[ملیحه محمودخواه] بنابر آخرین گزارش مرکز آمار درباره میزان بیکاری، ۴۰,۸درصد جمعیت ۱۵ساله و بیشتر در زمستان ۱۴۰۲ از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند که نسبت به فصل مشابه سال قبل (زمستان ۱۴۰۱) 3درصد افزایش یافته است. بررسی آمار بیکاری افراد ۱۵ساله و بیشتر نشان می‌دهد که ۸,۶درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار) کشور بیکار بوده‌اند. روند تغییرات بیکاری حاکی از آن است که این شاخص نسبت به فصل مشابه سال قبل (زمستان ۱۴۰۱) ۱.۱درصد کاهش یافته است. در بهار ۱۴۰۲ میزان بیکاری ۸.۲درصدی، تابستان ۷.۹درصدی و پاییز ۷.۶درصدی را تجربه کردیم .
در سالی که گذشت، یکی از شاخص‌هایی که بهبود خوبی را تجربه کرد مربوط به آمار بیکاری فارغ‌التحصیلان است که نشان‌دهنده این است که چه تعداد از جمعیت شاغلان و بیکاران فارغ‌التحصیل هستند و تحلیل‌های آن برای کیفی‌بودن بازار کار بسیار مهم است که در سه فصل ابتدایی سال ۱۴۰۲ کاهشی بوده و نشان از کیفیت شغل‌های ایجادشده در بازار دارد. آخرین آمار حکایت از کاهش بیکاری ۱.۲درصد از جمیعت ۱۵ساله و بیشتر فارغ‌التحصیل آموزش عالی دارد. میزان بیکاری این افراد در زمستان ۱۴۰۲ به ۱۱.۶درصد رسید که این عدد نسبت به پاییز ۱۴۰۲ با کاهش دودهم درصدی مواجه شده است.
آمار استان‌هایی که همچنان بیکاری در آنها بالاست
با این وجود و در کنار همه اقدامات خوبی که دولت برای رفع بیکاری انجام داده است، هنوز در برخی از استان‌ها برای کاهش آمار بیکاری نیاز به اقدامات بیشتری است، چراکه طبق آمارها در استان‌های غربی همچنان میزان بیکاری بالاست و نیاز است که اقدامات بیشتری برای حل این مشکل انجام شود.
طبق آمار، یکی از استان‌هایی که درصد بیکاری در آن نسبت به سایر استان‌ها بالاست، کرمانشاه است. این استان با ثبت میزان بیکاری ۱۷.۴درصدی، بیشترین سطح این رقم را در بازه زمانی بررسی‌شده داشته است. این رقم نشان می‌دهد که در استان کرمانشاه از هر ۱۰ فرد جویای کار تقریبا دو نفر موفق به پیدا کردن یک کار شده‌اند.
شواهد آماری حاکی از آن است که در زمستان ۱۴۰۲ از مجموع ۲۶میلیون و ۴۶۲هزار و ۵۴۰ فرد ۱۵ ساله و بیشتری که تمایل به کار داشته و با این هدف به جست‌وجوی شغل پرداخته‌اند، ۲میلیون و ۲۶۸هزار و ۹۵۴ نفر بیکار مانده‌اند.
برخی شغل ها فصلی هستند
اما نباید این موضوع را فراموش کرد که برخی از مشاغل وابسته به فصل هستند، به طور مثال در فصل تابستان که رونق برداشت محصولات کشاورزی و باغداری است، معمولا میزان بیکاری در بخش کشاورزی کاهش پیدا می‌کند. از آن سو در فصل زمستان هم که عمده فعالیت‌های بخش خدمات با رکود مواجه شود، آمار بیکاری نیز در این بخش بالاتر می‌رود، بنابراین ابتدا باید پذیرفت که اشتغال در ایران یک موضوع «فصلی» است و بعد از آن به بررسی تحولات آن پرداخت.
