[فرشته کیانی- راضیه زرگری] ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، به تازگی در رأس هیأتی بلندپایه پس از نزدیک به ربع قرن به کره شمالی رفت؛ سفری که می‌توان آن را نیروی محرکه‌ای برای ایجاد یک «جهان چند قطبی جدید» توصیف کرد. اما این سفر برخی را نیز به شدت نگران کرده است از جمله آمریکا و متحدانش چون کره جنوبی. درباره اهمیت این سفر، ابعاد آن و پیمان مشارکت جامع استراتژیک که بین روسیه و کره شمالی منعقد شد با روح‌الله مدبر، کارشناس مسائل روسیه، گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
روح‌الله مدبر، کارشناس مسائل روسیه، درباره اهمیت سفر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه به کره شمالی و ویتنام و انعقاد توافق‌های نظامی گفت: «سفر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، به کره شمالی و ویتنام از چند بعد بسیار حائز اهمیت است. ولادیمیر پوتین در دوره جدید ریاست‌جمهوری‌اش ابتکار عملی را تحت عنوان «پیمان امنیت جمعی اوراسیایی» ارائه کرده است که تکمیل‌کننده آن پیمان امنیت جمعی سابقی است که بین روسیه و کشورهای جداشده از اتحاد جماهیر شوروی بود. آقای پوتین در معرفی این پیمان یک کلیدواژه دارد و آن معماری جدید امنیتی با رویکرد برابری در تقسیم منافع بر پایه‌های فراگیر و غیر قابل تغییر در نظم جدید جهانی است که در کره شمالی و ویتنام مطرح شد و به شدت هم مورد استقبال قرار گرفت. پیمان مشارکت جامع استراتژیک هم که بین روسیه و کره شمالی بسته شد، دقیقا ارتقایافته سند معاهده دوستی سابق دو کشور است، اما با یک بند بسیار مهم که می‌گوید هر نوع تجاوز و حمله به دو کشور باعث مداخله دو کشور خواهد شد. به این معنی که اکنون کره شمالی یک سند دفاعی و امنیتی و در واقع یک سپر امنیتی از روسیه در برابر تهدیدات جدیدی که خصوصا کره جنوبی، ژاپن، آمریکا و بریتانیا علیه این کشور مطرح می‌کنند، دریافت کرد و این بسیار حائز اهمیت است.»
آمریکا دیگر تهدیدکننده نیست
مدبر درباره هدف روسیه از این اقدامات گفت: «دلیل اصلی این است که طرف غربی و آمریکایی به توصیه‌های روسیه درباره تسلیح نکردن اوکراین و پیشنهادهای این کشور در مورد پذیرش توافق صلح اوکراین با پیش‌شرط‌های روسیه و عدم صدور مجوز حملات اوکراین به داخل خاک روسیه توجه نکردند. آقای پوتین قبلا هشدار داده بود که اگر غرب به این مسیری که در اوکراین می‌رود، ادامه و به اوکراین اجازه دهد که با سلاح‌های غربی به خاک روسیه حمله کند، روسیه راهکارهایی دارد، از جمله اینکه کشورهایی را که با آمریکا دچار تنش هستند، مسلح می‌کند و راهکار دوم هم این است که پیمانی دفاعی با کره شمالی منعقد می‌کند که سال‌هاست در تنش اساسی با آمریکاست. امروز دیگر آمریکا به هیچ وجه نمی‌تواند کره شمالی را تهدید به حمله کند.»
ناکارآمدی تله چرچیل
این کارشناس مسائل روسیه درباره سفر ولادیمیر پوتین به ویتنام ادامه داد: «سفر رئیس‌جمهوری روسیه به ویتنام هم بسیار مهم بود. آسیای پاسفیک حیاط خلوت آمریکاست. غرب سال‌هاست تلاش می‌کند که معماری امنیتی آسیای پاسفیک را به هم بزند. طرحی است معروف به تله چرچیل که می‌گوید موازنه قدرت و امنیت در آسیای مرکزی باید به سبکی باشد که در هژمونی آمریکا اخلال ایجاد نکند. اما اکنون روسیه معماری جدید اوراسیایی بر مبنای اوراسیای بزرگ را مطرح کرده است، شامل همه کشورهای آسیا از آسیای مرکزی تا قفقاز و خاورمیانه که یک جامعه بزرگ امنیتی ایجاد می‌شود. وقتی چنین حوزه‌ای به وجود می‌آید و شروعش با مناطقی مثل کره شمالی و ویتنام است، این حوزه نفوذ آمریکا را به شدت محدود می‌کند.»
