[ حمیدرضا خالدی]  درحالیکه مدیران شهری طی یک دهه گذشته بارها وعده داده اند که ترمینال جنوب به نقطه دیگری منتقل خواهد شداما، هنوز هیچ اقدام عملیاتی در این زمینه انجام نشده است. با این وجود شهردار منطقه 16 در پاسخ به «شهروند» خبر از احتمال انتقال بخشی از این ترمینال به شهر آفتاب می دهد.

تاریخچه ترمینال جنوب به حدود 45 سال قبل باز می گردد. یعنی وقتی که مراحل ساخت این ترمینال، به عنوان اولین پایانه مسافربری پایتخت، در سال ۱۳۵۳ آغاز شد و در سال ۱۳۵۸ به بهره‌برداری رسید. مرکزی که ترمینال جنوب بیش از 18 هکتار مساحت دارد و در سه طبقه ساخته شده است. پايانه ای که با ۲۳ شركت اتوبوسراني و ۴ شركت سواري ۳۱درصد جابه جایی‌های حمل و نقل عمومي جاده اي استان تهران را به عهده دارد.
با این حال، تردد خودروها، مسافران و اتوبوس ها  در این ترمینال باعث شده تا بزرگراره آیت الله رئیسی، تقریبا همیشه با گره ترافیکی سنگینی روبه رو باشد. ضمن آنکه از آنجاییکه این ترمینال در محلات پرآسیب آجتماعی قرار دارد، به یکی از کانون های پرخطر شهری بدل شده است. به زبان دیگر حضور این پایانه  موجب  شده تا محله های اطراف این پایانه نظیر دروازه غار، باغ آذری و خزانه بخارایی درگیر بسیاری از ناهنجاری ها و معضلات اجتماعی شوند و اطراف آن به این پایانه به محلی برای تردد، اجتماع و اسکان معتادان متجاهر و کارتن خواب ها تبدیل شده است که امنیت و آرامش مسافران را تحت الشعاع قرار داده است. این عوامل باعث شده تا از حدود یک دهه قبل انتقال این پایانه مسافربری در دستور کار شهرداری تهران قرار گیرد.     
به عنوان مثال در سال 1397، هادی زبده، شهرداروقت منطقه 16 شهرداری تهران پیشنهادی را برای انتقال ترمینال جنوب به ضلع جنوب شرقی ایستگاه راه آهن تهران مطرح کرد و گفت: «در بیش از 40 سال قبل ترمینال جنوب در حالی احداث شد که خارج از فضای شهری و با وضعیت آن زمان سازگار بود، اما اکنون این ترمینال در داخل شهر است و ماهانه حدود یک میلیون نفر در آن تردد می‌کنند و یکی از معضلات آن، مسئله ترافیک است.»
او با بیان اینکه ترمینال جنوب 18 هکتار از مساحت منطقه 16 را فراگرفته گفته بود: «این ترمینال به دلیل وضعیتی که دارد آسیب‌هایی را درون و حواشی خود دارد و از طرفی هم ما یک مساحت 175 هکتاری را که مربوط به ایستگاه راه آهن است در سطح محدوده داریم و می‌توانیم از این فرصت برای پیوند حمل و نقل ریلی و زمینی استفاده کنیم.»