کاهش آمار بیکاری محسوس است
دکتر سعید لیلاز، اقتصاددان به «شهروند» توضیح می‌دهد: «با وجود همه این مسائل میزان بیکاری کاهشی بوده است، یعنی اگر به وضعیت آمار بیکاری نگاهی بیندازیم در هفت سال گذشته آمار بیکاری از 28.1درصد به 22.5درصد رسیده، به این معنا که اقدامات دولت برای کاهش بیکاری ثمربخش بوده است.» او اشاره می‌کند که بر اساس اطلاعیه مرکز آمار کشور بعد از کرمانشاه استان‌های کردستان، اردبیل، لرستان ، خوزستان و سیستان‌وبلوچستان قرار دارند. با این وجود، مقایسه تغییرات آمار بیکاری ۳۱ استان کشور در زمستان سال گذشته با زمستان سال ۱۴۰۱ حاکی از همسو شدن روند تغییرات آمار بیکاری در ۲۰ استان کشور با تغییر آمار کل کشور است. به بیان دقیق‌تر در زمستان سال گذشته آمار بیکاری ۲۰ استان کشور در مقایسه با زمستان ۱۴۰۱ کمتر شده، همچنین این آمار در استان اصفهان بدون تغییر مانده است. استان خراسان‌شمالی با ثبت افزایش 3 واحد درصدی، بیشترین افزایش و استان کردستان با کاهش ۶.۲ واحد درصدی، بیشترین کاهش را نسبت به دیگر استان‌ها به ثبت رسانده‌اند.
نیاز به کار بیشتر در استان های مرزی
محمدصادق مشایخ، رئیس کمیسیون توسعه بازرگانی بنیاد ایرانیان، نیز بیان می‌کند که کاهش آمار بیکاری در سال‌های اخیر بر کسی پوشیده نیست و تمامی اقتصاددانان بزرگ کشور هم بر این موضوع اتفاق نظر دارند، اما با وجود همه تلاشی که در این بخش شده است، اما باز هم نیاز به کار بیشتری در این بخش است.
او با اشاره به اینکه ما کشوری با قدمت تاریخی هستیم و تاریخ چندهزار ساله داریم، ادامه می‌دهد: «برخی از کشورهای حوزه خلیج‌فارس که بخشی از آنها پیش از این از خود ایران جدا شده‌اند، در حوزه اشتغال اقدامات خوبی انجام داده‌اند که می‌تواند باعث شود در بخش اشتغال آنها از ما جلوتر باشند.»
مشایخ با اشاره به اینکه در حال حاضر آمار استان‌های غربی در بخش بیکاری بیشتر از سایر استان‌هاست، اشاره می‌کند که در این استان‌ها بیشتر مشاغل مربوط به کشاورزی و باغداری است، بنابراین مردم در فصل‌های بهار و تابستان کار دارند و در زمستان بیشتر بیکار هستند.
این کارشناس حوزه اقتصادی با تاکید بر اینکه آمار بیکاری در سه ماه تابستان سال گذشته در استان‌های هرمزگان، لرستان و سیستان‌وبلوچستان بیشتر از سایر استان‌ها بوده است، ادامه می‌دهد: «آمارها موید این است که در این استان‌ها اقدامات مثبتی انجام شده که در سه ماهه بعد از سرلیست استان‌های بیکار خارج شده‌اند.»
وضعیت استان های غربی آنقدر ها هم بد نیست
شهرام زارعی، معاون کارآفرینی و اشتغال سازمان رفاه، کار و تامین اجتماعی کرمانشاه به «شهروند» می‌گوید: «هر سال در هر استان سند تفصیلی توسعه استان ارائه و بر اساس آن، برنامه‌های استان در حوزه اشتغال تدوین می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «در استان کرمانشاه در سال 1402 حدود 34هزار و 517 نفر تعهد اشتغال اعلام کرده بودیم، اما در پایان سال این آمار به 40هزار و 560 نفر رسید، در واقع رشد اشتغال 118درصدی بود.»
او توضیح می‌دهد: «آمار بیکاری در بهار 1402 حدود 10.2درصد بود که نسبت به مدت مشابه آن در سال 1401 بیش از 5.2درصد کاهش داشته است. این آمار در تابستان به 10.3درصد رسیده و باز هم نسبت به مدت مشابه خود در سال قبل 3.3درصد کاهش داشته است. در پاییز هم آمار بیکاری نسبت به سال قبلش 1.7درصد کاهش داشته است، اما در زمستان سال گذشته میزان بیکاری در استان کرمانشاه 17.4درصد شد که 2.3درصد افزایش داشته است.»
