مصطفی اکبریان جامعه شناس

مسلم این است که نرخ امید به زندگی در دهه‌های اخیر در مقایسه با دهه‌های گذشته تغییر مشهودی داشته است. نمی‌توان گفت امید به زندگی در دهه 90 با دهه 60 یکی است. سال‌های بعد از انقلاب به‌ویژه دهه‌ای که جنگ را تجربه می‌کردیم، امید به زندگی پایین‌تر از آنچه امروز است، بود. عوامل متعددی می‌تواند در تغییر نرخ امید به زندگی نقش‌آفرین باشد؛ ارتقای بهداشت و شاخص سلامت و کاهش مرگ‌ومیر بر اثر بیماری در کنار عوامل فردی و اجتماعی در این آمار تأثیرگذار بوده است. تفریح و اوقات فراغت، یکی از شاخص‌های امید به زندگی است که در این مولفه هم، جامعه امروز نسبت به دهه‌های گذشته روند رو به بهبودی داشته و توجه به تفریحات و اوقات فراغت، توانسته است در ارتقای امید به زندگی نقش موثری داشته باشد.
در مباحث اقتصادی، از یک طرف شاخص تورم بالا رفته و این در حالی است که قدرت خرید مردم هم افزایش پیدا کرده و بالا رفته است. از نظر اجتماعی، شاخص‌های شغلی و سطح سواد جامعه در این بحث مطرح است که از نظر سطح دانش و ارتقای علمی هم در کشور پیشرفت‌هایی داشته‌ایم که می‌تواند با امید به زندگی در ارتباط باشد. توسعه وسایل ارتباط‌جمعی و رسانه‌ها و دستیابی به آخرین تکنولوژی‌های جهان هم مولفه‌هایی است که نرخ امید به زندگی را ارتقا می‌دهد.
با این حال نمی‌توان گفت به وضع مطلوب رسیده‌ایم، چراکه اگر ایران را با دیگر کشورها در نرخ امید به زندگی مقایسه کنیم، جایگاه چندان مناسبی نداریم و با استانداردها فاصله داریم. مردم هم از نظر فردی و هم به‌عنوان عضوی در جامعه باید در رفتارهای اجتماعی به توسعه اجتماعی توجه داشته باشند و هر شهروند، خود را در قبال جامعه مسئول بداند. از طرف دیگر مسئولان و سیاست‌گذاران باید در جهت ارتقای شاخص‌های این حوزه تلاش و موانع را رفع کنند. یکی از مهم‌ترین مباحثی که امروز در زمینه سلامت بشر مطرح است، آلاینده‌های صنعتی و زیست‌محیطی است که زندگی انسان‌ها را تهدید می‌کند. ما در جامعه خودمان با این پدیده‌ها مثل ترافیک و آلودگی هوا سروکار داریم که جان انسان‌های زیادی را هر ساله می‌گیرد و معضلی است که امید به زندگی ایرانیان را تهدید می‌کند. در این حوزه هم مردم به‌عنوان شهروند مسئول هستند و هم مسئولان به‌عنوان سیاست‌گذار؛ مردم باید بر رفتارهای اجتماعی نظارت و مسئولیت‌پذیری بیشتری داشته باشند و مسئولان باید در مقوله‌های آلودگی زیست‌محیطی سیاست‌های جامع‌تر اتخاذ کنند تا امید به زندگی روند کاهشی پیدا نکند.