شهروند| پس از گذشت حدود یک‌سال و نیم، سرانجام دولت یازدهم اولین طرح خود در بخش مسکن را به مرحله تصویب رساند. عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی که چندی است مورد هجمه منتقدان دولت و کارشناسان قرار گرفته و حتی تا پای استیضاح نیز پیش رفته، بالاخره با تأخیر فراوان اولین برنامه خود در بخش مسکن را به مرحله تصویب و اجرا رساند. طرح مسکن اجتماعی پس از کش‌وقوس‌های فراوان در شورایعالی رفاه به ریاست اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری مطرح و امروز (چهارشنبه) در جلسه هیأت وزیران به تصویب نهایی می‌رسد. در این طرح که از کشورهای اروپایی الگوبرداری شده و زمزمه اجرای آن از دولت‌های گذشته مطرح شده بود اقشارکم‌درآمد صاحب مسکن استیجاری در تملک دولت می‌شوند. به گفته عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی، دولت مسکن اجتماعی را به اقشار کم‌درآمد با اولویت معلولان، مستمری‌بگیران، مددجویان تحت پوشش بهزیستی، کارگران و بازنشستگان واگذار می‌کند.
پایان فشارها؟
آخوندی که به نطق‌های آتشین در انتقاد از مسکن مهر مشهور شده، اخیرا این پروژه را «طرح مزخرف» خطاب کرده بود تا زیر فشار قرار بگیرد که چرا برنامه‌ای ندارد؛ جایگزین کردن برنامه‌های اجرایی او هم در بررسی مانده بود و فرصت کارشناسی کردن موضوع، به شکست‌های پی در پی تعبیر شده بود. حالا وزیر راه و شهرسازی کابینه یازدهم که از ابتدای به دست گرفتن کلید این وزارتخانه، از ده‌ها برنامه در بخش مسکن سخن گفته در مسیری تازه قرار دارد و بنا دارد تا در کنار میراث دولت پیشین کاری صورت دهد. ده‌ها برنامه آخوندی که تا امروز در حد حرف و ایده باقی مانده‌اند و بارها به تیتر یک رسانه‌های داخلی تبدیل شده است؛ تا آنجا که برخی از آنها توانسته‌اند بازار مسکن را به صورت مقطعی دچار تنش کنند. نمونه این ایده‌ها، وعده وام 80میلیون تومانی مسکن است که نرخ اوراق تسهیلات مسکن را تا مرز 100هزار تومانی شدن پیش برد.
مسکن اجتماعی، مسکن حمایتی، لیزینگ مسکن، رهن ثانویه، صندوق پس انداز زمین و مسکن، وام 80میلیون تومانی و اخیرا وام 60میلیون تومانی شماری از ایده‌های آخوندی هستند که بارها رسانه‌ای شده و به‌طور مشخص به اجرا درنیامدند. از این میان سرانجام قرعه اجرا به نام مسکن اجتماعی افتاد و این طرح به مرحله تصویب رسید. مسکن اجتماعی حالا در شرایطی تا آستانه اجرا پیش می‌رود که آخوندی معتقد است وزارتخانه‌اش با چالش بزرگی به نام مسکن مهر دست و پنجه نرم می‌کند و این طرح بودجه و اعتبارات اجرایی بخش راه و شهرسازی را تا سال‌ها می‌بلعد. او که تاکنون در جلب نظر بانک‌ها و حتی بازار سرمایه، برای تأمین اعتبارات موردنیاز طرح‌هایش توفیقی به‌دست نیاورده است می‌گوید: طرح مسکن اجتماعی را به گونه‌ای تنظیم کرده تا حداقل نیاز اعتباری به وزارت راه و شهرسازی را داشته باشد. به گفته وزرای راه و شهرسازی و کار و تعاون دولت یازدهم، بیشتر اعتبار موردنیاز طرح مسکن اجتماعی از سوی نهادهای حمایتی تأمین می‌شود و این موضوع می‌تواند امید به حسن اجرای طرح مسکن اجتماعی را بیشتر کند.
مسکن مهر به نیازمندان واقعی نرسید
عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی معتقد است که مسکن مهر به قشر هدف نرسیده است. او با انتقاد از در نظر گرفته نشدن اقشار دهک‌های اول و دوم و نیازمندان واقعی در پروژه مسکن مهر، می‌گوید: در این پروژه نیازمندان واقعی به دلیل نداشتن توانایی پرداخت آورده و اقساط مسکن مهر، از لیست دریافت خانه‌های مسکونی خط خورده و حذف شدند. او با همین استدلال مسکن اجتماعی را یکی از مهمترین اولویت‌های خود برای سیاست‌گذاری‌های بخش مسکن دانسته است.