اظهارات متناقض
همچنین در سال 1399 حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای شهر وقت تهران با اشاره به شکل‌گیری آسیب‌های اجتماعی نظیر حضور معتادان و بزهکاران در اطراف ترمینال جنوب، گفت: در پی تخریب‌هایی که به خاطر اجرای برخی پروژه‌ها در این محدوده انجام شده است، در برخی از نقاط بافت ناایمن شکل گرفت و همین امر بستری برای گسترش آسیب‌های اجتماعی در این محدوده شد. راه حل این مسأله، انتقال ترمینال جنوب به جایی دیگر در حاشیه تهران است که در اطراف آن بافت مسکونی نباشد. اطراف حرم مطهر امام خمینی(ره) مکان مناسبی برای انتقال ترمینال جنوب است.
امیرحسین صدیقی، مدیرعامل سازمان پایانه‌ها و پارک‌سوارهای شهرداری تهران درپاسخ به وی گفت: از نظر کارشناسی اصلا معتقد به جابه جایی پایانه‌ها نیستم و در عمل هم امکان این کار وجود ندارد!
با این حال چند ماه بعد و در همان سال 1399، اخباری مبنی برانتقال این پایانه به اطراف حرم امام خمینی(ره) به جهت دسترسی حرم به ایستگاه های مترو، اتوبوس و تاکسی مطرح شد که آن هم بعد از مدتی به فراموشی سپرده شد.
آن زمان مرتضی روحانی، شهرداروقت این منطقه  در این خصوص گفته بود: پس از بازدید شهردار تهران از این منطقه در سال 88 مصوباتی درخصوص انتقال پایانه جنوب به معاونت ترافیکی شهرداری تهران ارجاع شد که براساس آن دو برنامه درازمدت و کوتاه مدت در دستور کار قرار گرفت.
در ادامه این اخبار ضد و نقیض، پوریا علیمردانی، مدیرعامل سازمان مدیریت حمل‌ و نقل بار و پایانه مسافری شهر تهران سال گذشته در مورد آخرین وضعیت انتقال پایانه جنوب، گفت: نزدیک به چهار و نیم میلیون مسافر در سال از طریق این پایانه جابه جا می‌شود و این در حالی است که مساحت کلی پایانه غرب حدود ۴۵ هکتار بوده و سالانه حدود ۵ میلیون مسافر را پوشش می‌دهد. بنابراین در پایانه جنوب با تراکمی از مسافر روبه رو هستیم.
وی گفت: این مسائل یک فرآیند بلندمدت است؛ اما بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده، در صدد هستیم که زمینی را خارج از محدوده شهر تهران و پایین‌تر از بزرگراه آزادگان در نظر بگیریم و بعد از سیر مراحل قانونی و اداری، عملیات ساخت پایانه جدید را که تحت عنوان پایانه جنوب و غرب شناخته می‌شود، آغاز کنیم تا بار پایانه‌های درون شهری را تا حدودی کاهش دهیم و به این پایانه جدید منتقل کنیم.

آخرین وضعیت
اما گویا به تازگی گزینه جدیدی برای انتقال ترمینال جنوب مطرح شده است کمااینکه امین سالاری پور،شهردار منطقه ۱۶ تهران در مورد آخرین وضعیت مطالعات انجام شده در این خصوص به «شهروند» گفت: با دستور شهردار تهران و برای کاهش بار ترافیکی و آسیب های اجتماعی این منطقه، موضوع انتقال بخشی از ترمینال جنوب توسط یک مشاور در دست بررسی است. براساس نتایج این بررسی ها، مشاور پیشنهاد داده که بخشی از خطوط مسافربری به ترمینالی که می تواند در شهر آفتاب احداث شود، منتقل شود.
وی با ذکر اینکه البته شهرداری مایل به جابه جایی کل ترمینال است گفت:  با این حال مشاور طرح، بنابر یکسری استدلال های فنی و تخصصی این موضوع را به صلاح نمی داند و معتقد است نباید کل این ترمینال منتقل شود. ولی به هر تقدیرهنوز تصمیم نهایی در این زمینه گرفته نشده است. ولی تصمیم شهرداری برای انتقال تمام یا بخشی از این ترمینال به نقطه ای دیگر قطعی است.     
سالاری پور همچنین با ذکر اینکه به دنبال آن هستیم تا بخشی از ترمینال را به فضاهای فرهنگی و تجاری اختصاص دهیم گفت:  این پروژه که از حدود 20 سال قبل طراحی شده و مقرر تا در قالب مشارکتی انجام شود، در این دوره مشکلات آن حل و فصل شده و قرار است که مجموعه تجاری و خدماتی خاص در ضلع جنوب ساخته شود که در مرحله نازک کاری است و شاید تا دو ماه آینده به افتتاح برسد.
بدین ترتیب به نظر می رسد در آینده ای نزدیک باید منتظر جابه جایی بخشی از این مرکز نوستالوژیک پایتخت که در عین حال سالهاست به یکی از چالش های شهری بدل شده، باشیم. اما اینکه چه زمانی این پروژه عملیاتی می شود و در کجا؟ سوالی است که مدیران شهری باید به آن پاسخ دهند!