شرایط بسیار استثنایی برای ایران
مدبر با بیان اینکه کشور ما اکنون در شرایطی بسیار استثنایی قرار دارد و این فرصتی فوق‌العاده برای ایران است که در این پیمان امنیتی حضور داشته باشد، گفت: «همه دغدغه ما این است که برنامه دولت بعدی درباره همکاری با روسیه چیست. این مسیر همکاری باید تعمیق شود؛ چرا که ما همیشه به علت فضاسازی‌ها و تبلیغات ضد روسی غربی‌ها به ابعاد ورود به پیمان امنیتی با روسیه توجه نکرده‌ایم، در صورتی که ما هم می‌توانیم در این پیمان‌های امنیتی اوراسیایی فراگیر حضور داشته باشیم. در این صورت اگر ما هم تهدید به جنگ شویم همه متحدین ما در آن جنگ از ما حمایت می‌کنند. اینجاست که غرب همواره تلاش می‌کند در روابط ایران و روسیه اخلال ایجاد کند.»
شکستن تحریم‌های غرب
این کارشناس مسائل روسیه درباره تاثیر توسعه روابط روسیه و کره شمالی در مقابله با تحریم‌های آمریکا افزود: «پوتین بعد از 24 سال که به کره شمالی رفت، رشد و پیشرفت این کشور را تحسین‌برانگیز خواند. غرب درباره کره شمالی روایتی یک‌سویه دارد: تبعیدگاه و اردوگاه کار اجباری. کره شمالی امروز به زیرساخت‌های توسعه‌یافته‌ای هم در زمینه زیست شهری و هم صنایع پایه دست یافته است. رسانه‌های روسی فیلم‌های متعددی از شرایط فعلی کره شمالی در فضای بین‌الملل منتشر کردند تا روایتگری یک‌سویه غربی‌ها را بشکنند. شریک اصلی کره شمالی در ایجاد این زیرساخت‌ها روسیه بوده است. روسیه در دو بعد به کره شمالی کمک کرده است، یکی رفع محاصره و تحریم غذایی این کشور است که سال‌هاست غرب و آمریکا بر آن تحمیل کرده‌اند. دوم حمایت‌های روسیه از کره شمالی در زمینه زیرساخت‌های معماری، راه آهن، ترانزیت، جاده‌سازی و ... است و در واقع روسیه در شکستن تحریم‌های غرب علیه کره شمالی همکاری کرده است.»
ائتلاف ناگسستنی روسیه و ویتنام
مدبر درباره روابط روسیه و ویتنام هم گفت: «آمریکا به‌شدت درباره ایجاد و راه‌اندازی مرکز فناوری هسته‌ای ویتنام حساس است و مقابل آن می‌ایستد. حتی برای بازسازی نیروگاه برقابی ویتنام آمریکایی‌ها اخلال ایجاد کردند. اما روسیه هم مرکز فناوری هسته‌ای ویتنام را ایجاد کرده هم نیروگاه برقابی آن را و هم پروژه گازی «ال ان جی» این کشور را. ساختار اساسی کلان‌پروژه‌های ویتنام را روسیه ایجاد کرده و این عمق مسیر همکاری را به سمت ائتلاف ناگسستنی پیش می‌برد. تبادلات علمی و دانشجویی میان روسیه و ویتنام قوی است. امروز بیش از 30 هزار ویتنامی در روسیه درس می‌خوانند و بر اساس تفاوت‌های بورس تحصیلی روسیه با غرب، به ویتنام برمی‌گردند و این دانش را در آنجا به کار می‌گیرند.»
نگرانی شدید غرب از توسعه فناوری فضایی کره شمالی
او درباره تاثیر روابط روسیه و کره شمالی بر مسائل نظامی و جنگ‌های بین‌المللی همچون جنگ اوکراین افزود: «انعقاد چنین پیمان‌های نظامی‌ای، واکنش در برابر غرب است که به اوکراین مجوز داد از سلاح‌های غربی برای حمله به داخل خاک روسیه استفاده کند و روسیه هم گفت مخالفان آمریکا را مسلح می‌کند. کره شمالی در حوزه تسلیحات نظامی، انواع موشک‌های بالستیک و هسته‌ای خودکفاست، اما به برخی از فناوری‌ها در حوزه فضا نیاز دارد که روسیه امروز آن را تامین می‌کند. رسیدن به حوزه فناوری فضایی و نیازهای خاص ماهواره‌ای که کره پیدا می‌کند در نقطه‌زنی عملیات‌هایش بسیار موثر خواهد بود. این آن بحث حساسی است که غرب به شدن از آن نگران شده است. تقویت این نقطه ضعف کره و افزایش قدرت بازدارندگی آن برای آسیب‌زدن به منافع غرب و آمریکا طبق اصول نظامی پاسخ متقارن روسیه است. این بازی‌ای بود که خود غرب و آمریکا شروع کردند.»
