[ شهروند] بالاخره دولت چهاردهم بعد از گذشت نزدیک به ۵ ماه از آغاز به کار خود، توانست نخستین گام در جهت رفع محدودیت و فیلترینگ را با اجماع سران قوا و اعضای شورای عالی فضای مجازی بردارد. بر این اساس، با رای مثبت اعضای شورای عالی فضای مجازی، رفع محدودیت دسترسی به سکوهای واتساپ و گوگل‌پلی در دستور کار قرار گرفت. ستار هاشمی وزیر ارتباطات نیز هم‌زمان در شبکه اجتماعی ایکس از مصوبه شورای عالی فضای مجازی در جهت رفع محدودیت‌ها خبر داد و نوشت: « گام اول رفع محدودیت از اینترنت را با همدلی و وفاق برداشتیم. از پیگیری رییس‌جمهور و همراهی رسانه‌ها و فعالان ممنونم و بیش از پیش به این همراهی و همدلی نیازمندیم. این مسیر ادامه دارد…». در رسانه ها و فضای مجازی اما بعضی از این اقدام استقبال کردند و برخی مخالفت و برخی هم در میانه ایستادند. 

گمانه‌زنی چهار مرحله‌ای رفع فیلترینگ
اما طرح گام به گام چیست و چگونه اجرایی می شود؟ خبرگزاری مهر در گزارشی به طرح ۴ مرحله‌ای رفع فیلترینگ پرداخته است. در این گزارش بازگشایی گوگل پلی و واتس‌اپ در دستور کار شورا، برنامه‌ای برای ارائه یوتیوب از طریق درگاه‌های حکمرانی پذیر در مرحله دوم، ممنوعیت استفاده رسمی دستگاه‌ها از سکوهای خارجی، بازگشایی تلگرام بعد از مذاکره در مرحله سوم (ارائه تلگرام از طریق سکوهای داخلی در صورت عدم توافق) و در مرحله چهارم نیز بازگشایی سایر سکوها بعد از مذاکره و پذیرش شروط کارگروه به عنوان چهار مرحله رفع فیلترینگ مطرح شده است.

موارد مهم طرح رفع فیلترینگ
حامد شفیعی روزنامه‌نگار و سردبیر روزنامه آسمان آبی هم در این مورد توضیحات جدیدتری را ارائه داد. او نوشت: رفع فیلتر واتس اپ و گوگل پلی، گام نخست از مجموعه اقدامات مدیریت فضای مجازیست؛ طرح رفع فیلتر موارد مهمی در درون خودش نهفته دارد از جمله مسدود کردن فیلترشکن‌ها؛ حال باید توجه داشت که رفع فیلتر شامل همه چیز نمی‌شود. بنابراین دسترسی به برخی موارد که همچنان فیلتر باقی خواهد ماند، میسر نمی شود چون فیلترشکن‌ها هم مسدود می‌شود.
موارد دیگری هم در طرح پیشنهادی وجود داشته که جای تامل دارد. ‏در مرحله اول این طرح بازگشایی گوگل‌پلی و واتس‌اپ برنامه‌ریزی شده اما این تمام ماجرا نیست. این طرح امتیازهای ویژه‌ای برای پیام‌رسان‌های داخلی در نظر گرفته، ازجمله بسته‌ حمایتی ۵۰ میلیارد تومانی، ارائه انحصاری برخی خدمات مانند نسخه‌نویسی الکترونیکی و پیام بانکی، خدمات کارت سوخت و...
‏طرح برنامه ویژه‌ای برای برخورد با فیلرشکن‌ها و جرم‌انگاری عرضه و فروش آنها دارد. ‏علاوه‌براین اینترنت طبقاتی قرار است با شدت بیشتری پیگیری شود. این طرح در همین رابطه «ساماندهی اینترنت اقشار و ارائه پالایش‌شکن قانونی، شدت عمل قضایی در برخورد با تخلفات کاربران در سکوهای خارجی غیرمجاز» را برنامه‌ریزی کرده است.
‏از اقدامات دیگر این طرح می‌توان به مواردی اشاره کرد که احتمالاً باعث گران شدن ترافیک خارجی خواهند شد. در این طرح «اصلاح تعرفه در جهت کاهش مصرف سکوهای خارجی و پالایش‌شکن‌ها در کنار کاهش درآمد اپراتور از ترافیک خارجی نسبت به ترافیک داخلی» پیش‌بینی شده است.
دیگر آنکه طرح پیشنهادی وزارت ارتباطات با تایید، همراهی و همکاری وزارت اطلاعات انجام خواهد شد.

