[ حمید رضا خالدی]  هفته گذشته بود که فرمانده پلیس تهران، خبر از دستگیری 193 نفر از اشرار در طرحی به نام طرح «اقتدار» داد. طرحی که به گفته وی، قرار است راهکاری باشد برای دستگیری و برخورد با اراذل و اوباش و عربده کش ها و چاقو کشی و آدم ربایی. چرا که نظرات و گفته ها حاکی از افزایش آمار درگیری های خشن در تهران است. البته سرهنگ سعید راستی، رئیس مرکز عملیات سازمان اطلاعات پلیس تهران معتقد است که آمار درگیری های خشن در پایتخت افزایش نداشته است بلکه به خاطر انعکاسی که این حوادث در فضای مجازی پیدا می کنند، افکار عمومی را جریحه دار کرده و شهروندان احساس می کنند که آمار این گونه درگیری ها بیشتر شده است.به همین بهانه «شهروند» در گفت و گو با راستی تلاش کرده تا به ابعاد مختلف طرح  «اقتدار» نیم نگاهی داشته باشد و به زوایای کمتر توجه شده برخورد پلیس با اشرار نیز بپردازد.  

چند روز قبل فرمانده  نیروی انتظامی تهران بزرگ از دستگیری 193 نفر از اراذل و اوباش خبر داد.  آیا این بازداشت ها در قالب طرحی انجام می شود؟
بله. پلیس پایتخت از چندی قبل طرحی به نام طرح «اقتدار» را پلیس آغاز کرده که در آن با رصد محلات مختلف، پس از شناسایی ارازدل و اوباش و افرادی که نظم عمومی را به هم می زنند و ایجاد وحشت می کنند، آنها را دستگیر و تحویل مراجع قضایی می دهد. البته علاوه بر این، و طبق روال معمول، اراذل و اوباشی که در مراکز عمومی به اقداماتی مانند قمه کشی، عربده کشی، چاقو کشی، تخریب اموال خصوصی یا عمومی یا دعوا و زخمی و کشتن دیگران دست می زنند هم توسط همکاران من، بازداشت می شوند.

یعنی از قبل اینها را شناسایی می کنید و بعد طی یک عملیات ضربتی آنها را دستگیر می کنید؟
بله. معمولا وقتی اشرار دست به شرارت می زنند و به اموال خصوصی یا عمومی خسارت وارد می کنند، همکاران ما 10- 15 روز روی سابقه آنها و محل زندگی آنها و... کار می کنند و بعد از تکمیل پرونده در قالب طرح هایی مثل همین طرح  «اقتدار» به صورت ضربتی طی یکی دو روز همه اشراری که پرونده های آنها بررسی شده را دستگیر می کنند. مثلا همین چند وقت قبل، طی یک روز همکاران ما، 69 عملیات دستگیری اراذل و اوباش را انجام دادند. بعد از آن، این اشرار چند روزی پیش ما بازداشت هستند تا تحت بازجویی قرار گیرند و بعد از تکمیل پرونده تحویل مراجع قضایی می شوند تا به جرایم آنها رسیدگی شود.
 
به طور متوسط هر متهم را قبل از تحویل به مراجع قضایی، چند روز نگه می دارید؟
بطور معمول کل این فرآیند  حداکثر 15 تا 20 روزطول می کشد و بعد از آن متهمان، تحویل مراجع قضایی
می شوند.

چند درصد این اشراری که بازداشت می کنید، دوباره آزاد می شوند و دست به شرارت می زنند و مجددا دستگیر می شوند ؟!
آمار مشخصی در این زمینه ندارم. ولی به هر حال تعدادی از  این اشرار ممکن است چندین بار دستگیر شده باشند. ولی این موضوع به عوامل مختلفی بستگی دارد. مثل اینکه این اشرار سابقه دار باشند یا نه ؟ یا اینکه چقدر مستندات علیه آنها وجود داشته باشد. مثل ماجرای پرونده قمه کشی و عربده کشی چند روز قبل در فرحزاد که نیروهای پلیس با بررسی های اطلاعاتی که انجام دادند، رد آنها را در استان البرز زدند و در یک عملیات ضربتی این گروه 5 نفره را دستگیر کردند. در واقع وظیفه ما دستگیری افراد شروری است که دست به عربده کشی و قمه کشی و اختلال در نظم عمومی می کنند. اما رسیدگی به پرونده آنها و تعیین مجازات و حبس برای آنها برعهده دستگاه قضایی است. ما هم انتظارمان از دستگاه قضا این است که به گونه ای عمل شود که برای اشراری که مخل آسایش و نظم عمومی جامعه هستند و ایجاد رعب و وحشت می کنند، «حداقل» مجازات درنظر گرفته نشود بلکه مجازات ها به گونه ای  باشد که جنبه بازدارنده داشته باشد.  البته بسیاری از این دستگیر شدگان، از قانون تبعیت می کنند و دیگر به سمت جرایم خشن نمی روند. به اینها می توان جرایمی مانند انجام خدمات اجتماعی به جامعه داده شود، ولی وقتی یک فرد شرور اصلا نمی خواهد که در مقابل قانون سر تعظیم فرود آورد، طبیعی است که باید جرایم سنگینی برای آنها در نظر گرفته شود.

