[شهروند - حمیدرضا خالدی] کنکور امسال در حالی قرار است امروز برگزار شود که دو روز قبل اعلام شده بود حدود 20نفر از گروه‌هایی که دستی در افشا و فروش سؤالات کنکور داشته‌اند، بازداشت شده‌اند. با این حال سازمان سنجش قول داده، تمام تلاش خود را خواهد کرد تا این آزمون کشوری، در سلامت کامل برگزار شود. این در حالی است که رئیس پلیس آگاهی در پاسخ به «شهروند» گفت : «ستادی برای برگزاری سالم کنکور تشکیل شده که ما هم عضو آن هستیم. برای برخورد با متخلفین در کنکور آمادگی کامل را داریم.»
تقلب تاریخی!
گرچه تقلب در کنکور به سال‌های قبل برمی‌گردد، اما نقطه اوج‌گیری آن به زمان اپیدمی ویروس کرونا برمی‌گردد، همان زمان که به‌دلیل شیوع ویروس کرونا برای بیماران کرونایی در حوزه برگزاری آزمون، مکانی جداگانه درنظر گرفته شد، برخی داوطلبان از این فرصت استفاده کرده و توانستند از دفترچه سؤالات عکس گرفته و منتشر کنند. از همان زمان عده‌ای سودجو هم با راه‌اندازی کانال‌هایی در شبکه‌های مجازی مدعی فروش سؤالات کنکور شدند و جولان کانال‌های فروش سؤالات سبب شد که بازار فروش وسایل پیشرفته نیز رونق گرفت تا جایی که عده‌ای سودجو با ایجاد کانال‌های فروش سؤالات کنکور در شبکه‌های مجازی، احساسات داوطلبان را به بازی گرفتند تا پول‌های کلان پارو کنند.
همه زوایای یک تقلب
بعد از آن هم از زمانیکه نقش معدل امتحانات نهایی در کنکور به تصویب رسید، این تقلب‌ها وارد فاز جدیدی شد. حالا دانش‌آموزان نهایی و کنکوری‌ها از انواع و اقسام تجهیزات ارتباطی روز جهان برای تقلب استفاده می‌کنند.
عبدالرسول پورعباس، رئیس سازمان سنجش، نیز تاکنون بارها در مورد شیوه‌های تقلب در کنکور و امتحانات نهایی سخن گفته است. به‌عنوان مثال گفته؛ ۷ تا ۸ لایه حفاظتی برای آزمون و دفترچه‌های سؤالات، پاسخنامه‌ها و کیسه‌های حمل سؤالات درنظر گرفته شده است. همه این موارد، هوشمند است و هر لایه‌ای که باز شود سازمان سنجش از زمان و نحوه آن مطلع می‌شود. تمام موارد فیلمبرداری می‌شود. وی تصریح کرد: «تقلب طی سه مرحله صورت می‌گیرد؛ اول ارسال سؤال به بیرون، حل سؤال و فرستادن جواب به داخل حوزه است. ما ارسال پاسخ به داخل جلسه را مورد هدف قرار دادیم.» به‌گفته پورعباس، ابزار‌هایی تحت عنوان «مسترکارت» وجود دارد که هندزفری بی‌سیم بسیار کوچکی در گوش داوطلب قرار داده می‌شود. با کمک ابزار‌های آشکارساز که توسط شرکت‌های دانش‌بنیان ساخته شده است، سیگنال‌هایی به هندزفری ارسال و باعث ایجاد صدای بسیار ناهنجاری در گوش داوطلب می‌شود که خود داوطلبِ متقلب، توانایی تحمل این سیگنال را ندارد. وی همچنین گفته است: «چند شیوه تقلب داریم که یکی از آنها عکسبرداری از سؤالات و ارسال آن به بیرون است. تا صبح روز آزمون که اطمینان کامل می‌دهیم با تمهیداتی که اندیشیده شده هیچ‌گونه سؤالی به بیرون نمی‌آید، اما زمانی که سؤال در اختیار داوطلب قرار می‌گیرد، ممکن است افرادی که اجیر شده‌اند از آن عکس بگیرند. در نوبت دی ماه کنکور ۱۴۰۲ تنها یک عکس گرفته شد که داوطلب یک دقیقه بعد، دستگیر شد.»
رئیس سازمان سنجش، سال گذشته خبر از دستگیری چند شبکه گسترده‌ای که تجهیزات زیادی برای تقلب در آزمون را وارد کشور می‌کردند، داده و گفته بود: «بیش از ۲۰۰ تا ۳۰۰ سامانه و گروه‌های مجازی که برای القای تقلب ایجاد می‌کردند، دستگیر شدند.»
وی همچنین مدعی شده بود که هیچ سؤالی از هیچ فردی و از هیچ روزنه‌ای بیرون نمی‌آید و داوطلبان مطمئن باشند که تمامی افرادی که می‌گویند سؤال را در اختیار دارند، شیادی است. افرادی که در قرنطینه هستند حتی در معرض امواج نیستند و ما حتی اجازه نداریم به آنها خبر فوت عزیزان و بستگان‌شان را بدهیم. پورعباس همچنین مدعی شده بود که قرنطینه از عید آغاز می‌شود و به قرنطینه دوم آزمون، متصل می‌شود. افرادی که در قرنطینه حضور دارند حتی نور خورشید را هم نمی‌بینند. این سختی‌ها را تحمل می‌کنند تا آزمون در نهایت سلامت باشد.
