شیوا سعیدی- شهروند| براساس آمار سازمان oica (سازمان بین‌المللی خودروسازی جهان) طی 2013 میلادی در سراسر جهان 87‌میلیون و 354‌هزار و 3 دستگاه خودرو تولید شده است. این آمار نشان می‌دهد خودرو در قرن بیست‌ویکم به بخش بسیار مهمی از زندگی انسان تبدیل شده است و البته به واسطه آن رشته‌های شغلی مختلفی شامل مهندسان مکانیک، طراحان خودرو، برنامه‌نویسان رایانه، مهندسان ایمنی خودرو و غیره هم به وجود آمده است. اما شاید یکی از ملموس‌ترین این مشاغل تعمیرکاری خودرو باشد. شغل تعمیرکاران شاخه‌های متعددی مانند رادیاتورساز، لنت‌کوب، ترمزساز و عیب‌یاب خودرو دارد. هرچند که در سراسر جهان مکانیک یا تعمیرکار لزوما به فردی گفته نمی‌شود که مشکلات خودرو را شناسایی و رفع می‌کند. در کشورهایی مانند انگلیس، مالزی و استرالیا مالک خودرو در بازه‌های زمانی مشخصی خودرویش را برای بازبینی به تعمیرگاه می‌برد. به همین دلیل می‌توان گفت نگهداری اولیه خودرو بخشی اساسی از فعالیت‌های یک مکانیک در کشورهای صنعتی است. اما در کشورهای دیگر افراد فقط وقتی به متخصص مراجعه می‌کنند که خودرویشان دچار مشکل شده است. همچنین اقدامات پیشگیرانه بخشی اساسی از شغل یک مکانیک است. همراه پیشرفت سریع فناوری، شغل مکانیک نیز از فرآیند مکانیکی صرف فراتر رفته است. از آن‌جا که خودروهای امروزی دارای رایانه و سیستم‌های الکترونیکی پیچیده هستند، مکانیک‌ها باید دانش وسیع‌تری داشته باشند. در آمریکا دوره‌های آموزشی خاصی برای افرادی تدارک دیده شده که خواهان فراگیری چنین مهارت‌هایی هستند و فرد پس از دریافت گواهینامه مکانیکی خودرو (ASE-automotive certification) می‌تواند برای استخدام اقدام کند. در کشوری مانند انگلیس مکانیک‌هایی فعالیت می‌کنند که به درخواست صاحب خودرو در محل حاضر می‌شوند و نیازی نیست مالک وسیله نقلیه را به کارگاه آنان ببرد.
دستمزد پایین مکانیک‌های ایرانی
این درحالی است که در ایران عملکرد اصلی شغل مکانیکی همان شناسایی نقص خودرو و تعمیر آن محسوب می‌شود. براساس آخرین آمار سازمان oica (سازمان بین‌المللی خودروسازان جهان) در‌ سال 2013 ایران 488هزار و 69 دستگاه خودرو تولید کرده و براساس آمار سال 2011 بانک جهانی به ازای هر هزار نفر در ایران 200 دستگاه خودرو وجود داشته است. این رقم هرچند به اندازه کشورهای صنعتی مانند آمریکا و استرالیا و موناکو نیست، اما به نسبت بالا محسوب می‌شود. با وجود چنین آماری و این نکته که مردم ایران تمایل به نگه داشتن خودروهای قدیمی دارند، اهمیت تعمیرکار خودرو مشخص می‌شود. با وجود آن‌که در کشورهای دیگر کارفرما ملزم به بیمه کردن مکانیک‌هاست اما در ایران تعمیرکاران به سختی می‌توانند از پوشش بیمه بهره ببرند و البته متوسط دستمزد یک تعمیرکار خودرو نیز در ایران بسیار پایین‌تر از همتای خود در آمریکا یا امارات متحده عربی است.
درآمد 5 تا 15‌میلیون تومانی تعمیرکاران سیار
برخلاف نقاط دیگر دنیا، در ایران اوضاع کمی متفاوت است. «احمد نادری» یکی از استادکاران مکانیک دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: تعمیرگاه‌ها در ایران به دودسته تقسیم می‌شوند؛ تعمیرگاه‌های آزاد و نمایندگی‌ها. در هر دو این واحد‌ها، سه دسته تعمیرکار یا مکانیک فعالیت می‌کنند. دسته اول مالک کارگاه یا مستاجر آن است که درآمدهای خیلی بالایی دارند و با توجه به مکان کارگاه در شهر (بالاشهر، مرکز شهر یا قسمت‌های جنوبی شهر) دستمزد دریافت می‌کنند که درآمد ماهانه‌شان از 10 تا 20 یا 30‌میلیون تومان است.
