[ حانیه جهانیان- لیلامهداد]  صدای خُرد شدن شیشه و مچاله شدن گوش‌خراش آهن او را به خود آورد. بوی تند بنزین فضا را پر کرده بود. دود خفیفی از کاپوت ماشین بلند شده بود. بین صندلی و داشبورد گیر افتاده بود. پاهایش را حس نمی‌کرد. هوا گرگ و میش بود و مه غلیظ اجازه نمی‌داد چند قدم جلوتر را ببیند. به هر زحمتی بود دستش را آزاد کرد و روی شانه همسرش که کنار دستش خوابیده بود زد. هرقدر صدا زد، فایده‌ای نداشت. موبایلش را پیدا کرد، صفحه‌اش شکسته بود و آنتن نمی‌داد. ترس تمام وجودش را فرا گرفته بود. وسط ناکجاآباد، زخمی و تنها گیر افتاده بود. نمی‌دانست چند دقیقه یا چند ساعت گذشته اما صدایی به گوشش رسید. به هر زحمتی بود چشمهایش را باز کرد، مردی سالخورده بالای سرش بود. دوباره که چشم باز کرد روی تخت بیمارستان بود، برای همیشه توان راه رفتنش را از دست داده بود. دوستان و آشنایانی که به ملاقاتش آمده بودند رخت عزای همسرش را به تن داشتند.

97هزار و 144 فقره تصادف، تنها در 20 روز
از 16 فروردین زندگی به روال قبل خود برگشته و تعطیلات نوروز تمام شده، اما قسمت تلخ ماجرا آمار تصادفات در بازه 20-21 روزه تعطیلات است؛ 838کشته! متاسفانه به گفته سردار سیدتیمور حسینی، رئیس پلیس راهور فراجا در بازه 25 اسفند 1403 تا 14فروردین 1404 مجموعا 97هزار و 144 فقره تصادف در سطح جاده‌های کشور به ثبت رسیده است. سردار حسینی می‌گوید: «15هزار و 176 فقره تصادف جرحی منجر به مجروح شدن 19هزار و 166 نفر شده و 81 هزار و 571 فقره تصادف خسارتی بودند که تنها منجر به خسارت مالی شده‌اند.» بنابر گفته‌های رئیس پلیس راهور فراجا به صورت میانگین روزانه چهل و نیم نفر را از دست داده‌ایم. او اظهار می‌کند:«در این تصادفات، 20هزار و 214نفر زخمی شدند، بنابراین به صورت میانگین روزانه هزار و 115نفر در تصادفات مجروح شده‌اند.»

تلفات حوادث رانندگی؛ تقریبا دوبرابر کل شهدای 8سال جنگ تحمیلی
آمارهای سالانه از بروز 800هزار تصادف در ایران به‌طور میانگین خبر می‌دهند؛ تصادفاتی که در آنها روزانه 40نفر جان‌شان را از دست می‌دهند. این یعنی مرگ یک نفر در هر 36 دقیقه. آمارهای موجود روایتگر این مساله‌اند که از سال 1384 تا 1401 در مجموع 351هزار و 996 نفر بر اثر تصادفات و حوادث رانندگی جان خود را از دست داده‌اند. البته با احتساب حدود 27هزار مرگ و میر در سال‌های 82-83 می‌توان گفت در دودهه گذشته یعنی از سال 1382 تا 1401 جمعا 405هزار نفر در حوادث رانندگی کشور جان باخته‌اند؛ عددی که تقریبا دوبرابر کل شهدای 8سال جنگ تحمیلی 213 هزار و 255 نفر است.