علاوه بر این، رئیس سازمان سنجش برای برگزاری مرحله دوم کنکور1402در نشستی خبری از سیستمی برای مقابله با تخلف رونمایی کرد و گفت: «نسل دوم دستگاه‌های آشکارساز تجهیزات تقلب به تعداد تمام حوزه‌ها در اختیار مراقبین قرار گرفته است، داوطلبان متخلف، هندزفری‌های کوچکی را به حوزه می‌آورند. ما به آن هندزفری سیگنال می‌فرستیم که در اینصورت فرد نمی‌تواند صدای سیگنال را تحمل کند. این پدیده برای نخستین بار اتفاق افتاده است.»
تا قطع اینترنت
سال قبل و هنگام برگزاری نوبت اول کنکور سراسری در روزهای ۲۹ و ۳۰ دی ماه به‌دلیل جلوگیری از تقلب و حفظ حقوق داوطلبان، همزمان با برگزاری این آزمون، اینترنت هم به‌صورت نقطه‌ای قطع شد. آن زمان سازمان سنجش اعلام کرد که این روش تا حد زیادی موفق بوده و هیچ برگشت پاسخی به حوزه‌های امتحانی در کنکور امسال اتفاق رخ نداد.
در مورد امتحانات نهایی نیز سال گذشته وزارت آموزش‌وپرورش با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که قطعی اینترنت بین‌الملل در زمان برگزاری امتحانات نهایی و در اطراف این حوزه‌ها به‌صورت پیشنهاد بوده که مصوب نشده است؛ رئیس مرکز اطلاع‌رسانی و روابط‌عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، با انتشار پستی در یک شبکه اجتماعی داخلی درباره قطع اینترنت اظهار کرد: «همانگونه که سال قبل هم اعلام شد، وزارت ارتباطات برای هیچ آزمونی حتی یک دقیقه هم اینترنت را قطع نخواهد کرد.»
وی یادآور شد: «اینترنت با زندگی مردم گره خورده است، ضرورتی ندارد که اینترنت قطع شود. از سه هفته پیش هم اعلام کردم که با کارهایی که می‌کنیم نیازی به قطع اینترنت نیست. هر موجی که وارد حوزه شود توسط دستگاه‌های ما شناسایی می‌شود.»
تا کنکور 1403
از همان زمان اما به ادعای سازمان سنجش پیش‌بینی‌های لازم برای جلوگیری از تقلب در کنکور امسال هم انجام شده بود. آن زمان - یعنی بعد از کنکور 1402- رئیس سازمان سنجش درباره کنکور ۱۴۰۳ نیز گفته بود: «سوابق تحصیلی از پایه دوازدهم استخراج می‌شود. نرم‌افزارهای کنکورِ الکترونیکی تهیه شده است. سخت‌افزارهای موردنیاز از سوی جوانان دانش‌بنیان ساخته و به‌صورت مدرن طراحی شده که هم اثر انگشت و هم چهره، شناسایی می‌شود. وضعیت آزمون اینگونه است که تمامی شبهات و تقلب از بین می‌رود.» علاوه بر انقلابی که گفته می‌شود در برگزاری سالم کنکور در سال گذشته رخ داده است، از همان زمان، سازمان سنجش گفته بود که قرار است بخشی از کنکور 1403به‌صورت الکترونیک برگزار شود. ظرفیتی که برای اجرای این آزمون‌ها به‌صورت الکترونیک درنظر گرفته شده، در مرحله آزمایشی قرار است به‌صورت انتخابی برای داوطلب به‌صورت کاغذی یا الکترونیک اجرا شود. ضمن اینکه بنابراین دفترچه‌ها نیز بسیار هوشمند می‌شود و عکسِ داوطلب در تمام صفحات دفترچه خواهد بود و اگر عکس بگیرد، خودش را لو داده است. با وجود این تدابیر، محمدحسین حاجیلو، رئیس شورای حفاظت آزمون سراسری، سال گذشته از دستگیری ۲۴۹ مورد شبکه و گروه مدعی تقلب خبر داد و گفت: « ۲۴۹ مورد شبکه و گروه مدعی تقلب در کنکور دستگیر و ۴۸۳ کانال تلگرامی فعال شناسایی شده‌اند و تمام این گروه‌ها تحت اِشراف نهادهای نظارتی هستند. افرادی که لوازم و ابزار و تجهیزات تقلب در کنکور را خریدوفروش کنند تا ۵ سال حبس می‌گیرند.»
گرچه رئیس سازمان سنجش بعد از آن در خبرهایی اعلام کرد که میزان تقلب در کنکور سال گذشته به حدود صفر رسیده و فقط 40نفر را که حرکات شیطنت‌آمیز می‌کردند، دستگیر کرده‌اند!