دسته دوم افرادی هستند که با نام «شاگرد مکانیکی» شناخته می‌شوند. این افراد با توجه به نوع مهارتشان دستمزد دریافت می‌کنند که حداقل آن همان 609‌هزار تومان وزارت کارو حداکثر آن 4 تا 5‌میلیون تومان است. البته تعداد افرادی که بتوانند چنین دستمزد بالایی دریافت کنند، اندک است. علاوه بر این دو گروه، دسته سومی هم وجود دارند. آنها تعمیرکارانی بسیار ماهر هستند که اصول کار را به‌طور کامل می‌دانند و با مالک مکانیکی برحسب ‌درصد کار می‌کنند. به این معنا که دستمزدی که از مشتری دریافت می‌کنند، به خودشان تعلق دارد اما‌ درصدی از آن را به صاحب تعمیرگاه می‌دهند. میزان درآمد این گروه هم از 5 تا 15‌میلیون است.  احمد نادری درباره بیمه تعمیرکاران خودرو می‌گوید: اغلب مکانیک‌ها به سختی بیمه می‌شوند و کارفرما تاحد ممکن سعی می‌کند از پرداخت بیمه سر باز بزند. عده‌ای هم که بیمه می‌شوند، براساس حداقل حقوق این پوشش را دریافت می‌کنند. به گفته این استادکار در ایران اغلب تعمیرکاران خودرو تجربی هستند و آموزش سازمان‌های مختلف تأثیری در درآمدشان ندارد، مگر آن‌که در کشورهای خارجی دوره‌های عالی گذرانده باشند.
گران‌فروشی در نمایندگی‌ها
اما در نمایندگی‌های خودروسازان اوضاع کمی متفاوت است. «رضا اوحدی» مسئول فنی یکی ازتعمیرگاه‌های رسمی یکی از خودروسازان به «شهروند» می‌گوید: صاحبان نمایندگی‌ها درآمدهای بسیار بالایی دارند. چون قیمت را شرکت تعیین می‌کند و مثل تعمیرگاه‌های آزاد نمی‌توانند هر قیمتی را به مشتری بدهند. از آن‌جا که تمام هزینه‌ها در فاکتور ذکر می‌شود، قیمت تمام‌شده بالاتر از حد معمول است. به‌عنوان مثال اگر مشتری خواهان تعویض دیسک خودرو باشد، می‌تواند آن را به بهای پایینی بخرد و با مراجعه به تعمیرگاه آزاد دستمزد کارگر را پرداخت کند. اما در نمایندگی‌ها قیمت دیسک، رقم مشخصی است اجرت حتی باز و بسته کردن و بازدید گیربکس در فاکتور با یک کلمه باز و بسته کردن و بازدید مشخص می‌شود و درنهایت اجرت تعویض دیسک بهایی بالاتر از تعمیرگاه‌های آزاد خواهد بود. در نمایندگی‌های خودروسازان بیمه کارگران براساس حداقل حقوق پرداخت می‌شود. تعمیرکارانی که در نمایندگی‌ها آموزش و دوره می‌بینند، می‌توانند دستمزد بالاتری دریافت کنند. البته صاحبان تعمیرگاه‌های نماینده شرکت‌های خودروسازی، تعمیرکاران خود را برای گذراندن دوره‌های آموزشی معرفی می‌کنند. دستمزد تعمیرکاران خودرو در نمایندگی‌ها با توجه به نوع تعمیرگاه و شرکت خودروسازی از 609‌هزار تومان تا 4‌میلیون تومان برآورد می‌شود.
