[مریم رضاخواه] قانون نصب پلاک سوم سال‌هاست که تصویب شده، اما اجرا نشده است. بر اساس ماده ۱۳ آئین‌نامه راهور مصوب ۱۳۸۴ باید همراه یک زوج پلاک، پلاک سوم وسیله نقلیه نیز به صورت برچسب از سوی راهنمایی و رانندگی یا اشخاص مورد تأیید راهنمایی و رانندگی صادر و بر روی شیشه جلو یا عقب وسیله نقلیه نصب شود. این برچسب دارای اطلاعات شماره پلاک، تاریخ سپری شدن اعتبار پلاک، کد واحد شماره‌گذاری و شماره است. باتوجه به اظهارات سردار سیدکمال هادیانفر، رئیس پلیس وقت راهنمایی و رانندگی، قرار بود که فاز اولیه پلاک سوم تا قبل از پایان سال ۱۴۰۱، اجرایی شود، اما نشد. در آن زمان تراشه‌ها و QRکد‌ها و دست‌افزار‌ها آماده شدند، اما خلاء نرم‌افزاری به نام «ریدر» سبب شد تا پلاک سوم به‌ایستگاه پایانی و فاز اجرایی نرسد. نصب و اجرای طرح پلاک سوم از اواخر سال ۱۴۰۱ مسکوت ماند، تا اینکه چندی پیش، بار دیگر، استفاده از پلاک سوم برای خودروها از سوی سردار رادان مورد تأکید قرار گرفت. به گفته فرمانده کل انتظامی کشور، اجرای این طرح نیازمند تأمین بودجه از طرف دولت است. او معتقد است که اجرای طرح پلاک سوم، اشتباهات درباره جریمه‌ها را به صفر می‌رساند. سردار رادان می گوید: «ما به دنبال فناوری‌های نوین از جمله «پلاک سوم» هستیم که این مسأله، می‌تواند به هوشمندسازی بیشتر پلیس در کشور کمک کند. در این روش، یک چیپ الکترونیکی حاوی اطلاعات خودرو به‌عنوان پلاک سوم روی خودروها نصب می‌شود. برخی رانندگان در پلاک خود دستکاری‌هایی انجام داده و باعث می‌شوند خودروی دیگری جای آن‌ها جریمه شود؛ با اجرای طرح پلاک سوم، قطعاً اشتباهات ماموران پلیس راهور و سیستم، درباره جریمه‌ها حذف می‌شود.» اما پلاک سوم چیست، چه مزایایی دارد و چرا پس از 19 سال، این تکلیف قانونی محقق نشده است؟
با توجه به ماده قانون مصوب سال ۱۳۸۴، ثبت نام و دریافت پلاک سوم خودرو، یک الزام قانونی است و جنبه اختیاری ندارد اما به گفته رئیس پلیس راهور فراجا با وجود این الزام قانونی، تاکنون بستر‌های اجرای طرح پلاک سوم اجرایی
نشده است.
پیش از این و براساس اعلام رئیس مرکز شماره‌گذاری پلیس راهور، قرار بود که طرح پلاک سوم خودرو، از بهمن ماه سال ۱۴۰۱، اجرایی شود در حالی که تا این لحظه، هنوز سامانه‌ای به عنوان سایت دریافت پلاک سوم، از سوی پلیس راهنمایی و رانندگی معرفی نشده است.
تیمور حسینی، رئیس پلیس راهور فراجا در خصوص این که چه زمانی طرح پلاک سوم اجرایی می‌شود، می‌گوید: «پلاک سوم یک قابلیت هوشمند است که باید به خودرو اضافه شود، بنابراین نیاز به بستر‌ها و الزاماتی دارد که این الزامات و قابلیت‌ها در حوزه پلیس نیست.» به گفته رئیس پلیس راهور فراجا اتفاقاتی باید در بخش خودروسازی و همچنین فناوری اطلاعات کشور بیفتد که این قابلیت و بستر برای اجرای موضوعی تحت عنوان پلاک سوم
ایجاد شود.»