آخوندی همچنین تأکید کرده است: نواقص مسکن مهر در طرح مسکن اجتماعی حذف شده است. این گفته وزیر به جانمایی سایت‌های مسکونی مهر اشاره دارد که پیش از این بارها مورد انتقاد وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم قرار گرفته است. بنا به اعلام مکرر آخوندی، مسکن اجتماعی در محدوده بافت شهری خواهد بود تا اقشار کم‌درآمد برای دسترسی به امکانات شهری ناچار به پرداخت هزینه اضافه نباشند.
مسکن اجتماعی به صورت استیجاری
واگذار می‌شود
در برنامه‌های مسکن ارایه شده از سوی دولت‌های گذشته مسکن اجتماعی را مسکن استیجاری نیز تعریف کرده‌اند. براساس این تعریف، مسکن اجتماعی به صورت مالکیتی به افراد واگذار نمی‌شود. این تعریف با استناد به تجربه سایر کشورهای جهان و بررسی‌های پژوهشگرانه در این زمینه، می‌گوید: پژوهش‌ها نشان می‌دهد اغلب افراد کم‌درآمد متعلق به دهک‌های ابتدایی پس از دریافت واحدهای مسکونی دولتی، ملک خود را فروخته و برای سایر مایحتاج خود نظیر درمان و معاش هزینه می‌کنند و به این ترتیب اقشار هدف، دوباره به چرخه بی‌خانمان‌ها باز می‌گردند بنابراین مسکن اجتماعی به صورت استیجاری به افراد واگذار می‌شود و مالکیت آن تحت اختیار دولت باقی می‌ماند تا متقاضیان نتوانند آن را فروخته و دوباره بی‌سرپناه شوند.
در این طرح تأکید شده است میزان اجاره دریافتی از اقشار کم‌درآمد بسیار ناچیز است و اجاره دریافت شده صرف مرمت و هزینه‌های نگهداری واحدهای مسکونی خواهد شد.
نهادهای حمایتی
اعتبارات مسکن اجتماعی را تأمین می‌کنند
اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری نیز با تحسین این طرح گفته است این طرح به دلیل آن‌که وابستگی اندکی به منابع دولتی دارد و بیشتر متکی به منابع نهادهای حمایتی است، می‌تواند آثار مثبتی به همراه داشته و طرح موفقی در حوزه مسکن باشد.
و البته علی ربیعی وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی با اشاره به جزییات منابع اعتباری طرح مسکن اجتماعی اعلام کرد: اعتباراتی برای این بخش پیش‌بینی شده است به این صورت است که مقرر شده 15میلیون تومان توسط بنیاد مسکن، 6میلیون تومان وزارت کار، 2میلیون تومان وزارت ورزش و 30میلیون تومان اعتبار بانکی با بهره اندک و واگذاری زمین از سوی زمین و مسکن برای صاحبخانه شدن خانواده‌های دارای معلول و تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد در نظر گرفته شود و بنا داریم تا چند سال آینده تمام این افراد را صاحبخانه کنیم. او همچنین تأکید کرد: بسته بعدی در راستای طرح مسکن امید، مسکن کارگری است که این موضوع را با شناسایی دهک‌های پایین آغاز خواهیم کرد و درنهایت بسته را به‌صورت کلی در شورایعالی رفاه رونمایی می‌کنیم. به گفته ربیعی، وظیفه پایش و ارزیابی پیشرفت پروژه برعهده بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و پیگیری و هماهنگی حسن انجام کار به‌عهده وزارتخانه‌های راه‌وشهرسازی و تعاون، کار و رفاه اجتماعی خواهد بود.
وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی همچنین با اشاره به یکی از مهمترین مشکلات اجرایی طرح گفت: یکی از مشکلات در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌ها کمبود آمار و اطلاعات اعلام شده است که تکالیف قانونی متعدد برای تشکیل بانک‌های اطلاعاتی خانوار صورت گرفته بود که هزینه‌های زیادی را برای دستگاه‌های اجرایی به وجود می‌آورد. طرح مسکن اجتماعی که با همکاری مشترک وزارت راه و شهرسازی و وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی اجرا می‌شود، درواقع همان طرح مسکن امید است که ربیعی همزمان با روز کارگر آن را به اقشار کارگری وعده داده و اعلام کرده بود به‌زودی اخبار خوبی در این زمینه منتشر می‌شود.