|  ساسان گلفر    |  

وقتی در نیمه‌ بهمن‌ماه جایزه بهترین فیلم ‌سال اتحادیه تهیه‌کنندگان آمریکا به «مرد پرنده» آلخاندرو گونزالس اینیاریتو رسید، کفه جایزه اسکار بهترین فیلم به‌شدت به‌سمت این فیلم سنگین شد. جایزه اتحادیه تهیه‌کنندگان حکایت از آن داشت که
«مرد پرنده یا فضیلت غیرمنتظره نادانی» در آرای حدود 6هزار عضو رأی‌دهنده آکادمی علوم و هنرهای سینمایی اسکار از دیگر فیلم پیشتاز این جایزه «پسربچگی» بسیار پیش افتاده است و  به احتمال 75‌درصد برنده بهترین فیلم مهم‌ترین جایزه صنعت سینما، اسکار بهترین فیلم می‌شود، چون تجربه نشان می‌داد که از میان برندگان 25 دوره گذشته جایزه بهترین فیلم سینمایی‌ سال اتحادیه تهیه‌کنندگان، 18 مورد برنده جایزه بهترین فیلم اسکار نیز شده‌اند. چنین انطباقی میان جوایز اتحادیه تهیه‌کنندگان و اسکار درمورد فیلم‌هایی مانند «جایی برای پیرمردها نیست»، «میلیونر زاغه‌نشین»، «صندوقچه‌ رنج»، «سخنرانی پادشاه»، «هنرپیشه»، «آرگو» و «دوازده‌سال بردگی» وجود داشته است.
«مرد پرنده»، فیلمی از کارگردان «21 گرم» و «بابل» با بازی مایکل کیتون، ادوارد نورتن، زک گالیفیناکیس، ایمی رایان، اما استون و نیومی واتس داستانی است درباره هنرپیشه به آخر خط رسیده‌ و ستاره سابق فیلم‌های ابرقهرمانی که قصد دارد به هر نحو شده نمایشی صحنه‌ای را براساس اثری از ریموند کارور به سرانجامی موفق برساند. این فیلم اثری به تمام معنا سینمایی است که تمهیدات خارق‌العاده کارگردان برای وانمود کردن به یک برداشت بلند غیرعادی برای نخستین‌بار نوعی «فضای پیوسته» به‌جای «زمان پیوسته» در آن ایجاد کرده و کارگردان عملا تماشاگر فیلم را به‌درون صحنه تئاتری کشانده که گویی دیوار چهارمی نیز برای آن تعبیه شده است.
با این حال منتقدان انگلیسی‌زبان که به «پسربچگی» واقع‌گرا و واقع‌نمای ریچارد لینکلیتر درمجموع نمره‌ای معادل 100 از 100 داده‌اند، برای اثر اگزیستانسیالیستی فوق‌العاده استیلیزه و نوآورانه آلخاندرو گونزالس اینیاریتو امتیازی در حد 88 از 100 قایل شده‌اند. از 49 منتقد نشریات معتبر انگلیسی‌زبان که آرایشان در سایت متاکریتیک ثبت شده است، 43 نفر نمره مثبت به «مرد پرنده» داده‌اند، 4 نفر نمره‌ای بینابینی برای آن در نظر گرفته‌اند و دو منتقد هم ارزیابی خوبی از فیلم نداشته‌اند.
مایک لاسال، منتقد سانفرانسیسکوکرانیکل ازجمله نقدنویسانی است که نمره کامل به فیلم اینیاریتو داده و نوشته است:  «هر‌گونه صحبتی درمورد «مرد پرنده» را باید با توضیح درباره این موضوع شروع کرد که این فیلم چگونه فیلمبرداری شده است. فیلمبرداری در برداشت‌های بلندی صورت گرفته که در بسیاری از آنها دوربین شخصیت‌ها را در امتداد راهروهایی پر از پیچ‌های تیز و در حرکت به درون و بیرون اتاقک‌های کوچک رختکن دنبال می‌کند. این نماها چنان در هم تنیده‌ شده‌اند که انگار کل فیلم در یک نمای بلند و بدون قطع گرفته شده است.» لاسال در ادامه نقد خود می‌گوید، این فیلم «شاهکاری درخشان، نه فقط از لحاظ فیلمبرداری، بلکه از نظر کوریوگرافی است.» ریچارد روپر، منتقد شیکاگو سان‌تایمز با اشاره به بازی‌های قدرتمند بازیگران نقش مکمل، بیشتر بار فیلم «مرد پرنده» را تقریبا همیشه بر دوش مایکل کیتون می‌داند که «این بازی تاج‌سر دوران حرفه‌ای اوست». وی که فیلم «مرد پرنده» را «فیلمی عجیب و زیبا و منحصر به‌فرد، یکی از بهترین فیلم‌های سال»  نامیده، از این هم فراتر رفته و نوشته است: «اما «مرد پرنده» خیلی بیشتر از این حرف‌ها، یکی از اصیل‌ترین و فراموش‌نشدنی‌ترین فیلم‌ها در حافظه دوران اخیر است».
