[شهروند] امروز، سالروز تولد زنی است که از نظر بسیاری، او را می‌توان پرچم‌دار داستان‌نویسی مدرن زنان ایران دانست. نویسنده‌ای که هرچند نامش اغلب در کنار همسرش- جلال- به یاد می‌آید، اما او هیچ‌گاه زیر سایه نام آل‌احمد قرار نگرفت و حتی به جرأت می‌توان گفت که تأثیرگذارتر از او بود و توانست دنیای داستان‌نویسی زنان ایران را وارد مرحله جدیدی کند. بگذارید اینگونه بگوییم که او به زنان ایران، جرأت نوشتن داد و از این نظر حرفه نویسندگی را که در گذشته بیشتر در انحصار مردان بود، به‌تدریج وارد وادی تغییر کرد و راه ورود نسلی پرشور از زنان نویسنده، از فریبا وفی و زویا پیرزاد تا شهرنوش پارسی‌‌پور و منیرو روانی‌پور و بسیاربسیار نویسندگان دیگر را باز کرد که ادبیات معاصر، بخش بزرگی از هویت خود را مرهون قلم آنهاست!
بله؛ صحبت از سیمین دانشور است، نویسنده و مترجم ایرانی با نام اصلی سیمین‌تاج، که در اردیبهشت 1300به دنیا آمده. سیمین نخستین زن ایرانی بود که به‌صورت حرفه‌ای داستانِ فارسی نوشت. مهم‌ترین اثرش «سووشون» که به ۱۷ زبان ترجمه شده، نخستین رمانی است که نوشته و به‌واسطه نثر ساده و جذابیت داستان و آدم‌هایش یکی از پرفروش‌ترین آثار ادبیات داستانی ایران به‌شمار می‌رود.
سالروز میلاد او بهانه‌ای شده برای یادآوری زندگی و آثار این بانوی نویسنده که با «سووشون» یکی از قله‌های ادبیات داستانی ایران را فتح کرده است، البته با ذکر این نکته که امروز به مناسبت سالگرد تولد زنده‌یاد سیمین دانشور و سالگرد ازدواج سیمین و جلال مراسمی در خانه- موزه جلال آل‌احمد برگزار می‌شود.
نقطه‌عطف زندگی
احمدرضا بهرام‌پور، پژوهشگر و منتقد ادبی در یادداشتی که درباره سیمین نوشته؛ ازدواج این بانوی نویسنده با جلال آل‌احمد را به‌عنوان یکی از نقاط عطف مهم زندگی او نام برده است:
«سیمینِ دانشور و جلالِ آلِ‌احمد زوجی بی‌نظیر بودند و به هم می‌برازیدند! آل‌احمد، متفکر و نویسنده همه‌‌فن حریفی بود. چهره جریان‌سازی که دریچه‌ای که به روی داستان‌نویسان گشود، با همه اما‌و‌اگرهایش همچنان پیروانی دارد. مؤلفه‌های نثر پرتکاپوی او که مهم‌ترین دستاوردِ نویسندگی‌اش بود، در نویسندگان پس از او تکثیر شده است. سیمین دانشور، البته زمانی با آل‌احمد آشنا شد که هرکدام‌شان تجربه‌هایی را در عالم نویسندگی از سرگذرانده بودند. سیمین البته نویسنده جریان‌سازی نبود، اما آثارش صاحب‌سبک و منحصربه‌فرد است. او نه دنباله‌روِ جلال و جار و جنجال‌هایش بود و نه در برابرِ او قرار می‌گرفت؛ بلکه همواره در کنارِ جلال می‌ایستاد، البته با حفظِ حریمِ شخصی و مراقبت از استقلالِ فکری و ادبی‌ِ خویش. این دو، به‌رغمِ آنکه در پاره‌ای مسائل و مباحث چندان هم‌رأی نبودند، اما «کفوِ» هم بودند و عمری در کنارِ هم عاشقانه زیستند.»
یک قرن زندگی
سیمین دانشور که در اردیبهشت ۱۳۰۰ خورشیدی در شیراز زاده شد؛ پدرش پزشک و مادرش مدیر هنرستان دخترانه و نقاش بود. او که از کودکی با کتاب و شعر و ادبیات بزرگ شده بود؛ در سال 1327نخستین کتاب خود را با نام «آتش خاموش» منتشر کرد که شامل ۱۶ داستان کوتاه بود. سیمین یک سال بعد به اخذ درجه دکترای ادبیات فارسی نایل شد و یک سال بعد از آن هم با جلال آل‌احمد، نویسنده و مبارز اجتماعی مطرح آن سال‌ها ازدواج کرد. دانشور که در دانشگاه تهران، شاگرد استادانی چون عباس اقبال، بدیع‌الزمان فروزانفر، ملک‌الشعرای بهار، علی‌اصغر حکمت، نصرالله فلسفی، لطفعلی صورتگر و احمد بهمنیار بود، در شهریور ۱۳۳۱ به آمریکا رفت و در دانشگاه استنفورد تحصیل کرد. بعد از پایان تحصیلات هم به ایران برگشت؛ و هرچند بیست سال به تدریس در دانشگاه تهران پرداخت، اما هرگز به رتبه استادی ارتقا نیافت، چون ظاهراً ساواک اجازه چنین کاری را نمی‌داد. سیمین دانشور کارنامه‌ای غنی و پربرگ دارد؛ متشکل از مجموعه داستان‌هایی چون «آتش خاموش»، «شهری چون بهشت»، «به کی سلام کنم»، «از پرنده‌های مهاجر بپرس» و «انتخاب»؛ و البته رمان‌های تحسین‌شده‌ای چون «سووشون» به‌عنوان نخستین و معروف‌ترین اثر دانشور، «جزیره سرگردانی»، «ساربان سرگردان» و البته «کوه سرگردان» که این سه رمان به‌عنوان سه‌گانه سیمین معروفند.
درباره سیمین
در تمام زندگی سیمین و جلال و به‌خصوص بعد از درگذشت این بانوی نویسنده در 18اسفند 90، آثار متعددی درباره زندگی او و همسرش منتشر شده است که از آن میان می‌توان به «زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی دکتر سیمین دانشور» اشاره کرد که از مناظر مختلفی به زندگی و آثار دانشور پرداخته است. «زنی با عطری از گل‌های نارنج» نوشته منصور اوجی، «قلم، رسانه سیمین» از علیرضا طباطبایی، «سیمین دانشور همزاد داستان فارسی» نوشته روح‌الله مهدی‌پور عمرانی، «نگاهی به سووشون؛ از درونمایه تا فرم» از رضا نجفی، «سووشون» و «فرهنگ عامه» اثر عبدالنبی سلامی، «واپسین دیدار و آخرین گفت‌وگوی تلفنی» نوشته صادق همایونی، «نگاهی از درون به خلوت سیمین و جلال به روایت نامه‌های آنها به یکدیگر» از نادره جلالی و در نهایت «سیمین دانشور در قامت همسر جلال آل‌احمد» بخشی از تلاش‌هایی هستند که برای نگاه از زاویه‌ای تازه به زندگی زنده‌یاد دانشور انجام گرفته است.