چرا «رفع گام به گام» در فیلترینگ بی‌معنی است؟
اما در نقد روش گام به گام محمدابراهیم انصاری لاری، استاندار فارس در دولت خاتمی، در یادداشتی در هم‌میهن نوشت:اصولاً سیاست گام به گام در جایی موضوعیت دارد که اولاً پروژه‌اى رو به کمال مدنظر باشد و این تکامل به صورت دفعى و یک جا قابل تحصیل نباشد و ثانیاً در پایان هر گام نیاز به ارزیابى نتایج مثبت و منفى کار باشد که بتوان بر مبنای آن براى برداشتن گام بعدى تصمیم درست را گرفت. گویا الان شوراى عالى فضای مجازى به رفع فیلترینگ تن داده است، اما به صورت گام به گام.
خوب است یک نفر پیدا شود و توضیح دهد کجاى این پروژه نیاز به روش گام به گام دارد؛ این پروژه با پیشوند «رفع» همراه است یعنى قرار نیست چیزى ساخته شود بلکه قرار است چیزى اِزاله شود و از بین برود و در این‌صورت روند تکاملى هم فاقد موضوعیت خواهد بود و درنتیجه مانعى براى رفع فیلتر به صورت دفعی و یک‌جا هم وجود نخواهد داشت و نه هر گام آن نیاز به ارزیابى نتایج دارد چراکه آنقدر در این زمینه گفته و نوشته شده که سخن از مذموم بودن و بى‌نتیجه بودن فیلترینگ و ضرورت رفع آن از زیره به کرمان بردن هم تکرارى‌تر و پرملال‌تر به نظر می‌رسد.
اضافه بر اینها، گام اول شامل کم‌فایده‌ترین پلتفرم‌ها شده است و معلوم نیست در محتوا و متن این توافق یا مصوبه چندمرحله‌اى شوراى عالی فضای مجازى چه شروطى براى بقیه پلتفرم‌ها پیش‌بینى شده و براى رفع فیلتر از همه آنها چگونه نوبت‌گذارى و زمان‌بندى شده است؛ بنابراین آنچه عجالتاً از این سیاست گام به گام می‌توان به صراحت و شفافیت فهمید این است که تا همه پلتفرم‌ها و به‌خصوص پراستفاده‌ترین آنها مانند یوتیوب و اینستاگرام و تلگرام که به تعبیر و تاکید مکرر شخص رئیس‌جمهور با زندگى و کسب و کار و حتى علوم و فنون جامعه سر و کار دارند رفع فیلتر نشده‌اند براى عموم مردم خسارت‌ها همچنان پابرجا و براى خواص فیلترشکن‌فروش هم منافع همچنان بر دوام خواهد بود و مهمتر از همه اینکه وعده رئیس‌جمهور هم به قدرى نیم‌بند عملیاتى شده که هر چند تا حدودى قابل قبول، اما نمى‌توان آن را قابل تحسین تلقى کرد.

از رأی به پزشکیان پشیمان نیستم
اما محمد قوچانی روزنامه نگار اصلاح طلب در یک استوری، 6 گام اصلاحات در دولت چهاردهم را معرفی کرد و نوشت: از رأی به پزشکیان پشیمان نیستم.6 گامی که قوچانی نوشته چنین است: 1- حفظ صلح و بازدارندگی ملی و جلوگیری از افتادن در تله صهیونیستی جنگ 2- تامل در طرح حجاب با توافق حاکمیت 3- آغاز فرایند رفع فیلترینگ با همین شورای مجازی موجود.
و انشالله بزودی؛ 4- احیای توافق هسته ای 5- اصلاح ناترازی ها 6- تقویت نهاد انتخابات.