دستمزد 16.94 دلاری مکانیک‌ها در آمریکا
آمریکا یکی از بزرگترین خودروسازان جهان محسوب می‌شود که براساس آمار oica، در‌ سال 2013 میلادی 5‌میلیون و 943‌هزار و 329 دستگاه خودرو تولید کرده است. براساس آمار بانک جهانی به ازای هر‌ هزار آمریکایی 809 خودرو در این کشور ثبت شده است. بنابراین سرانه مصرف خودرو در این کشور بالاست. طبق اطلاعات وزارت کار آمریکا، افرادی که خواهان فعالیت در این رشته هستند باید پس از اخذ مدرک دیپلم دبیرستان در دوره‌های عالی ثبت‌نام کنند. در این کشور مکانیک‌ها به‌طور متوسط 16.94 دلار در هر ساعت دستمزد می‌گیرند و متوسط درآمد سالانه یک مکانیک خودرو 36‌هزار و610 دلار است. اما وب‌سایت pay scale که براساس نظرات کاربران رده‌بندی شغلی را انجام می‌دهد، متوسط دستمزد سالانه یک مکانیک را حدود 21‌هزار دلار تخمین می‌زند. بالاترین دستمزد برای این گروه شغلی در آمریکا سالانه 59‌هزار دلار است. براساس اطلاعات این سایت حداکثر دستمزد یک مکانیک به ازای هر ساعت 25.59 دلار است. هزینه اضافه‌کاری نیز در این کشور حداقل 8.9 دلار و پاداش این شغل در‌ سال به 511 دلار تا 28697 دلار می‌رسد. بیشترین میزان پاداش یک تعمیرکار خودرو در این کشور 2هزار دلار و 6‌هزار دلار تقسیم سود است. در این حرفه مهم‌ترین عامل تأثیرگذار در دستمزد، شرکت خودروسازی است. بسیاری از تکنسین‌های خودرو در نمایندگی شرکت‌های بزرگی مانند جنرال‌موتورز، کرایسلر و فورد فعالیت می‌کنند. در هر حال مدت زمان فعالیت شغلی و مکان جغرافیایی نیز در میزان دستمزد تأثیرگذار است. البته باید توجه داشت که همه مکانیک‌ها نمی‌توانند از مزایای شغلی بهره‌مند شوند. درحقیقت از هر 5مکانیک 2 نفر پوشش بیمه ندارند. همچنین حدود نیمی از مکانیک‌های آمریکایی بیمه درمانی دارند (57درصد) و فقط یک‌سوم آنها از بیمه دندانپزشکی بهره می‌برند (38درصد). در این میان مهارت‌هایی مانند قابلیت تعمیر خودروهای هیبریدی، شناسایی اشکالات الکترونیکی، تعمیر موتور خودرو، تعمیر رایانه و سرویس فنی خودرو در افزایش درآمد فرد موثر است. در این کشور یک‌درصد از تعمیرکاران خودرو را زنان تشکیل می‌دهند.
دوره‌های آموزشی متعدد در مالزی
مالزی کشوری در جنوب‌شرقی آسیاست که براساس آخرین آمار oica در ‌سال 2013 میلادی 596‌هزار و 170 دستگاه خودرو تولید کرده است و به ازای هر‌ هزار نفر 361 خودرو در این کشور وجود دارد. در این کشور که مهد برون‌سپاری شرکت‌های بزرگ است، مشاغل خدماتی طرفداران زیادی دارد. در مالزی هر فرد پس از دریافت دیپلم متوسطه می‌تواند در حرفه مکانیکی فعال شود. اما آموزشگاه‌هایی هم هستند که پس از گذران دوره‌های عالی از طرف وزارت منابع انسانی مالزی گواهینامه اعطا می‌کنند. این گواهینامه‌ها شامل سه سطح می‌شود که سطح اول شامل مهارت‌ها و تکنیک‌های ساده در نگهداری و سرویس خودرو است. سطح دوم کارآموز را برای فعالیت‌های تعمیراتی بزرگتر آماده می‌کند و در سطح سوم کارآموز فعالیت‌های کامل و نظارت را می‌آموزد و همچنین در این دوره با مهارت‌های تشخیصی آشنا می‌شود. براساس اطلاعات کاربران وب‌سایت pay scale متوسط درآمد یک مکانیک در مالزی سالانه حدود 6462 دلار است که بسیار کمتر از آمریکاست. بیشترین میزان پاداش مکانیک‌های مالزیایی نیز 19‌هزار و 903 دلار است. کمترین و بیشترین دستمزد فعالان این حرفه در این کشور به ترتیب 3905 و 95‌هزار و 259 دلار در ‌سال است. در مالزی حدود 57‌درصد از تعمیرکاران خودرو از بیمه‌درمانی برخوردارند، اما فقط 4‌درصد آنان از بیمه خدمات دندانپزشکی و 13‌درصد از بیمه خدمات بصری بهره می‌برند. این درحالی است که 39‌درصد افراد از خدمات بیمه بی‌بهره‌اند.