سیاست‌های کره‌جنوبی در قبال اوکراین به ضرر خودشان است
مدبر با اشاره به تهدید کره جنوبی درباره ارسال سلاح به اوکراین در واکنش به پیمان نظامی روسیه و کره شمالی، ادامه داد: «این به ضرر کره جنوبی است. اولا الان هر کشوری که سلاح در اختیار اوکراین قرار می‌دهد، باعث می‌شود این کشور بیشتر در برابر اقدام متقابل و واکنش متقابل روسیه قرار بگیرد؛ ولو اینکه همه این سلاح‌ها هم بعد از مدتی در جریان درگیری‌ها منهدم می‌شود. از سوی دیگر در صورتی که کره‌جنوبی تهدیدش را عملیاتی کند، روسیه دامنه همکاری با کره‌شمالی را تقویت می‌کند. در نتیجه ثبات دو کره بسیار متزلزل‌تر می‌شود. به بیان دیگر به نفع کره‌جنوبی است که همین مسیر گذشته برای عدم ورود به تنش اوکراین را پیش بگیرد، چراکه آسیب‌پذیری کره‌جنوبی از ابعاد مختلف در این زمینه بالاتر خواهد بود.»
یک پیمان امنیتی که تخریب‌کننده نیست، اما بازدارنده است
مدبر یادآور شد: «البته رئیس‌جمهوری روسیه تأکید کرده که ایجاد مانع مقابل پیمان استراتژیک امنیتی در میان روسیه و کره شمالی پذیرفتنی نیست. این پیمان تخریب‌کننده نیست، اما سپر امنیتی خوبی برای توسعه برنامه‌های مشترک دو کشور است که بازدارندگی‌های خود را خواهد داشت. همانطور که یک ماه پیش آمریکا، استرالیا و کره‌شمالی مجددا به سمت گفت‌وگوی 3+ 3رفتند و پیشنهادهایی در زمینه طرح خلع سلاح هسته‌ای کره‌شمالی داده بودند اما پیمان فعلی روسیه و کره‌شمالی، علنی کردن و پیگیری کردن مجدد آن طرح را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. »
روسیه چطور در این پیمان با یک تیر چند
نشان زد؟
او درباره سطح نگرانی‌های شدید آمریکا از این پیمان امنیتی معتقد است: «مهم‌ترین دلیل نگرانی آمریکا این است که پیمان امنیتی روسیه با کره‌شمالی پاسخ در اختیار قرار دادن موشک‌های میان‌برد آمریکا به ژاپن را هم داده است. روسیه با چند بعد این پاسخ را داد. در محدوده دریای ژاپن و دریای چین و بحث اختلافاتی که در این محدوده‌ها وجود دارد، آمریکا همواره از ژاپن برای تهدید کردن روسیه استفاده می‌کرد. ژاپن هم یکی از دشمنان اساسی کره‌شمالی محسوب می‌شود، بنابراین روسیه در این پیمان با یک تیر چند نشان زد؛ هم ژاپن را مهار می‌کند و هم کره‌جنوبی را و هم حوزه نفوذ کشورش را افزایش می‌دهد.»
حضور ایران در پیمانی امنیتی با روسیه اصلی‌ترین نگرانی غرب
این کارشناس مسائل روسیه ادامه داد: «از سوی دیگر، ادبیات روسیه در سیاست بین‌الملل تغییر کرده است. پیمان با کره شمالی می‌گوید تهدید کره‌شمالی و تجاوز به آن یعنی تجاوز به روسیه. این ادبیات بی‌سابقه است. به‌طور کلی غرب و آمریکا واقعا گمان نمی‌کردند که واکنش‌های روسیه به این سمت برود و آنها الان بزرگ‌ترین دغدغه‌شان تحقق پیمان امنیتی اوراسیایی روسیه است؛ چون غربی‌ها مثلا در همین پیمان امنیتی که روسیه با جمهوری‌های جدا شده اطرافش دارد، بارها به کشورهای دیگر مثل ارمنستان فشار آورده‌اند که از این پیمان خارج شوند. با این همه روس‌ها همواره سیاستی دارند که دیگران را غافلگیر می‌کند. این بار هم با طرح پیمان امنیتی اوراسیایی، طرح پیمان‌های پیشین را ارتقا می‌بخشند و اعضای جدید در آن وارد می‌کنند. اینکه یکی از این اعضا که روسیه می‌خواهد وارد پیمان امنیت جمعی کند، ایران باشد، اصلی‌ترین نقطه نگرانی آمریکایی‌هاست. حضور ایران در پیمان امنیتی با روسیه برای آنها به‌شدت تهدید محسوب می‌شود.»