رتبه 65جهانی، ایران در تلفات جاده‌ای!  
طبق داده‌های پایگاه WORLDHEALTHRANKINGS ایران در میان 183 کشور دنیا با ثبت 22.15 درصد مرگ و میر در هر 100هزار نفر، رتبه 65 را در نرخ تلفات جاده‌ای داراست. جمهوری دومنیکن با 67.23 درصد، بیشترین تلفات جاده‌ای را دارد و زیمباوه و مالاوی به ترتیب با 63.47 و 57.15 درصد، رتبه دوم و سوم تلفات جاده‌ای در دنیا را به نام خود ثبت کرده‌اند. کمترین میزان مرگ و میر جاده‌ای را سنگاپور با 1.69 درصد و سوئیس با 1.71 درصد در هر 100 هزار نفر دارند. سهم آلمان، هلند، انگلیس، ژاپن و مالدیو هم زیر 3درصد است. قطر، اوکراین، لهستان، کوبا، لیتوانی در کنار آذربایجان و ترکیه کشورهایی هستند که تلفات جاده‌ای‌شان کمتر از 10درصد در هر 100هزار نفر است.

در سال 2024 در اتحادیه اروپا 20هزار نفر جان باختند
عربستان سعودی شرایط بهتری از ایران ندارد و با ثبت 36.13درصد مرگ و میر جاده‌ای در رتبه 34 جدول ایستاده است. عراق نیز با 34.41درصد در هر 100هزار نفر رتبه 37 را از آن خود کرده است. وضعیت آمار تصادفات در اروپا هم خیلی موردقبول نیست به‌طوری که سال گذشته میلادی، 20هزار نفر در تصادفات جاده‌ای کشورهای اتحادیه اروپا جان باختند. در حالی که این آمار روند 10درصدی کاهش را در مقایسه با سال 2019 نشان می‌دهد. به گزارش پایگاه کمیسیون اتحادیه اروپا، لهستان از کاهش 35درصدی تعداد تلفات بین سال‌های 2019 تا 2023 خبر داد در حالی که ایرلند افزایش 31درصدی را گزارش کرد. با این حال، نرخ کلی تلفات جاده‌ای در لهستان بالاتر از میانگین اتحادیه اروپاست در حالی که ایرلند پایین‌ترین آمار را داراست.

PTSD  یا اختلال اضطراب پس از سانحه

مریم اخلاقی‌پور، روانشناس معتقد است تصادفات در رده سوانح جای می‌گیرد و همچون دیگر حوادث، به‌هنگام وقوع، خاطرات ناخوشایند و زیان‌های متعددی به دنبال دارند. اخلاقی‌پور به «شهروند» می‌گوید:«یکی از سخت‌ترین آسیب‌هایی که در چنین شرایطی متوجه فرد و اطرافیانش است، PTSD یا اختلال اضطراب پس از سانحه نام دارد.» به گفته این روانشناس  این اختلال  یک مشکل روانشناختی است که برخی افراد پس از تجربه یا مشاهده یک رویداد آسیب‌زا به آن مبتلا می‌شوند. بنابرنظر او از برجسته‌ترین علامت‌ها و نشانه‌های درگیری افراد با این اختلال می‌توان به افزایش سطح اضطراب، مشکلات تنفسی در مواجهه با موقعیت دشوار، افزایش نگرانی و کاهش بهره‌وری فرد در وارسی موقعیت اشاره کرد. اخلاقی‌پور با اشاره به اینکه علائم اختلال اضطراب پس از سانحه در افراد گوناگون با یکدیگر متفاوت است، اظهار می‌کند:«برخی میل به فرار و اجتناب دارند. در چنین موقعیتی، ترجیح می‌دهند آنچه را که تجربه کرده‌اند همچنان انکار کنند و تمایلی به فکر کردن، به خاطر آوردن و حتی بازگو کردن آن را  ندارند.»