درآمد 2414 دلاری مکانیک‌های هندی
هند نیز کشور بزرگی است که البته یکی از قطب‌های خودروسازی جهان محسوب می‌شود و در ‌سال 2013 میلادی 3‌میلیون و 880‌هزار و 938 دستگاه خودرو تولید کرده است و به ازای هر‌ هزار هندی 41 خودرو وجود دارد که بسیار کمتر از کشورهای درحال رشد است. بسیاری از شرکت‌های بزرگ خودروسازی مانند «ولوو»، «تویوتا»، «جاگوار» و «لندروور» در این کشور واحدهای تولیدی دارند و اکنون با برگزاری دوره‌های آموزشی مختلف سعی در تربیت تعمیرکارانی زبده دارند. هرچند هند کشور فقیری محسوب می‌شود اما در سال‌های اخیر با افزایش درآمد و تحصیلات مردم، قشر متوسطی در این کشور ظهور کرده که علاقه به خرید خودرو دارند. اکنون هند دارای کلانشهرهایی با اتوبان‌های وسیع است اما هنوز هم بسیاری از مردم از خودرو‌های قدیمی و «ریکشا»ها (خودروهای سه‌چرخ) استفاده می‌کنند. حتی با وجود ظهور خودروهای ارزان این روند همچنان در هند ادامه دارد. متوسط درآمد یک مکانیک هندی حدود 2414‌دلار است و بیشترین میزان پاداش سالانه آنها به 1895 دلار می‌رسد. در هند هم تعمیرات خودرو شغلی مردانه محسوب می‌شود. در هر حال وضع بیمه تعمیرکاران خودرو در این کشور کمی بهتر از بقیه کشورهای موردبررسی است، به‌طوری که 60‌درصد فعالان این حرفه از بیمه‌درمانی برخوردارند.
80‌درصد تعمیرکاران اماراتی بیمه دارند
امارات متحده عربی کشوری کوچک اما ثروتمند در حاشیه خلیج‌فارس است که درآمدهای سرشار نفتی دارد. به همین دلیل بیشتر مشاغل پرسود در این کشور در صنعت نفت و گاز قرار دارد. از آن‌جا که امارات کشور کوچکی است، بیشتر به مونتاژ خودرو می‌پردازد. اما یکی از واردکنندگان خودرو و مخصوصا خودروهای لوکس محسوب می‌شود. براساس آمار 2007 بانک جهانی دراین کشور به ازای هر‌ هزار نفر 313 خودرو وجود دارد که رقم کلانی است. در این کشور اغلب کارگران از پوشش کامل بیمه بهره می‌برند. متوسط دستمزد سالانه یک تعمیرکار در امارات 15‌هزار و 967 دلار است. البته از میزان پاداش سالانه تعمیرکاران خودرو در این کشور آماری در دسترس نیست. 67‌درصد تعمیرکاران خودرو از بیمه‌درمانی و 20‌درصد از خدمات بیمه‌درمانی بصری برخوردارند. این درحالی است که فقط 20‌درصد آنان از پوشش بیمه بی‌بهره‌اند. در این کشور شرکت‌های بزرگ مانند «بی‌ام دبلیو» و «مرسدس بنز» دفاتر خدماتی دارند و عموما تعمیرکارانی با تجربه و سابقه کاری را استخدام می‌کنند.

وضعیت مکانیک‌ها در ایران
درآمد تعمیرکاران ماهر سیار در ایران 5 تا 15‌میلیون تومان است
میزان آموزش در دستمزد مکانیک ایرانی تأثیری ندارد
تعمیرکار ایرانی خودرو، فقیرتر از همتای آمریکایی
هزینه مکانیکی در ایران تابع مکان تعمیرگاه
وضعیت مکانیک‌ها در دنیا
در آمریکا داشتن مدرک برای مکانیک‌ها الزامی است
بالاترین دستمزد یک مکانیک آمریکایی سالانه 59‌هزار دلار است
در مالزی 57‌درصد تعمیرکاران خودرو از پوشش بیمه برخوردارند
شرکت‌های خودروسازی دوره‌های آموزشی تعمیر خودرو در هند برگزار می‌کنند
درآمد تعمیرکاران خودرو در امارات متحده عربی سالانه 15967 دلار است