این‌که به اعتبار یک حرف یا مذاکره بازار ثبات خود را از دست بدهد، غلط است. او می‌گوید: بحث یکسان‌سازی نرخ ارز به منظور خروج از بی‌ثباتی بازار ارز پیگیری می‌شود، چون هرگاه در هر بازاری 2 نرخ متفاوت وجود داشته باشد، مطمئناً فسادی هم به وجود خواهد آمد و این موضوع مختص بازار ارز نیست.
به‌گفته او، مهم‌ترین عاملی که از نوسان در قیمت‌های کلان جلوگیری می‌کند، از بین رفتن رکود در بازار است. البته اگر امکان یکسان‌سازی وجود ندارد، باید ثباتی در نرخ ارز مبادله‌ای به وجود آید تا تجار بتوانند با خیالی آسوده به تجارت و خرید و فروش خود بپردازند و مطمئن باشند در طول یک‌سال قیمت‌ها ثابت است.