یک اختلال و آسیب‌های پس از آن
بنابر گفته‌های اخلاقی‌پور در ابتلا به PTSD مجموعه‌ای از تغییرات فیزیکی و عاطفی در افراد بروز پیدا می‌کند.  به شکلی که تمامی احساسات و عواطف فرد متحول می‌شود. این اختلال در صورت رشد، کاهش آستانه صبر، پریشانی عاطفی و پرخاشگری وسیع را به دنبال دارد. این روانشناس بیان می‌کند:«از آسیب‌های گسترده این اختلال، می‌توان به افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب، اختلال به خاطر سپردن و آلزایمر تدریجی و از دست دادن احساسات در بلندمدت به دلیل آسیب دیدن عواطف و بی‌تفاوتی اشاره کرد.»

حمایت روانی می‌تواند فرد را به زندگی عادی برگرداند
اخلاقی‌پور ادامه می‌دهد: «حمایت روانی از قربانیان تصادفات، اهمیت بسیاری در بازگشت افراد به زندگی عادی دارد. علاوه بر این نمی‌توان از نقش برجسته آموزش و فرهنگ‌سازی در جامعه به منظور کاهش تصادفات جاده‌ای چشم‌پوشی کرد.» این روانشناس بر این باور است در صورت تشخیص و درمان اختلالات و آسیب‌های قربانیان توسط مشاوران حاذق می‌توان تا حد زیادی از آسیب‌های مخرب و جبران‌ناپذیر این‌گونه سوانح کاست. چرا که در ادامه حمایت از خانواده قربانیان و از یاد نبردن نیازهای طبیعی و عاطفی آن‌ها مسیر درمان را تا حد زیادی بهبود می‌بخشد.

پژو 405 و پراید، ارابه‌های مرگ

بر اساس گزارش کمیسیون اصل 90 مجلس در سال 1397، تنها دو خودروی پراید و پژو 405 مسئول بیش از 9هزار مرگ ناشی از تصادفات بودند. البته براساس آمار منتشر شده در نوروز 1403، حدود 83درصد از 1089 کشته، جان خود را در خودروهای داخلی از دست دادند. این موضوع نشان از امنیت پایین خودروهای داخلی، همچنین کیفیت پایین و عملکرد ضعیف در مواقع بحرانی است. 62درصد از این میزان نیز مربوط به خودروهای خانواده پژو و پراید هستند. متاسفانه عوامل متعددی در بالا بودن سهم این خودروها در تصادفات نقش دارند، از جمله تیراژ بالا و گستردگی استفاده، ایمنی پایین به دلیل طراحی قدیمی و ضعف ساختاری و دسترسی گسترده به این خودروها به دلیل قیمت اقتصادی. این عوامل باعث شدند خودروهای پراید و پژو 405 همچنان در صدر آمار تصادفات مرگبار کشور قرار داشته باشند.

44درصد تصادفات به دلیل عدم‌توجه به جلو رخ داده 

بنابرنظر سردار سیدتیمور حسینی بررسی علل وقوع تصادفات فوتی نشان می‌دهد 44درصد تصادفات به دلیل عدم‌توجه به جلو بوده، این مساله ریشه در خستگی و خواب آلودگی رانندگان دارد. 15درصد به دلیل عدم‌توانایی در کنترل وسیله نقلیه بوده که این مسئله نیز ناشی از سرعت غیرمجاز است. 14درصد تصادفات ناشی از تغییر مسیر ناگهانی رانندگان بوده که مربوط به سبقت غیرمجاز و انحراف و تجاوز به چپ در راه‌های دوطرفه است که تصادفات بسیار شدید و پرتلفات را منجر می‌شود. 6درصد از تصادفات هم ناشی از تغییر مسیر ناگهانی و عدم‌رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، عدم‌رعایت حق تقدم‌ها و گردش‌هاست.  بنابر گفته رئیس پلیس راهور فراجا اوج تصادفات فوتی در بازه زمانی ساعت 16 تا 20 رخ داده که 27درصد از کل تصادفات را شامل می‌شود.