بیشترین جذب تسهیلات متعلق به کرمانشاه است
زارعی در توضیح علت رسیدن به این آمار می‌گوید: «استان کرمانشاه بیشترین جذب تسهیلات را در سال‌های قبل داشته است و تلاش کردیم با این تسهیلات آمار اشتغال در استان را بالا ببریم. امسال در سفر رئیس‌جمهوری به استان 11هزار میلیارد تومان به استان ما تعلق گرفت که در حال حاضر 4هزار و 444میلیارد جذب شده است و تلاش داریم با اعطای این تسهیلات به کسب‌وکارهای خرد آمار بیکاری استان را کاهش دهیم.»
او اشاره می‌کند که استان کرمانشاه منطقه‌ای کوهستانی است و کشاورزی و باغداری جزو مهم‌ترین مشاغل مردم در این منطقه به شمار می‌رود، به همین دلیل شرایط کاری در این استان نسبت به استان‌های صنعتی مانند تبریز و اراک ضعیف‌تر است. از سوی دیگر، استان‌هایی مانند کرمانشاه و کردستان هشت سال جنگ تحمیلی را پشت‌سر گذاشتند که سبب عقب افتادن این استان‌ها در حوزه صنعت شد و زلزله چند سال قبل نیز این شرایط را در این استان با مشکل روبه‌رو کرد.
نکته دیگری که باید به آن در بخش اشتغال استان اشاره کرد اینکه کرمانشاه از جمله استان‌هایی است که سرمایه‌گذاری در آن کمتر اتفاق می‌افتد و آن هم به خاطر شرایط و موقعیت مکانی‌اش است که در آمار اشتغال استان نیز تاثیر بسیاری دارد.
زارعی با اشاره به اینکه مشاغل خرد در این استان بیشتر از مشاغل کلان است، تاکید می‌کند: «مشاغل خرد گاهی در لیست مشاغل اعلام نمی‌شود و به همین دلیل آمار اشتغال کاهش پیدا می‌کند، گاهی اوقات نیز وقتی آمار اشتغال جمع‌آوری می‌شود، برخی از این مشاغل در لیست قرار نمی‌گیرند.»
او در مورد مشوق‌های بیمه‌ای می‌گوید: «تا سال گذشته این مشوق‌ها در اعلام آمار و افزایش اشتغال بسیار تاثیرگذار بود، اما امسال این مشوق‌ها تا حدودی کاهش داشته که این ماجرا افزایش آمار بیکاری را هم همراه داشته است.»
1402 سال مطلوب اشتغال در کردستان بود
چندی پیش استاندار کردستان ۱۴۰۲ را سال مطلوب از لحاظ اشتغال و کاهش میزان بیکاری براساس آمارها اعلام و تاکید کرد: «بیشترین اشتغال استان در بخش خدمات است که ضرورت دارد در سایر بخش‌ها نیز از این نظر ظرفیت‌سازی شود.»
اسماعیل زارعی کوشا با اشاره به اینکه وجود بیشترین میزان اشتغال استان در بخش خدمات یکی از دلایل تورم است، افزود: «شهر کوچکی مانند بانه دارای ۱۶هزار واحد صنفی است که هزینه‌های ثابت این واحدها روی قیمت نهایی کالاها تاثیر می‌گذارد.» او بر تقویت تولید و سرمایه‌گذاری در استان تاکید کرد و گفت: «در حوزه بیکاری و اشتغال سال خوبی برای استان بود، به گونه‌ای که آمار بیکاری پاییز امسال به ۹.۷ درصد رسید، در حالی که در پاییز سال گذشته ۱۳.۶درصد بود.»
زارعی کوشا اعلام کرد: «براساس آمار اعلامی از سوی سازمان برنامه‌وبودجه در زمستان سال گذشته هم آمار بیکاری استان ۲۰.۵درصد بود که امسال به ۱۴.۵درصد و به عبارتی دیگر ۶درصد کاهش، رسیده است.»
او با بیان اینکه مسائل استان در حوزه اقتصادی ریشه‌ای است و معادله تک‌مجهولی نیست که بتوان در کوتاه‌مدت آن را حل کرد، افزود: «بیشتر شاخص‌های اقتصادی در دوره‌های گذشته شرایط مناسبی نداشتند و این اتفاق دلایل متعددی داشته است.»
