[حمید رضا خالدی] این روزها شب یلدا بدون شک یکی از داغ ترین موضوعات اجتماعی و مناسبتی خانواده هاست. گرچه اما قیمت های عجیب و غریب کالاهای شب یلدایی باعث می شود تا خیلی ها نتوانند بلندترین شب سال را آنگونه که پسندشان است درکنار اعضای خانواده و میهمانان سرکنند.   در این میان نقش میوه  ها در سالهای اخیر پررنگ تر از سایر اقلام یلدایی است چرا که وقتی خیلی ها نمی توانند آجیل و شیرینی های آنچنانی یلدایی را بخرند، تنها امیدشان برای برپایی یک شب یلدایی میوه های مخصوصی است که می تواند سفره های آن شبشان را پر رونق کند. با این حال این روزها قیمت های
میوه های یلدایی هم به حدی افزایش یافته و تنوع نرخی پیدا کرده که دیگر بسیاری از خانواده ها قادرند تنها چند قلم از میوه های یلدایی را بخرند.

نگاهی به قیمت های انواع میوه ها در سطح شهر و میوه فروشی ها می تواند خود به خوبی مهر تاییدی باشد بر این موضوع.  هندوانه و انار معمولا جزء لاینفک سفره های یلدایی ایرانی ها است. در بازارهای میوه و تره بار قیمت این دو کالا را می توانید به ترتیب و به طور متوسط چیزی حدود هر کیلو 25 هزار تومان و 40 هزار تومان پیدا کنید. در حالیکه نرخ فروش این اقلام در میوه فروشی ها و بسته به محلات مختلف به ترتیب تا 40- 50 هزار تومان به ازای هر کیلو هندوانه و 80 تا 100 هزار تومان برای هر کیلو انارمی باشد. بنابراین برای یک خانواده 4 نفره، خرید یک هندوانه کوچک 4 کیلویی چیزی حدود 100 تا 400 هزار وبرای 2 کیلو انار چیزی بین 80 تا 200 هزار تومان هزینه بر می دارد.
علاوه بر این از آنجاییکه پرتقال و سیب و نارنگی و خیار هم معمولا پای ثابت سبد سفره های ایرانی هستند باید نگاهی نیز به نرخ آنها داشت. بررسی های میدانی ما نشان می دهد که نرخ هر کیلو سیب در بازار چیزی بین ( 45 تا 150 هزار تومان)، نرخ پرتقال حدود 25 تا 50 هزار تومان، نرخ نارنگی از 30 تا 70 هزار تومان، و نرخ خیار رسمی از حدود 40 هزار تا 70 هزار تومان است. بدین ترتیب حتی اگر یک خانواده 4 نفره برای یلدای خود از هر کدام از این میوه ها فقط چیزی حدود یک کیلو خریداری کند باید چیزی حدود 200 هزار تومان بپردازد.   