مقایسه ای آماری بین ایران و همسایگانش

آخرین گزارش‌های منتشر شده خبر از این دارند که در سال 1402 حدود 20هزار و 45 نفر در ایران بر اثر تصادفات رانندگی جان خود را از دست دادند.آمارها نشان می‌دهند تصادفات رانندگی در ایران همچنان در مقایسه با کشورهای منطقه بسیار بالاست. بر اساس آخرین گزارش‌ها، در سال 1402  حدود 20هزار و 45 نفر در ایران بر اثر تصادفات رانندگی جان خود را از دست دادند. به عبارت دیگر، ایرانی‌ها به‌طور میانگین حدود 9 برابر بیشتر از همسایگان خود در تصادفات رانندگی جان خود را از دست می‌دهند. به عنوان مثال طبق آمار رسمی ترکیه در سال 2024 تعداد 2713 نفر در این کشور بر اثر تصادفات رانندگی جان خود را از دست داده‌اند. به این ترتیب، تلفات رانندگی در ترکیه حدودا 8 برابر کمتر از آمار تلفات رانندگی ایران است.

تصادفات 7درصد از تولید ناخالص داخلی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند

براساس مطالعات مجلس شورای اسلامی، تصادفات به اشکال مختلف تا 7درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و این در حالی است که سهم حوزه سلامت از GDP، کمتر از 14درصد است. به‌عبارت ‌دیگر، ما نه ‌تنها سرمایه‌های انسانی خود را در جاده‌ها از دست می‌دهیم، بلکه هزینه‌های هنگفتی نیز بر اقتصاد کشور تحمیل می‌شود.

 هلال‌احمر همیشه آماده به خدمت

 تقویم به سال 1395 رسیده بود که رئیس وقت سازمان جمعیت هلال‌احمر کشور از راه‌اندازی کمپین «بهرفت» در راستای کاهش تصادفات خبر داد. از آن تاریخ به بعد جمعیت هلال‌احمر همراه و همگام با پلیس در ایام نوروز به مردم خدمات ارائه می‌دهد. این در حالی است که امسال در نوروز 1404 در راستای کاهش تصادفات نوروزی 3میلیون و 296هزار و 251نفر به پویش «بهرفت» پیوستند. اگرچه در سالی که گذشت هم 821هزار نفر به این پویش پیوسته بودند.

سال 1402؛ بیشترین تعداد کشته‌های تصادفات نوروزی

طبق بررسی آمار تلفات تصادفات نوروزی طی 5سال اخیر (از 1399 تا 1403) بیشترین تعداد کشته‌های تصادفات نوروزی با یکهزار و 217 قربانی در سال 1402 و کمترین آن با 534 فوتی در سال 1399 (سال اعمال محدودیت‌های سفر به دلیل شیوع کرونا) به ثبت رسیده. هرچند طبق آمارها تلفات حوادث رانندگی در سال 1401 حدود 19هزار‌و 490نفر و در سال 1402 حدود 20هزار‌و 45نفر بوده است. یعنی هر روز بیش از 55نفر و هر ماه هزار و 600نفر. در نوروز سال 1403 هم بر اساس آمارهای موجود یکهزار و 89نفر، شامل 831 نفر مرد و 258 نفر زن، در حوادث رانندگی جان خود را از دست دادند.  این رقم به‌طور میانگین بیانگر مرگ تاسف‌بار روزانه 54.5نفر از هموطنان در تصادفات ایام نوروز سال 1403 است.

505میلیون تردد و رشد 7درصد مصرف بنزین

بنابر اعلام این مقام ارشد انتظامی از 25اسفند 1403 تا 13فروردین 1404 بیش از 505میلیون تردد در جاده‌های کشور ثبت شده است. این آمار نشان‌دهنده افزایش 3درصدی ترددها نسبت به مدت مشابه سال گذشته است. به گفته سردار سیدتیمور حسینی در این بازه زمانی میزان مصرف سوخت هم 7درصد افزایش داشته که بیانگر حجم بالای سفرهای نوروزی و ترافیک پرحجم جاده‌های کشور بوده است.