 یعنی شما معتقدید که باید قانون مجازات اشرار اصلاح شود؟
الان مدتهاست که قرار است این اتفاق بیفتد ولی تاکنون این چنین نشده است. البته ما خودمان موافق حبس زدایی هستیم. اما برای مجرمینی که مثلا 10-20 میلیون بدهی مالی دارند یا افرادی که جرایمی که مرتکب می شوند، چندان به سایرین لطمه نمی زند، نه کسی که قمه و شمشیر کشی می کند و باعث معلولیت یا حتی فوت یک نفر می شود و ایجاد رعب و وحشت در بین مردم می کند. مثلا همین چند وقت قبل در جریان درگیری بین اشرار در یکی از مناطق جنوبی تهران و در محدوده شهر آفتاب، بچه ای دچار تشنج شد و هنوز در کماست! خب چرا باید افرادی که مسبب چنین ماجراهایی هستند، پس از مدت کوتاهی آزاد شوند و ترسشان بریزد و دوباره دست به شرارت بزنند؟ یا چرا باید آمار مامورین ما که در عملیات مقابله با اشرار و جراسم خشن مجروح یا شهید می شوند، طی 2-3 سال اخیر افزایش قابل تاملی را داشته باشد. به نظرم نباید نسبت به چنین افرادی «رحم » داشت. اصلا جرم  در اصطلاح حقوقی به فعل یا ترک عملی گفته می شود که بر اساس قانون، قابلیت وضع کیفر را داشته باشد و یا مستلزم اقدامات تأمینی و تربیتی باشد. برای همین عدم انجام وظایف قانونی در این زمینه، خود می تواند منجر به افزایش آمار «جرم» در یک جامعه شود.  
به نظر می رسد که علاوه بر سلاح های سرد، در چند سال اخیر، استفاده از سلاح های گرم نیز در درگیری های اشرار به شکل معناداری افزایش پیدا کرده باشد. درست است؟
متاسفانه در سالهای اخیر روند ورود سلاح های قاچاق به داخل کشور افزایش یافته است. به خصوص از سوی مرزهای غربی. البته ما بانک اطلاعاتی افرادی که برای سلاح های خود مجوز دارند را داریم ولی به هر حال باز هم  گروهی از جوانان این سلاح های قاچاق را تهیه و در درگیری ها و خفت گیری های خود از آنها استفاده می کنند. برای همین باز هم تاکید می کنم که باید برای این افراد اشد مجازات درنظر گرفته شود.

ولی قبول دارید که آمار جرایم و درگیری ها و خفت گیری های خشن افزایش یافته است؟
آمار ما چنین چیزی را نشان نمی دهد. چون مثلا وقتی آمار جرایم خشن از سال 93 تا 95 را بررسی می کنیم چندان تفاوت معناداری با آمار این گونه جریم در سالهای  1398 تا 1403  ندارد. تنها تفاوت این دوره ها بر می گردد به اینکه در سالهای اخیر تقریبا همه هموطنان در فضای مجازی عضو شده اند و اخبار را از این طریق پیگیری می کنند. از سویی هر شهروندی، می تواند با گوشی موبایل خود از درگیری ها و جرایم عکس و فیلم بگیرد  و آن را پخش کند و خودش تبدیل به یک رسانه تاثیر گذار شود. برای همین یک دفعه فیلم یک درگیری  آنچنان دست به دست می شود و مردم به آن، چنان واکنشی نشان می دهند که همه از آن خبردار می شوند و افکار عمومی جریحه دار می شود. در حالیکه در گذشته فقط تعداد معدودی که رسانه ها را دنبال می کردند، از این حوادث آگاه می شدند.  البته از این نکته نیز نباید غافل بود که در هر جامعه ای که اقتصاد و فرهنگ آن با چالش مواجه شود، افزایش جرایم و بزه ها چندان عجیب نخواهد بود. در چنین شرایطی اگر 10 بار هم این افراد را دستگیر کنید، ممکن است دوباره به شرارت خود ادامه دهند.