سردار حسینی با تأکید بر این که نمی‌توانیم بگوییم که چه زمانی این الزام قانونی اجرایی و عملیاتی می‌شود، ادامه می‌دهد: «درصورتی که طرح پلاک سوم اجرایی وعملیاتی شود در بسیاری از موارد می‌تواند کمک‌کننده باشد. در واقع در همه موضوعات می‌تواند عامل بسیار مهم و بازدارنده باشد از جمله در مورد سرقت خودرو و نوع رفتار‌های پرخطر رانندگان. اگر خودروها مجهز به این قابلیت باشند در ماموریت‌ها مانند ماموریت اربعین یا طرح‌های نوروزی و تابستان، ما در لحظه می‌توانیم بررسی کنیم که در هر محور چه تعداد خودرو و از چه نوع خودرو‌هایی و با چه سرعتی در حال تردد هستند. در واقع تمام اطلاعات مورد نیازمان را می‌توانیم از طریق همین پلاک سوم در اختیار داشته باشیم.»
پلاک سوم چه فوایدی دارد؟
به دلیل افزایش جرایم ناشی از مخدوش کردن پلاک‌های فلزی و افزایش سرقت خودرو، اجرای هرچه سریع‌تر سیستم پلاک سوم خودرو از اهمیت بالایی برخوردار شده‌است. با اجرای این طرح، کشف خودرو‌های سرقتی، بسیار آسان خواهد شد. به علاوه، مشکل پلاک‌های مخدوش و دستکاری شده نیز تا حد قابل توجهی، کاهش می‌یابد. همچنین، در هنگام بررسی اصالت خودرو توسط مامور راهنمایی و رانندگی، دیگر نیاز به بالا زدن کاپوت و چک کردن شاسی نبوده و با اسکن پلاک سوم خودرو، می‌توان به اطلاعات آن دست پیدا کرد.
سرهنگ هادی امیدوار رئیس پلیس راهور خراسان رضوی به «شهروند» درباره پلاک سوم می‌گوید: «نصب پلاک سوم روی خودروها کار بسیار اثربخش و درستی است که باید انجام شود، این موضوع تکلیف قانونی سال ۸۴ است که به دلایل مختلفی اجرا نشد. این پلاک‌ها در کشف جرم و خطا‌های انسانی و حتی دوربین‌های نظارتی می‌تواند مؤثر باشد.»
اطلاعات، جایگزین پلاک سومِ پیشین می‌شود
اطلاعات پلاک سوم ثابت می‌ماند یا می‌تواند تغییر کند؟ این پرسشی است که امیدوار پاسخ می‌دهد: «پلاک سوم با هر بار تمدید اعتبار پلاک، نقل و انتقال مالکیت و تعویض قطعات اصلی و رنگ وسیله نقلیه با اطلاعات جدید تولید و جایگزین پلاک سوم پیشین خواهد شد. پلاک سوم در قالب دو چیپ روی پلاک و زیر شیشه جلو و زیر آئینه باید نصب شود که اطلاعات VIN و سایر اطلاعاتی که نیاز است در این چیپ گنجانده می‌شود. اطلاعات به صورت RFID در اختیار پلیس قرار می‌گیرد تا مأموران راهور بتوانند با دست‌افزار‌هایی که دارند این اطلاعات را بخوانند و به هویت اصلی مالک و خودرو پی ببرند که این مزیت در شناسایی خودرو‌های سرقتی بسیار کارآمد است چرا که اصالت خودرو باید در سرقت‌ها ثابت شود در حالی که در شرایط کنونی ملاک اصالت خودروها ، پلاک خودرو است در صورتی که با اجرایی شدن قانون پلاک سوم سایر مشخصات خودرو در دست‌افزار‌های پلیس نشان داده می‌شود و پلیس می‌تواند سرقتی بودن خودرو را احراز کند.»
او دربارۀ اینکه طرح پلاک سوم چه زمانی اجرایی خواهد شد، می‌گوید: «اطلاع دقیقی ندارم، سال ۱۴۰۱ قرار بود این قانون از تهران به عنوان شهر پایلوت آغاز شود. اما اجرایی نشد. این طرح با دستور سردار رادان، توسط راهور فراجا پیگیری می‌شود تا به فاز اجرایی برسد. این طرح نیاز به همکاری همه سازمان‌ها و دستگاه‌ها دارد و دولت که باید بودجه آن را فراهم کند. پلیس قصد دارد به جای اینکه مردم به دنبال خدمت بروند و به پلیس مراجعه کنند.»