بتسی شارکی، نویسنده لس‌آنجلس‌تایمز مایکل کیتون «مرد پرنده» را نقطه تلاقی دو افسانه و اسطوره دانسته است؛ یکی اسطوره ایکاروس (که با بال‌هایی از جنس موم به خورشید نزدیک شد) و دیگری قصه امپراتوری که لباس بر تن نداشت (اشاره‌ای به‌صحنه‌ای از فیلم که کیتون ناچار می‌شود نیمه‌برهنه در تایمز اسکویر نیویورک بدود). این منتقد که نمره کامل به فیلم داده است، می‌نویسد: «کیتون و اینیاریتو پرواز می‌کنند و اوج می‌گیرند و اینیاریتو «برخلاف ایکاروس دقیقا می‌داند که حد و اندازه این پرواز تخیل تا چه اندازه باشد که حداکثر تأثیر را بر جا بگذارد.» آنتونی لین از نیویورکر که نمره 90 از 100 برای این فیلم در نظر گرفته است، به این‌که شخصیت منتقدی در فیلم وجود دارد که نمایش را ندیده، می‌خواهد بازیگر نقش اصلی آن را «نابود کند» خرده گرفته است. ظاهرا این نکته مایه رنجش بیشتر منتقدانی شده که نمره کامل به فیلم «مرد پرنده» نداده‌اند.
لو لومنیک، نویسنده نیویورک‌پُست که نمره 88 را برای «مرد پرنده» درنظر گرفته، نوشته است که این فیلم «شاید گزنده‌ترین و بامزه‌ترین نگاه‌ هالیوود به برادوی از زمانی باشد که مل بروکس فیلم نسخه اصلی فیلم «تهیه‌کننده‌ها» را ساخت.» جیمز براردینلی، منتقد ریل ویوز که 3 ستاره از 4 به فیلم داده، اثر اینیاریتو را دربردارنده حمله‌ای در لفافه به آثار پرفروش ‌هالیوودی دانسته  است: «فیلم این‌جا و آن‌جا به لحظه‌هایی کمدی می‌رسد و تا مرز اسلپ‌استیک هم پیش می‌رود، اما نشانه‌هایی از خشمی نهانی را نیز در آن می‌توان یافت؛ خشم نسبت به طرز تفکر عامیانه‌ای که باعث می‌شود فیلم‌هایی مانند «دگرگون‌شونده‌ها» رونق بگیرند و در همان حال تلاش‌های هنرمندانه شکست بخورند.» پیتر راینر، نویسنده کریسشن‌ساینس‌مانیتور که نمره متوسط 58 از 100 را به «مرد پرنده» داده است، مانند بسیاری از منتقدان دیگر درمورد اشاره فرامتنی فیلم به «بتمن» تیم برتون در ‌سال 1988 که مایکل کیتون ستاره آن بود، نوشته است.
وی معتقد است که این فیلم «تظاهر می‌کند که درمورد اوضاع در برادوی و‌ هالیوود خیلی «می‌داند» اما در اغلب موارد گنگ و نارسا است.» این منتقد نیز در انتهای مقاله به رنجش خود بابت ارایه تصویری از یک نقاد هنری بی‌رحم و بی‌انصاف  در فیلم «مرد پرنده» اشاره کرده است. رکس رید، نویسنده نیویورک‌آبزرور با دادن یک ستاره از 4 ستاره پایین‌ترین نمره را در میان نقدنویسان این مجموعه نصیب «مرد پرنده» کرده است. وی به شدت به این فیلم تاخته که «قرار است یک کمدی باشد که آلخاندرو اینیاریتو که معمولا فیلمساز درخشانی است، اما هیچ‌چیز درمورد موضوع اثرش نمی‌داند، آن را کارگردانی کرده است. حاصل کار، قطار از هم گسیخته‌ای است که خرده نشانه‌هایی از پیوستگی در آن دیده می‌شود و  اثر در هم و برهمی که حتی جغرافیای صحیحی را هم ارایه نمی‌دهد.»