سلاح سرد چطور؟ شما که نمی توانید جلوی حمل چاقو توسط شهروندان و به خصوص جوانان را بگیرید!
ببینید، چاقو تعریف خاصی دارد. چاقویی که در منزل یا قصابی استفاده می شود، در شکل و تیزی و شکل ساخت، تعریف مشخصی دارند. مثلا ممکن است شما به زنجان بروید و بخواهید از آنجا برای منزل خود چاقو بخرید. خب این طبیعی است. در عین حال کارگاه هایی که این چاقوها یا قمه ها را می سازند باید مجوز داشته باشند. برای همین ما کاملا این مراکز را رصد می کنیم. ضمن اینکه تلاش می کنیم تا با ایست و بازرسی ها و جست و جوی خودروها و موتورها، اگر فردی چاقوی غیرمتعارف یا ابزاری مانند قمه و شمشیر داشته باشند را دستگیر کنند. آخر چه معنایی دارد که یک فروشنده جوان در مغازه خود سلاح سردی با تیغه 80 سانتیمتری داشته باشد؟ جای تعجب ندارد اگر این فرد با کسی درگیری پیدا کند ممکن است از همان وسیله استفاده کند و طرف را مجروح کند یا حتی بکشد! اگر هم کارگاهی در کنار چاقو، شمشیر و قمه و چاقو های غیرمتعارف بسازد اول به آنها تذکر می دهیم و اگر ادامه دهند، پلمب می شوند.

براساس گزارش هایی که دارید، کدام قسمت از تهران بیشترین آمار درگیری و حضور اشرار را دارند؟
گزارش های عملیاتی ما نشان می دهد که بیشترین آمار درگیری و شرارت ها و جرایم خشن در جنوب غرب و شرق تهران صورت می گیرد. خوشبختانه در مرکز و شمال تهران چندان مشکلی از این بابت نداریم. ما 367 محله را رصد می کنیم. حتی محله شمیرانات و رودبار و قصران و ری را هم با دقت زیر نظر داریم. خوشبختانه آمار بزه ها در بسیاری از محلات مثل هرندی به همت سایر نهادها مانند شهرداری و مراکز فرهنگی کاهش داشته است. ولی برای ادامه این روند باید یک برنامه و طرح جامع فرهنگی همه جانبه را اجرایی کرد. یعنی همه نهادها از جمله مدارس و دانشگاه ها و... پای کار بیایند تا آمار جرایم خشن و درگیری ها و زورگیری ها کاهش پیدا کند.

تاجایی که اطلاع داریم، پلیس همواره از قانون استفاده از اسلحه توسط نیروهایش گلایه داشت و خواستار اصلاح آن بود. این قانون بالاخره اصلاح شده یا نه؟
هنوز به طور کامل اصلاح نشده است اما با جلساتی که با مقامات قضایی داشتیم و دستورالعمل هایی که آنها صادر کرده اند وضعیت کمی بهتر شده است. اصولا در تمام دنیا  به محض اینکه مامور پلیس به فردی دستور«ایست» بدهد، وی باید دستش را بالا ببرد. حالا اگر کسی این کار را نکرد و قصد درگیری یا تمرد از فرمان وی را داشت، پلیس ابتدا یک تیر هوایی شلیک می کند و بعد به سوی نقاط نه چندان حساس بدن وی – که آموزش دیده است - تیراندازی می کند. اما در مواردی که مثلا فرد، از همان ابتدا با سلاح به سوی مامور ما شلیک می کند، طبیعی است که مامور ما نیز برای دفاع از خود بلافاصله اسلحه بکشد و به وی تیراندازی کند.
ولی به هر حال هنوز هم ایرادهایی به قانون استفاده از سلاح توسط پلیس وارد است که به نظر می رسد باید زودتر انجام شود چرا که هر چند استفاده از سلاح، گام آخر اقدام یک پلیس است ولی، همین لحظات می تواند باعث شود تا وی خدای ناکرده در این درگیری ها کشته نشود.