واکاوی دلایل صدور «برگ جریمه رانندگی اشتباهی»
سال گذشته ۱۵۷ میلیون جریمه برای رانندگان متخلف صادر شد که به گفته سردار تیمور حسینی رئیس پلیس راهور فراجا، ۵درصد جرائم رانندگی اشتباهی ارسال می‌شود. اما علت صدور «برگ جریمه رانندگی اشتباهی» چیست؟ آیا این خطا‌ها ناشی از نقص سیستم‌های ثبت تخلفات است یا غفلتی از سوی پلیس راهور؟ با اجرایی شدن پلاک سوم این چالش حذف خواهد شد؟
در سال‌های اخیر، گزارش‌های متعددی از سوی شهروندان مبنی بر صدور اشتباه جریمه‌های رانندگی به ثبت رسیده است. این اشتباهات که در برخی موارد منجر به سردرگمی رانندگان و تحمیل هزینه‌های اضافی شده، توجه زیادی را به خود جلب کرده است.
سید هادی هاشمی، رئیس سابق پلیس راهور تهران، در این باره توضیح می‌دهد و به «شهروند» می‌گوید: «کیفیت دوربین‌ها و دستکاری کردن ارقام پلاک خودرو توسط برخی از رانندگان از دلایل مهم صدور جریمه اشتباهی رانندگی هستند.»او در ادامه می‌گوید: « یکی از عمده‌ترین دلایل، کیفیت دوربین‌ها هستند. بعضی از تخلفات رانندگی از طریق دوربین‌های نظارتی ثبت می‌شود. در مواردی، این دوربین‌ها به دلیل نقص فنی یا تنظیمات نادرست، تخلفی را اشتباه شناسایی می‌کنند یا اطلاعات نادرست به سیستم مرکزی ارسال می‌شود. دوربین‌ها قدیمی شده و بخش زیادی از آن‌ها باید تعویض شوند. کالیبره نبودن دوربین‌های ثبت جریمه سبب می‌شود که در برخی مواقع دوربین عدد یا حروف را جور دیگری بخواند و اشتباه صورت می‌گیرد.به گفته سردار تیمور حسینی، ۶۰ درصد از کیفیت و عملکرد دوربین‌های تهران به علت به روزرسانی نشدن کاهش یافته است. در درجه دوم دستکاری کردن ارقام پلاک خودرو از سوی صاحب خودرو است که تعداد قابل توجهی از جریمه‌های اشتباهی به این دلیل صورت می‌گیرد. با دستکاری شماره پلاک، صاحبان خودرو، تخلف خود را به نام دیگران ثبت می‌کنند.»
سید هادی هاشمی، از روند رسیدگی و پیگیری به جریمه‌های اشتباهی رانندگی می‌گوید:«رانندگانی که به قبض جریمه اشتباهی خود اعتراض دارند، برای پاک کردن این جرائم اشتباه، به مراکز پلیس راهور مراجعه می‌کنند. البته قرار بود سامانه رسیدگی غیرحضوری یا اینترنتی به اعتراضات آماده شود تا دیگر برای اعتراض به تخلفات رانندگی نیاز به مراجعه حضوری نباشد.»
راهکار پیشنهادی برای کاهش خطا‌ها
هاشمی نژاد، یکی از راهکار‌های پیشنهادی برای کاهش این خطا‌ها را ارتقای سیستم‌های دوربین‌های نظارتی و استفاده از فناوری هوش مصنوعی می‌داند که می‌تواند دقت تشخیص تخلفات را افزایش دهد. «با به‌کارگیری الگوریتم‌های پیشرفته‌تر، خطا‌های انسانی و سیستمی کاهش یافته و جریمه‌های اشتباه کمتر صادر خواهند شد.»
رئیس سابق پلیس راهور تهران، استفاده از پلاک سوم را راهکاری منطقی می‌داند و می‌گوید: «با اجرایی شدن پلاک سوم، جریمه‌های اشتباهی حذف می‌شود. سیستم ثبت تخلفات، دچار اختلال نمی‌شود و پلاک سوم خودرو می‌تواند به کاهش اشتباه در ثبت جرایم خودرو کمک کند.»