[مریم رضاخواه] کاهش تعطیلات تابستانی و نوروزی مدارس همیشه دغدغه کارشناسان آموزشی بوده است. هرچند در گذشته بارها این تعطیلات با کاهش و حتی افزایش هم روبه‌رو بود، اما پس از اجرایی‌شدن طرح بار دیگر به منوال سابق بازگشت. تقویم سال تحصیلی مدارس نشان می‌دهد که اول مهرماه فعالیت مدارس آغاز می‌شود و تا سی‌ویکم خرداد به پایان می‌رسد. اما حالا قرار است این تقویم اصلاح شود، لایحه‌ای که در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار گرفته است تا تعطیلات در برخی استان‌ها بین دو نیمسال تحصیلی قرار گیرد. با توجه به این طرح، نظرات مختلفی در این‌باره وجود دارد؛ بعضی از کارشناسان بر این باورند که باید تعطیلات در تابستان بماند، اما برخی دیگر از پژوهشگران آموزشی به دلایل مختلف معتقدند که تعطیلات از تابستان به دو نیمسال تحصیلی برود تا در زمستان این تعطیلات را داشته باشیم. آیا این اصلاح تقویم سال تحصیلی می‌تواند نتایج بهتری برای دانش‌آموزان به همراه داشته باشد؟
این سوالی است که درخصوص آن کارشناسان به روزنامه «شهروند» پاسخ می‌دهند.
مدارس استان‌ها خودشان برنامه‌ریزی کنند
ناصر کوهستانی، رئیس اسبق آموزش‌وپرورش منطقه 2 تهران و کارشناس و پژوهشگر آموزش، موافق اصلاح تقویم آموزشی کشور است و به «شهروند» می‌گوید: «در بحث آغاز سال تحصیلی از نیمه شهریور هدف کم کردن تعطیلات نیست، بلکه اختیارات داده می‌شود تا مدارس استان‌ها خودشان برنامه‌ریزی کنند. در واقع طرحی در دستور کار مجلس شورای اسلامی است که قرار است دست شوراهای آموزش‌وپرورش هر استانی باز باشد تا شروع سال تحصیلی با توجه به بوم هر استان در نظر گرفته شود. در استان‌های گرمسیر نمی‌توان تابستان فعالی داشت. مدارس استان‌های گرمسیر هم امکان بازگشایی در تابستان را ندارند. پس ابتدا باید شوراهای آموزش‌وپرورش ورود پیدا کنند. استاندار و مدیرکل هر استانی قدرت این را دارند که مسئولان شهری و امکانات را به سمتی ببرند تا بازگشایی‌ها انجام شود. این موضوع اگر حل شود، هر استانی با توجه به بوم و شرایط آب‌وهوایی منطقه، بازگشایی مدارس را انجام می‌دهد. استان‌های سردسیر مانند اردبیل، آذربایجان‌غربی و کردستان می‌توانند ابتدای شهریور مدارس را بازگشایی کنند و در زمستان تعطیلات زمستانی داشته باشند. تهران هم هوای معتدلی دارد، نه گرمسیر است و نه سردسیر، ولی به دلیل آلودگی هوا جزو استان‌هایی است که می‌تواند بازگشایی مدارس را در ابتدای شهریور انجام دهد و فضای آلودگی ماه‌های آذر و دی را می‌توانیم به عنوان تعطیلات زمستانی دو نیمسال در دستور کار قرار دهیم که قابلیت اجرا هم دارد.»