از چه قیمتی تا چه قیمتی؟
اما بررسی های میدانی «شهروند» حکایت از آن دارد که نرخ میوه در میدان میوه و تره بار مرکزی به نحو قابل تاملی کمتر از آن چیزی است که در بیرون عرضه می شود. براساس آنچه که بر روی تابلوهای قیمت گذاری غرفه های این میدان نصب شده است، قیمت عمده  هندوانه بین 5 هزار تا 15 هزارتومان، قیمت خربزه بین 8 تا 25 هزار تومان، قیمت شاه پسند بین 20 هزار تا 30 هزار، قیمت پرتقال بین 14 تا 15 هزار تومان، نارنگی بین 10 تا 20 هزار تومان، انار بین 20 هزار تا 50 هزار تومان به ازای هر کیلو میوه است.  با این حال این قیمت ها تنها یک روی سکه است. به گفته مالکان غرفه های یاد شده، اینها فقط نرخ های اسمی است! چرا که معمولا قیمت ها به حد سقف نرخ گذاری و بلکه بیشتر عرضه می شود. مثلا به گفته یکی از این فروشندگان اصلا هندوانه کیلویی 5 هزار تومان یا خربزه کیلویی 8 هزار تومانی وجود خارجی ندارد بلکه قیمت ها همگی نزدیک به سقف نرخ گذاری هاست. یکی دیگر از فروشندگان اما به نکته ظریفی اشاره می کند: اینها قیمت های عمومی است اما در همین جا نیز خیلی ها به بهانه بالا بودن کیفیت آنها، محصولاتشان را بسیار بیشتر می فروشند. البته باز هم قیمت ما اصلا به قیمت های داخل مغازه ها، بخصوص مغازه های مناطق از ما بهتران، متفاوت و حداقل 2 تا 3 برابر کمتر است.
اما قیمت واقعی و عمده میوه های میدان میوه و تره بار مرکزی در این روزهای منتهی به شب یلدا چقدر است؟ سوالی که خبرنگار ما در گفت و گو با شهروندان به لیست زیر رسیده است: پرتقال بین 15 تا 40 هزار تومان، سیب 20 تا 100 هزار تومان، انار بین 20 تا 110 هزار تومان، هندوانه بین 10 تا 20 هزار تومان، ازگیل بین 30 تا 130 هزار تومان، نارنگی بین 25 تا 70 هزار تومان و خرمالو بین 35 تا 70 هزار تومان به ازای هر کیلو.  
 سهم 50 درصدی میادین میوه و تره بار
هم اکنون عرضه میوه در شهرها و از جمله تهران به دو شیوه عرضه در میادین میوه و تره بار و فروش در میوه فروشی ها انجام می شود. مهدی بختیاری زاده، مدیر عامل سازمان میادین میوه و تره بار شهرداری تهران در گفت و گو با «شهروند» در مورد عرضه میوه یلدایی در این میادین می گوید: نرخ میوه های عرضه شده در میادین ما حدود 20 تا 25 درصد بالاتر از قیمت های میدان میوه و تره بار مرکزی است. در این روزها نیز تمام تلاش ما این است که مردم برای اینکه شب یلدای خوبی را پیش رو داشته باشند، تمام میوه ها و بخصوص میوه های مخصوص یلدا را با قیمت مصوب عرضه کنیم. وی در مورد شیوه نظارت بر عرضه میوه های باکیفیت، با همان قیمت مصوب می گوید: میوه هایی که در میادین میوه و تره بارعرضه می شود، براساس سطح کیفی آن و مطابق نرخ مصوب، عرضه می شود. مثلا میوه ای که درجه سه است، قیمت آن با قیمت درجه دو آن متفاوت است. اما درعین حال غرفه دار نباید میوه درجه دو را با قیمت درجه یک عرضه کند. چون این یک تخلف آشکار است و ما با آن برخورد می کنیم. بختیاری زاده همچنین با اشاره به شیوه نظارت بر عرضه میوه در میادین سطح شهر نیز می گوید: ما طی چند روز گذشته و به خاطر یلدا، تعداد ناظرینمان را چندین برابر کرده ایم تا نظارت بیشتری روی عرضه میوه هایمان داشته باشیم. ضمن آنکه در همه غرفه ها برچسب QR مختص آن غرفه نصب شده و شهروندانی که از نحوه و کیفیت عرضه میوه ها گلایه دارند، می توانند از آن طریق شکایات خود را مطرح کنند تا در کمتر از 24 ساعت به آنها رسیدگی شود. وی با ذکر اینکه شبکه میادین تهران بین 40 تا 50 درصد از نیاز میوه پایتخت را تامین می کنند می گوید: روز جمعه یعنی روزی که شب آن، یلداست، میادین تا ساعت 30/18 باز هستند.            

