[شهروند] «بسم‌الله الرحمن الرحیم. الیوم استعمال تنباکو و توتون بِاَیِ نحوٍ کان در حکم محاربه با امام زمان علیه‌السلام است. حرره الاقل محمدحسن الحسینی.» 133 سال پیش در چنین روزی، برابر 19 اردیبهشت ١٢٧٠ خورشیدی، خبر فتوای سیدمحمدحسن حسینی شیرازی معروف به «میرزای شیرازی» مبنی بر حرمت استعمال توتون و تنباکو به اصفهان رسید و در اندک زمانی همه ایران از آن باخبر شدند. ایادی حکومت ناصرالدین شاه قاجار همه تلاش خود را برای مخفی ماندن این حکم که در شهر سامرا (محل اقامت میرزای شیرازی) صادر شده بود به کار بستند، اما به نتیجه نرسیدند. در پی این حکم مردم قلیان‌ها را شکستند و حتی وسایل تدخین به دستور انیس‌الدوله سوگلی سلطان صاحبقران از حرمسرای شاه قاجار نیز جمع‌آوری شدند. حکم میرزای شیرازی نتیجه سپردن انحصار تجارت توتون و تنباکو در ایران به کمپانی انگلیسی «رژی» بود. معامله‌ای که برخی نزدیکان دربار قاجار برای کسب سود بیشتر و تدارک مخارج کمرشکن سفرهای فرنگی شاه واسطه آن شدند و او نیز با کمال میل تن به آن داد.
دست امین السطان در دست ماژور تالبوت
٢٤ فروردین ١٢٦٨ خورشیدی، برابر سیزده آوریل ١٨٨٩ میلادی، ناصرالدین شاه قاجار سومین سفر اروپایی خود را از مسیر روسیه کلید زد و رهسپار انگلستان شد. برنامه‌ریز این سفر کسی نبود جز صدراعظم وقت ایران، میرزا علی‌اصغر خان اتابک معروف به امین‌السطان. او که از وضع فلاکت‌بار خزانه دربار مطلع بود، پس از ورود موکب سلطانی به انگلستان، به جهت جبران تبعات این سفر پرخرج برای خزانه کشور، به فکر افتاد امتیاز خرید و فروش توتون و تنباکو در ایران را به کشور میزبان واگذار کند. انگلیسی‌ها هم که گویی مترصد چنین فرصتی بودند شخصی به نام ماژور تالبوت را برای تحقق این امر به امین‌السلطان معرفی کردند. این معامله ١٨ اسفند ١٢٦٩ خورشیدی به امضاء طرفین رسید و امتیاز تجارت توتون و تنباکو برای 50 سال تحت قراردادی با عنوان «رژی»، به تالبوت داده شد. اما پیش‌بینی مخالفت داخلی با این تصمیم که می‌توانست زندگی 200 هزار نفر از افراد فعال در صنعت تنباکوی ایران را تحت تاثیر خود قرار دهد، کار چندان سختی نبود.
تیر خلاص حکم صادره از سامرا به رژی
اینجا هم مانند همیشه صدای اعتراض روحانیون قبل از همه اقشار و اصناف دیگر به گوش رسید. اما امین‌السطان قصد نداشت از عایدی این معامله که معادل سالی پانزده هزار لیره استرلینگ به اضافه یک چهارم از سود خالص کمپانی بود، صرف‌نظر کند. او ترساندن معترضان به قرارداد رژی و تهدید روحانیون و علمای مخالف را در دستور کار خود قرار داد. این میان تهدید میرزاحسن آشتیانی یکی از وعاظ خوشنام تهران به تبعید و نفی بلد، حساسیت اهالی پایتخت را بیش از پیش برانگیخت. نتیجه این تهدید تصمیم برخی علما به بست نشستن در حرم حضرت عبدالعظیم (ع) بود، اما امین‌السطان که می‌دانست چشم ناصرالدین شاه سخت به دنبال عایدات مالی رژی است، تصمیم به مقابله با آن‌ها گرفت. این میان تنها اتفاقی که جناب اتابک اعظم حتی تصورش را هم نمی‌کرد صدور فتوای حرام بودن استعمال توتون و تنباکو توسط میرزای شیرازی بود. فتوایی که نتیجه غایی آن ملغی شدن قرارداد رژی و کوتاه شدن دست انگلیسی‌ها از صنعت توتون و تنباکوی ایران بود.