ابتدای شهریور می‌تواند آغاز دوره تحصیلی باشد
این کارشناس آموزش درباره فضای امتحانات همزمان و در طول سال هم گفت: «فضای خوبی وجود دارد و در خردادماه دچار مشکل نخواهیم شد، در این ماه همه استان‌ها از نظر آب‌وهوایی مشکلی ندارند. تنها در برخی مناطق، سرما در دی‌ماه حاکم است، اما امتحانات دی‌ماه نیز ارزیابی‌های داخلی است که مانعی برای سیستم آموزشی نظام آموزش‌وپرورش نیست، به این ترتیب امتحانات نوبت اول با توجه به صلاح‌دید شورای آموزش‌وپرورش هر استان در هر زمانی برگزار می‌شود که مشکلی به‌وجود نخواهد آورد. خردادماه که امتحانات نهایی است، پایان تحصیلی در کل کشور باید باشد. اما آغاز سال تحصیلی با توجه به بوم و ظرفیت آب‌وهوایی هر استان باید تعیین شود. خیلی ضرورت ندارد استان اردبیل اول مهرماه مدارس را بازگشایی کند، می‌تواند ابتدای شهریور آغاز دوره تحصیلی باشد، امتحانات نوبت اول را هم در آذرماه برگزار کند یا هر زمانی که شورای آموزش‌وپرورش استان صلاح بداند، در واقع قانون این اجازه را به آموزش‌وپرورش هر استان می‌دهد. امتحانات نوبت اول در همه رده‌های تحصیلی امتحانات داخلی است.»
او همچنین درباره تاثیر اصلاح تقویم سال تحصیلی روی دانش‌آموزان معتقد است که باید فرهنگ‌سازی شود. کوهستانی می‌گوید: «سه سال ما در کشور و دنیا دچار بیماری کرونا بودیم. مگر فرهنگ‌سازی نشد.»
نسخه‌های متفاوتی برای روستاییان و شهرنشینان باید پیچیده شود
ابراهیم سحرخیز، معاون اسبق وزیر آموزش‌وپرورش، هم معتقد است که نمی‌توان برای آموزش‌وپرورش نسخه‌های متفاوت پیچید. او به «شهروند» می‌گوید: «به دلیل اینکه در حال حاضر برای آزمون ورودی دانشگاه‌ها وارد سازوکاری شده‌ایم، امتحانات نهایی در پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم در واقع از امسال اجرا می‌شود، یعنی علاوه بر پایه دوازدهم، در پایه‌های دهم و یازدهم هم اجرا می‌شود. اگر قرار است امتحانات هماهنگ کشوری باشد، از یک کتاب و در زمان واحد و سوالات واحد در کشوری، امتحانی برگزار شود، پس خیلی نمی‌توان آغاز بازگشایی مدارس را دستکاری کرد. همچنین ما جغرافیای گسترده به لحاظ اقلیمی بوم، آب‌وهوا و وضعیت معیشت مردم در کشور داریم. نمی‌توان برای روستاییان نسخه واحدی در مقایسه با شهرنشینان پیچید. شرایط روستاییان در فصل تابستان و زمستان با شهرنشینان متفاوت است، پس باید نسخه‌های متفاوت بپیچیم. به عنوان مثال در خوزستان یا برخی دیگر از استان‌ها در جنوب کشور از اردیبهشت‌ماه گرما قابل تحمل نیست. مناطقی هم در کوهستان داریم که حتی در فروردین‌ماه هم باید سرما را تحمل کنند و مدرسه هم خیلی نمی‌تواند امکانات و تجهیزات لازم را در اختیار قرار دهد. ما فقط می‌توانیم البته اگر تلرانس داشته باشیم؛ شهریورماه را برای دوره ابتدایی به سال تحصیلی وصل کنیم. این طرح بیشتر برای دانش‌آموزان مناطق دو زبانه وجود دارد که زبان مادری‌شان غیر از زبان فارسی است تا برای آموزش دوره‌های کوتاه‌مدت آماده شوند. البته این را هم اگر به دوره پیش‌دبستانی تعمیم و تسری دهیم، دیگر لزومی ندارد. این طرح زمانی موضوعیت داشت که مناطق محروم ما پیش‌دبستانی و مهد نمی‌رفتند و ناگهان وارد مدرسه می‌شدند، فارسی هم بلد نبودند و به همین علت یک ماهی عقب می‌افتادند که باعث افت دانش‌آموزان می‌شد.»