رئیس سازمان سنجش همچنین گفت: «برگزاری این دو آزمون در قیاس با آزمون سال ۱۴۰۰ و قبل از آن که حدود چندهزار تقلب احراز شد، قابل مقایسه نیست. در نوبت اول و دوم آزمون سراسری امسال که دی ماه گذشته و تیرماه برگزار شد، در مجموع حتی یک مورد تقلب سازماندهی شده اتفاق نیفتاد.»
پورعباس یادآور شد: «در بررسی‌های فنی و گزارش‌های ویژه که از طرف دستگاه‌های ناظر، دستگاه‌های ضابط، حتی قضات و سازمان بازرسی که حضور مستمر داشتند، تقلب در آزمون سراسری امسال اعلام نشده است و این با کمک و توان همه دستگاه‌های مرتبط اتفاق افتاد.» پورعباس گفت: «در نوبت تیرماه کنکور ۱۴۰۲ تعداد ۴۰ نفر را به‌عنوان شیطنت و فضولی در آزمون گرفتیم. این افراد در میان یک‌میلیون کنکوری، عدد زیادی نیست. این افراد دور هم شیطنت‌هایی داشتند که به‌عنوان شبهه‌دار دعوت به آزمون مجدد و مصاحبه می‌شوند و عملا میزان تقلب در کنکور ۱۴۰۲ به صفر رسید. در سال‌های بعد هم این مسیر را ادامه می‌دهیم.»
کنکورِ الکترونیکی
در آزمون هوشمند باید برای هر داوطلب یک دستگاه اختصاصی وجود داشته باشد، بنابراین اجرای کامل این طرح به تأمین اعتبار هم بستگی دارد و باید تمامی سالن‌ها مجهز شوند. سال قبل اعلام شد که قرار است بخشی از کنکور سراسری ۱۴۰۳ به‌صورت الکترونیکی برگزار شود. آن زمان اعلام شد که کنکورِ الکترونیک به‌صورت آزمایشی برای آزمون‌های زیر ۳۰ هزار نفر برگزار می‌شود و قرار نیست کل کنکور سراسری ۱۴۰۳ به این شیوه برگزار شود.
آزمونِ الکترونیکی
آزمون الکترونیکی به این معنی است که آزمون به‌صورت هوشمند و بدون کاغذ برگزار می‌شود. تمامی مراحل کنکور اعم از مراحل ثبت‌نام، دریافت کارت ورود به جلسه آزمون، برگزاری آزمون، انتخاب رشته و دریافتِ نتیجه کنکور سراسری همگی به‌صورت الکترونیکی است. برای هر یک از داوطلبان یک مانیتور و یک صفحه هوشمند طراحی شده است تا بتوانند در آزمون شرکت کنند و داوطلبان، دیگر از کاغذ و سیستم‌های کاغذی استفاده نخواهند کرد. منظور از برگزاری کنکورِ هوشمند و مجازی این است که داوطلبان به‌صورت حضوری آزمون می‌دهند و منظور این نیست که کنکور سراسری به‌صورت مجازی برگزار می‌شود. پورعباس در این زمینه در سال پیش گفته بود: «آزمون الکترونیک را در سال آینده برای بالای ۱۰ هزار نفر اجرا می‌کنیم و پس از اجرای آن برای تعداد بیشتر، در نهایت برای کنکور ۱۴۰۳ اجرایی خواهد شد. »
فعلا منتفی است
«مسئولان برگزار‌کننده کنکور مدعی هستند که جلوی تقلب در کنکور را گرفته‌اند.» این را محمدرضا نیک‌نژاد کارشناس آموزشی، در گفت‌وگو با خبرنگار «شهروند» بیان کرده و گفته که براساس ادعای مسئولان احتمال تقلب در کنکور به صفر رسیده است، اما هیچ‌چیز بعید نیست و تجربه سال‌های قبل نشان داده است که این رویداد در شرایطی که تدابیر زیادی هم درنظر گرفته شده، اتفاق افتاده است.
او در مورد ادعای رئیس سازمان سنجش که گفته بود، قرار است بخشی از کنکورِ امسال به‌صورت الکترونیک برگزار شود نیز می‌گوید: «در این خصوص سازمان سنجش تلاش زیادی کرد تا این اتفاق رقم بخورد، اما نکته اینجاست که ما هم‌اکنون توان و امکانات و زیرساخت‌های لازم برای برگزاری این آزمون را به‌صورت الکترونیکی نداریم. درواقع باید این را بپذیریم که در این بخش ضعیف هستیم و شرایط برگزاری آزمون به‌صورت الکترونیک در کشور ما وجود ندارد.» نیک‌نژاد ادامه می‌دهد: « به‌نظر می‌رسد با توجه به تدابیر اندیشیده شده و درصورت صحت ادعای مسئولان سازمان سنجش و متولیان، باید منتظر کنکوری بدون حاشیه و در کمال سلامت باشیم و داوطلبان و والدین آنها امیدوار باشند که فرزندانشان در آزمونی سالم و رقابتی برابر شرکت خواهند داشت.»