دیوار فیلترینگ ترک برداشت اما کام کاربران چندان شیرین نشد
روزنامه خراسان هم با نگاهی کارشناسی تر به ضرورت تصمیمات منطقی در این عرصه پرداخت و نوشت:  
در حالی که مطالبه عمومی تعیین تکلیف فیلترینگ به اوج خود رسیده بود، شورای عالی فضای مجازی، با حذف محدودیت واتساپ و گوگل پلی، گام اول را در این زمینه برداشت، اگرچه جامعه منتظر تصمیم اصلی و بزرگ این شورا است. اگر چالش ملاحظات فنی و اقدام پلکانی در رفع فیلترینگ در میان نباشد، به نظر می رسد نخستین گام شورای عالی فضای مجازی با تصمیم درخصوص حذف محدودیت پیام رسان واتس اپ و گوگل پلی، کام کاربران را چندان شیرین نکرد.
مصرف فیلترشکن روز به روز زیادتر می‌شود ؛ بر سیاست نادرست فیلترینگ اصرار نکنیم.تمامی انگاره ها درباره سیاست فیلترینگ هرچقدر درست هم باشد به دلیل بی اثر شدن آن، فرایند قانون مداری و ضابطه مند شدن فضای مجازی را به تاخیر و تعویق انداخته است. بی شک، هیچ عقل سلیمی نیست که فعالیت بی ضابطه و بدون قاعده در فضای مجازی را بپسندد اما تداوم یک اشتباه، تمامی استعداد وظرفیت کنونی «حکمران فضای مجازی» را فقط و فقط به حواشی فیلترینگ معطوف کرده و او را در حد واندازه های یک «مامور فیلترینگ» و نه یک «راهبر» فروکاسته است. بی شک هنوز می توان با تصمیمات منطقی تر، ضمن اعتمادسازی و البته توسعه سکوهای داخلی، از مسیر نادرست فیلترینگ بازگشت.  

مسئله فیلترینگ و حکمرانی مجازی
در این میان ویدئوی  گفتگوی سید صادق امامیان فارغ‌التحصیل دکتری سیاستگذاری عمومی از دانشگاه ادینبورگ بریتانیا و محمد کشوری، فعال حوزه ارتباطات در فضای مجازی دیدنی شده است.
در این ویدئو سید صادق امامیان می گوید: دوران پسافیلترینگ قطعی است، یا با اکراه حاکمیت یا با تصمیم آگاهانه آن. شورا محور بودن حکمرانی باعث شده است که کسی مسئولیت تصمیمات را نپذیرد و تصمیم‌گیری را به شورا واگذار می‌کنند. باید پلتفرم‌های داخلی با حمایت دولت بین‌المللی شوند؛ اگر این‌ها صرفا از رانت فیلترینگ استفاده کنند و نتوانند بین‌المللی شوند از بین خواهند رفت.
محمد کشوری هم می گوید : فیلترینگی که داریم عملا باعث شده است که بیست میلیون نفر کاملا خارج از نظارت حاکمیت باشند. حکمران می‌تواند با سیاست ضابطه‌مندتر اثرات منفی مورد نظر خود در فضای مجازی را کاهش دهد، اما از خود سلب مسئولیت می‌کند. فرآیند حکمرانی ما به نحوی است که هنوز فکر می‌کنیم پشت درهای بسته می‌شود برای مردم تصمیم گرفت.

کف و سوت و بزن و بکوب برای رفع فیلتر «‌واتس آپ‌» و «‌گوگل پلی»!
اما روزنامه کیهان از منظر دیگری به موضوع پرداخته و در ستون طنز خود نوشت:
گفت: بیا و ببین مدعیان اصلاحات چه کف و سوتی می‌زنند و چه بزن و بکوبی راه انداخته‌اند؟
▪️گفتم: چی شده؟ ناترازی برق حل شده و دیگه قرار نیست خاموشی داشته باشیم؟
️گفت: برو بالاتر!
▪️گفتم: قیمت دلار را کنترل کرده و پایین آورده‌اند؟
️گفت: برو بالاتر!
▪️گفتم: آلودگی هوا را برطرف کرده‌اند؟ تورم را کنترل کرده‌اند؟ قیمت کالا و خدمات را کاهش داده‌اند؟‌...
️گفت: مرد حسابی! این تصورات دم‌دستی چیه که تو داری؟ داستان خیلی بالاتر از این حرف‌هاست! از «‌واتس آپ‌» و «‌گوگل پلی» رفع فیلتر کرده‌اند!
️گفتم: ولی قرار بود مثل همه کشورهای دیگر دنیا، ابتدا این سکوهای اینترنتی (پلتفرم‌ها) را مدیریت کنند و سپس از آنها رفع فیلتر بشود، نه این که مدیریت فضای مجازی را به بیگانگان بسپارند!
️گفت: تازه با افتخار گفته‌اند؛ این گام اول رفع فیلترینگ است و امیدواریم با قدرت ادامه پیدا کند
▪️گفتم: یارو به ملاقات مریض رفته بود و پرسید حالت چطوره؟ گفت؛ دیشب گردنم به شدت درد می‌کرد و تب شدیدی هم داشتم ولی حالا تبم قطع شده. یارو گفت؛ نگران نباش! امیدوارم امشب گردنت هم قطع بشه!