بازگشایی مدارس از 15 شهریور قابل تامل است
فعال فرهنگی و کارشناس حوزه آموزش‌وپرورش معتقد است که 15 شهریورماه برای شروع سال تحصیلی قابل تامل است، اما زودتر از این تاریخ در برخی مناطق امکان‌پذیر نیست. در برخی مناطق در این بازه زمانی، زمان برداشت محصول است، خانواده‌ها به فرزندا‌ن‌شان نیاز دارند و دانش‌آموز نمی‌تواند حضور مستمر و مداومی در مدرسه داشته باشد. در مناطقی هم گرما اجازه حضور زودهنگام دانش‌آموزان را نمی‌دهد. با اجرایی‌شدن طرحی که در دستور کار مجلس است، در واقع ما یکسری اختیار را به استاندار یا شورای آموزش‌وپرورش هر استان می‌دهیم تا حدود 15 روز از سال تحصیلی را در اختیار داشته باشند و از شهریورماه مدارس را بازگشایی کنند.
او بر این باور است که وقفه افتادن بین سال تحصیلی همیشه با دردسرهایی همراه بوده است. مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهد که یکی از علت‌هایی که بچه‌های ما زبان انگلیسی را خوب یاد نمی‌گیرند، به علت وقفه‌ای است که در میان ترم‌ها ایجاد می‌شود، این درحالی است که به حد کفایت تعطیلات داریم و اگر جمع‌بندی شود 40 روز تعطیلات در سال وجود دارد. تابستان هم که تعطیلات فصلی است، باید کم‌کم برنامه‌ریزی شود تا دانش‌آموزان در تعطیلات آموزش ببینند.
آموزش‌وپرورش هر استان تنها در مقطع ابتدایی به خصوص در سه سال اول ابتدایی که نظام ارزشیابی هم توصیفی است، می‌تواند تقویم سال تحصیلی را تغییر دهد، اما دانش‌آموزان در سه سال متوسطه دوم اصلا نمی‌توانند. مثل نظام قدیم نیست که بچه‌ها تا عید مدرسه می‌رفتند و بعد از عید به بهانه امتحان نهایی و کنکور دیگر مدرسه نمی‌رفتند و در خانه درس می‌خواندند. در حال حاضر تا 40درصد حتی بیشتر هم سوابق تحصیلی تاثیر مطلق در آزمون ورودی دانشگاه دارد. قرار است این نمرات جای سوالات عمومی بنشیند. این مسائل برای دانش‌آموزان و خانواده‌ها استرس‌زا و التهاب‌آور است، باید برای ارائه طرح دقت کرد، به هر ترتیب، شورای‌عالی این طرح را بررسی کرده و به مجلس سپرده است، امیدوارم که مجلس درست تصمیم بگیرد.
با طرح‌های مختلف بار روانی زیادی را به دانش‌آموزان تحمیل می‌کنیم
حسین روزبهانی، روان‌شناس بالینی و استاد دانشگاه، هم در گفت‌وگو با «شهروند» به آسیب‌هایی که دانش‌آموزان در این طرح‌ها می‌بینند، اشاره می‌کند و می‌گوید: «اگر قرار باشد بین دو نیمسال تعطیلات دو ماهه یا سه ماهه قرار دهیم، دانش‌آموزی که کامل کتاب‌ها را آموزش ندیده است، در این فاصله تعطیلات بین دو نیمسال دچار مشکل می‌شود و قطعا آسیب خواهد دید. بار دیگر باید زمانی مشخص شود تا معلم پس از تعطیلات آموزش‌های نیمسال اول را تکرار کند و ادامه دروس را آموزش دهد. این کار خیلی زمانگیر است و معلم و دانش‌آموزان حتی نظام آموزش‌وپرورش در وقت و هزینه دچار آسیب خواهد شد.
طرح‌هایی که داده می‌شود به صورت عملی نمی‌توان اجرایی کرد. همه جوانب در نظر گرفته نمی‌شود، باید از دانش‌آموزان، معلمان و حتی خانواده‌ها نظرخواهی و بعد طرحی را تصویب کنند. با طرح‌های مختلف بار روانی زیادی را به دانش‌آموزان تحمیل می‌کنیم. یکی از عامل‌های موفقیت، برنامه بلندمدت است، باید درباره برنامه‌های آموزشی کشورهای پیشرو مطالعه و پژوهش داشته باشیم تا طرحی به نتیجه برسد.»