چند برابر شدن گشت های نظارتی
اما در سطح شهر چگونه بر نرخ گذاری و عرضه میوه نظارت می شود؟ حمید رضا  رستگارپور، رئیس اتاق اصناف تهران به عنوان یکی از متولیان ناظر برعرضه کالاها به «شهروند» می گوید: اصولا میوه ای که در مغازه ها یا میوه فروشی ها عرضه می شود نباید 30 تا 35 درصد بیشتر از نرخ عمده فروشی آنها باشد. اما گاها دیده شده که این افزایش قیمت در برخی از مغازه ها، به چند برابر هم رسیده است.
وی ادامه می دهد: نرخ گذاری براساس چارچوب  های مشخصی صورت می گیرد. مثلا گفته می شود فلان میوه با فلان مشخصات باید کیلویی 40 هزار تومان به فروش برسد. اما برخی از میوه فروشی ها با این استدلال که میوه های ما کیفیت بهتری دارد و دست چین هستند، آنها را با نرخ بالاتری عرضه می کنند. رستگارپوردر خصوص نحوه برخورد با متخلفان نیز می گوید: ما تیم های نظارتی مان در هفته اخیر افزایش داده ایم و اگر تخلفی در این زمینه رخ دهد قطعا با آنها برخورد خواهیم کرد. هموطنان نیز می توانند از طریق شماره تماس های 124 تماس گرفته و شکایت خود را مطرح کنند تا در اسرع وقت به آنها رسیدگی شود.

  فعال شدن گشت های ویژه تعزیراتی

  یزد الله آروند، رئیس گشت های تعزیرات تهران و شمیرانات و سرپرست مجتمع قضایی بهارستان، نیز به عنوان یکی دیگر از سازمان های متولی در مورد نظارت برعرضه کالا ها در آستانه شب یلدا می گوید:وظیفه ما رسیدگی به شکایات شهروندان در مورد عرضه کالاهاست. در عین حال گشت هایی هم در سطح شهر داریم که به مراکز مختلف عرضه کالا و مغازه ها مراجعه می کنند و آنها نیز در صورت مشاهده هر گونه تخلفی با عاملان آنها برخورد می کنند.
وی با بیان اینکه سه شعبه ویژه برای تخلفات عرضه کالا در شب یلدا تشکیل شده است می گوید: سه اکیپ ویژه گشتی نیز برای بازدید از مغازه ها و نظارت بر عرضه کالاهای  یلدایی مانند میوه، تشکیل شده است.
آروند می افزاید: در همین راستا یک قاضی ویژه هم در محل میدان میوه و تره بار مرکزی تهران مستقر کرده ایم تا بر نحوه قیمت گذاری و عرضه میوه ها نظارت داشته باشد.
وی که همچنین ریاست شعبه 19 مجتمع قضایی قاچاق کالا و ارز تعزیرات حکومتی را نیز برعهده دارد درپاسخ به این سوال که آیا شکایات مردمی در این روزها افزایش یافته یا خیر؟ می گوید: الان آمار دقیقی ندارم. اما طیق آنچکه رسیدگی کرده ایم به نظر آمار تخلفات در مورد میوه و سایراقلام یلدایی چندان افزایش محسوسی نداشته است. دلیل آنهم شاید این باشد که قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده است و دیگر مانند گذشته، توان خرید اقلام یلدایی مانند آجیل و شیرینی و میوه های رنگارنگ را ندارند بلکه ترجیح می دهند با حداقل هزینه ها، این شب و مراسم آن را پشت سربگذارند.       
آروند همچنین در مورد شیوه برخورد با تخلفات تعزیراتی نیز می گوید: تا پیش از این ما براساس مصو.به اقتصادی سران سه قوه می توانستیم یک واحد صنفی را در صورت آنکه تخلفی در مورد عرضه کالا داشته باشد، تا 5 برابر جریمه یا حتی پلمپ کنیم. این قانون قدرت بازدارندگی خوبی داشت اما الان چند وقتی است که این قانون تغییر کرده و ما فقط می توانیم جریمه کنیم. آنهم تا دو برابر تخلف صورت گرفته!‌این مساله باعث شده تا قدرت بازدارندگی برخوردهای ما کاهش پیدا کند که امیدواریم دوباره با اجرای مجدد قانون حق پلمپ این ابزار هم تقویت شود.