افشاگری فعال اصولگرا درباره سیم‌کارت‌های سفید
یکی از فعالان مجازی هم پشت پرده ای از عدم رفع فیلترینگ را بیان کرده است. علی قلهکی، فعال رسانه‌ای اصولگرا در فضای مجازی نوشت: اگر میخواهیم معضلی در ایران حل شود باید مسئولان را گرفتار مشکلات ناشی از تصمیم‌شان کنیم؛ بخشی از علت طولانی شدن تصمیم فیلترینگ گسترده این بود که بیشتر از ۵۰۰۰۰ سیم کارت فعال در کشور، اصطلاحا سفید یعنی بدون فیلتر است که تعداد قابل توجهی از مصرف کنندگان آن، همین مسئولان ما هستند.

رفع فیلتر گوگل‌پلی و واتس آپ کافی نیست!
شرق هم نگاهی دوسویه به موضوع دارد. شرق نوشت: در دنیای فناوری اطلاعات، رفع فیلترینگ از خدماتی مانند واتس‌آپ و گوگل پلی می‌تواند به عنوان نمادی از تغییر در سیاست‌گذاری‌های فناورانه تلقی شود. این اقدام ممکن است سیگنالی اولیه از تمایل به اصلاحات گسترده‌تر باشد، اما باید اذعان کرد که این حرکت تنها یک گام کوچک در مسیری طولانی و پیچیده است. این تغییر هرچند مثبت است، اما به تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی تمام نیازهای کاربران و مشکلات ساختاری در فضای دیجیتال کشور باشد.
رفع فیلترینگ واتس‌آپ و گوگل پلی با واکنش‌های گوناگون از سوی افکار عمومی همراه شده است. برخی از افراد این اقدام را نشانه‌ای از بهبود و گشایش در فضای اینترنت می‌دانند، اما گروهی دیگر آن را ناکافی می‌شمارند. بسیاری از کاربران با طنز و انتقاد نسبت به این اقدام، خواهان تغییرات عمیق‌تر و ریشه‌ای‌تر شده‌اند. این واکنش‌ها، که در شبکه‌های اجتماعی به وضوح دیده می‌شود، بیانگر انتظار جامعه برای آزادی‌های بیشتر و کاهش محدودیت‌ها در فضای مجازی است.

زمان ۱۴ ماهه برای مذاکرات رفع فیلترینگ کامل
شرق مصاحبه جالبی هم در این خصوص منتشر کرده است. حسنعلی اخلاقی امیری، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی درباره جزئیات برنامه و راهبرد شورای عالی فضای مجازی برای رفع فیلترینگ گفت: برنامه ریزی انجام شده از سوی شورای عالی فضای مجازی برای رفع فیلترینگ شامل ۱۰ سیاست و ۳۰ گام اجرایی است.
وی که با شبکه شرق گفت وگو کرده، در ادامه بیان کرد: بر اساس این سیاست های ۱۰ گانه تدوین شده در شورای عالی فضای مجازی، پلتفرم هایی که با این شورا و سیاست های ۱۰ گانه آن هماهنگ باشند، به ترتیب رفع فیلتر می شوند، که در گام اولیه واتس اپ و گوگل پلی شروط ایران را پذیرفتند و رفع فیلتر شدند.
این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس ادامه داد: اجرای این سیاست های تقریبا ۱۴ ماه طول می کشد، مجموعه هایی که شروط نظام را بپذیرند به ترتیب رفع فیلتر می‌شود و متناسب با همان سیاست ها این ۳۰ گام اجرایی در ۱۴ ماه عملیاتی و اجرایی می‌شود. اخلاقی با بیان اینکه بعد از واتس آپ نوبت پلتفرم بعدی است افزود: مذاکره با مالک این پلتفرم آغاز شده است. جزئیات این ۱۰ سیاست را شورای عالی فضای مجازی اطلاع رسانی خواهد کرد و هر مجموعه ای که این ۱۰ شرط را بپذیرد در ایران رفع فیلتر می شود.
این نماینده مجلس شورای اسلامی در ادامه با تاکید بر اینکه ممکن است این ۱۴ ماه زمان تعیین شده زودتر هم به نتیجه برسد ولی نهایت مذاکرات ۱۴ ماه است بیان کرد: هر کدام از پلتفرم های خارجی شرایط ایران را بپذیرند مشکلی برای رفع فیلتر آنها وجود ندارد.
 این نماینده مجلس شورای اسلامی در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا دسترسی به اطلاعات کاربران ایرانی این پتلفرم ها جز شروط ۱۰ گانه شورای عالی فضای مجازی است؟ گفت: این مورد هم جزو شروط مذاکره است. یا به عنوان مثال بعضی از شروط این است که برخی از آنها دفتری در ایران تاسیس کنند.