استاندار کردستان با اشاره به اینکه با کار یک یا دو ساله نمی‌توان وضعیت را بهبود بخشید، اضافه کرد: «البته در بخش‌هایی نیاز به سرعت‌بخشی به کارها را داریم.» زارعی کوشا با بیان اینکه استان نقشی در برخی مولفه‌های کلان اقتصادی مثل ارزش پول ملی و فشار تحریم‌ها ندارد، گفت: «در عین حال، اگر به استان مولدی تبدیل شویم، می‌توان انتظار کاهش تورم را داشت.»
پرداخت 5هزار میلیارد ریال تسهیلات تبصره ۱۸
مدیرکل امور اقتصادی و دارایی کردستان نیز با اشاره به اینکه ظرفیت‌سازی ایجادشده در استان ناشی از تدبیر و نگاه دولت است، اظهار کرد: «عملکرد سال گذشته استان حدود 4هزار میلیارد ریال اعتبار تملک دارایی‌های سرمایه‌ای(عمرانی) و ۱۰هزار میلیارد ریال (جاری) اعم از ابلاغی و استانی بوده است.» محمد مشیرپناهی با بیان اینکه هزینه‌کرد بودجه استان مورد نظارت قرار گرفته و اجرایی شده است، افزود: «سال گذشته از ۱۱هزار میلیارد ریال سهم استان از اعتبارات تبصره ۱۸ قانون بودجه ۱۲هزار و ۸۰۰میلیارد ریال به واحدهای تولیدی و صنعتی استان پرداخت شد.»
او ادامه داد: «امسال ۱۱هزار و ۵۶۰میلیارد ریال سهم استان از اعتبارات تبصره ۱۸ قانون بودجه بود که تاکنون 5هزار و ۳۰میلیارد ریال آن پرداخت شده است.»
معاون نظارت و مالی اداره کل امور اقتصادی و دارایی کردستان نیز با بیان اینکه استان رتبه ۱۶ کشور در اعتبارات هزینه‌ای را دارد، اظهار کرد: «سال‌جاری مجموع اعتبارات هزینه‌ای ۱۰هزار میلیاد ریال و 3هزار و ۶۰۰میلیارد ریال اعتبارات تملک دارایی‌ها بوده است.»
مولانایی با بیان اینکه ۹۲درصد درآمدهای استان از محل مالیات تامین می‌شود، گفت: «۳۰هزار میلیارد ریال درآمد مصوب استان بوده که تاکنون ۲۷هزار میلیارد ریال معادل ۸۸درصد آن محقق شده است.»
معاون وزیر کار در گفت‌وگو با «شهروند»
در 25 استان آمار بیکاری کاهشی بوده است
معاون اشتغال و کارآفرینی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گفت‌وگو با «شهروند» با اعلام اینکه آمار بیکاری در کشور کاهش داشته است، می‌گوید: «آمار بیکاری در سال ۱۴۰۲ به ۸.۱درصد رسید، این عدد کمترین میزان بیکاری سالیانه در پنج دهه اخیر است.» محمود کریمی‌بیرانوند توضیح می‌دهد: «باید به این نکته اشاره کنیم که آمار بیکاری فصلی است و گاهی به هر دلیل آمار در هر فصل تغییر کند، اما نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که آمار هر فصل باید با سال قبل در زمان مشابه آن سنجیده شود، به این معنا که اگر قرار است آمار زمستان مورد بررسی قرار بگیرد، باید این آمار با مدت مشابه آن در سال قبل مقایسه شود.» او با اشاره به اینکه خالص اشتغال ایجادی در سال گذشته ۷۷۵هزار نفر است که میزان مشارکت اقتصادی با افزایش چهاردهم درصدی به ۴۱.۳درصد رسیده است، خاطرنشان می‌کند: «اینکه گفته می‌شود آمار بیکاری در استان‌های کردنشین بالاست، موضوع علمی و دقیقی نیست و نباید یک مقطع زمانی را به کل سال تعمیم داد، حتی در مکان‌های مختلف، عوامل متفاوت در اعلام آمارها نقش دارد و تاثیرگذار است، به همین دلیل نمی‌توان آن را ملاک قرار داد.»