فیلترشکن‌ها کماکان در گوشی‌های مردم مهمان است
 سکینه سادات پاد، دستیار  پیشین رئیس جمهور در پیگیری حقوق و آزادی‌های اجتماعی دولت سیزدهم و وکیل پایه یک دادگستری هم نوشت: فیلترشکن‌ها کماکان در گوشی‌های مردم، مهمان است. هزینه گزافی به سبد معیشت مردم افزوده شده است. به عنوان قدم اول، رفع فیلتر از دو سکو، ارزشمند است، اما اتفاق جدیدی را در نتیجه رقم نزد و هزینه کماکان تحمیل است. قانون‌مندی و قاعده‌مندی اقتضائات متنوعی دارد.

تصمیم به ادامه فیلترینگ
کامبیز نوروزی، حقوقدان و کارشناس رسانه هم در فضای مجازی نوشت:
بعد از ماه‌ها بحث در مجامع اداری و عرصه عمومی بالاخره  شورای‌عالی فضای مجازی در مورد فیلترینگ تصمیم‌گیری کرد.
طبق تصمیم این شورا از واتساپ و گوگل پلی رفع فیلتر شد. به این ترتیب فیلترینگ برای اینستاگرام، تلگرام، یوتیوب، ایکس(توئیتر) که  در  ایران بسیار پرکاربردترین همچنان فیلتر‌ند و دسترسی به آنها بدون فیلترشکن ممکن نیست.
این تصمیم اگرچه موقتا ابزار تبلیغاتی برای شورای‌ عالی فضای مجازی است که ادعا کند رفع فیلترینگ آغاز شد ولی واقعیت این است که این شورا همچنان بر ادامه فیلترینگ اصرار کرده و مانع از رفع فیلترینگ مهمترین سایتها و اپلیکیشن‌ها شده است.
رفع فیلترینگ از گوگل پلی و واتس آپ و ادامه فیلترینگ تلگرام و یوتیوب و اینستاگرام و ایکس(توئیتر) چند نکته دارد:
۱-کار غیرقانونی فیلترینگ به عنوان نقض حق ملت در دسترسی به اطلاعات ادامه دارد.
۲-شورای عالی فضای مجازی نمی‌تواند ادعا و تبلیغ کند که به خاطر مردم فیلترینگ را کم کرده است. زیرا مهمترین و پرکاربردترین سایتها و اپلیکیشن‌ها همچنان فیلترند.
۳-بازار گسترده فیلترشکن‌ها فیلترینگ را بی معنا کرده‌است.در فقه و حقوق اصل این است که شارع عمل لغو نمی‌کند. یعنی واضع مقررات دستور بی‌معنی و بیهوده نمی‌دهد. شورای عالی فضای مجازی همچنان علاقه مند است که ثابت کند این اصل درست نیست از واضعان هم کار بیهوده سر می‌زند.
۴-تصمیم اخیر شورای عالی فضای برای فیلترشکن‌ها خیلی دلسوزانه است. آنها با اصرار بر ادامه فیلتر اپلیکیشن‌های پرکاربرد کاری کرده‌اند که مردم همچنان ناگزیر از خرید فیلترشکن باشند و فیلترشکن‌فروش‌ها از نان خوردن نیافتند و آن درآمدهای چندین‌هزار میلیارد از جیبشان پرواز نکند.
۵-شورای عالی نه به نظرات کارشناسی اعتنا دارد نه ارزشی برای خواست عمومی قائل است. چند نفراند که سلیقه و خواست خودشان به عموم تحمیل می‌کنند.
۵-اگر از آگاهی مردم نمی‌ترسید و به درستی کار خودتان اعتماد دارید:
الف)صورت کامل مذاکرات این جلسه شورا را بدون سانسور منتشر کنید.
ب)فهرست آرای اعضای هیات را منتشر کنید.
یک باور عرفی می‌گوید وقتی پنهان‌کاری می‌شود لابد خلافی در جریان است.
آن اکثریت پنهان که مانع از تحقق برنامه رئیس جمهور در رفع فیلترینگ شدند و رأی به ادامه فیلترینگ دادند گاهی به این فکر کنند که وقتی ۸۰ درصد صاحبان گوشی هوشمند از فیلترشکن استفاده می‌کنند پیشاپیش مهر ابطال بر تفکر و تصمیم آنها زده‌اند.