[ مهدی جابری] تولید ملی می‌تواند تلفن همراه باشد یا پیام‌رسانی که روی این تلفن نصب می‌شود. تولید ملی شاید خودروهایی باشد که قرار است به مقصد کیفیت برسند یا پیام‌رسان‌هایی که مقصد آنها جلب اعتماد عمومی است. همانطور که خودروهای ملی هنوز در تلاش برای جلب اعتماد مردم از نظر امنیت جانی هستند، پیام‌رسان‌های داخلی نیز به‌منظور جلب اطمینان و اعتماد عمومی در حفظ حریم خصوصی و امنیت روحی و روانی کاربران نیاز به تلاش بیشتر دارند. خبرنگار «شهروند» در راستای حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی به عنوان محصول ملی و البته انعکاس دغدغه‌های مدیران این پیام‌رسان‌ها سراغ حسن پوراسماعیل، پژوهشگر ارشد گروه فناوری اطلاعات و ارتباطات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و نیز محسن غفاری، مدیرعامل پیامرسان ایتا و امین تجملیان، قائم‌مقام مدیرعامل بله رفت، اما به‌رغم ارسال پیامک‌ها و تماس با مدیرعامل ایتا، موفق به گفت‌وگو با وی نشد.
موفقیت پیام‌رسان‌های داخلی در جلب اعتماد بخشی از جامعه
پیام‌رسان‌های داخلی آرام‌آرام آمار نصب بیشتری را تجربه می‌کنند و موفق به جلب اعتماد بخشی از مردم جامعه شده‌اند، اما همچنان تعدادی از مردم اعتماد کافی به این پیام‌رسان‌ها ندارند.
چندی قبل بود که عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، اعلام کرد: «براساس گزارشات، استقبال از پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی پنج برابر شده است و روزبه‌روز به مخاطبان آنها افزوده می‌شود.»
آمار نصب پیام‌رسان‌های داخلی
پیام‌رسان‌های بومی در مجموع بیش از ۱۰۷میلیون کاربر فعال ماهانه دارند. این آمار را مهدی مظفری، مدیرکل پایش، ممیزی و نظارت سازمان فناوری اطلاعات، اعلام کرده است.
به گفته او، 6 پیامرسان ایرانی بله، ایتا، روبیکا، گپ، آیگپ و سروش پلاس بیش از ۱۰۷میلیون کاربر فعال ماهانه دارند. در میان این پیام‌رسان‌ها، روبیکا سهم بیشتری در تعداد کاربر را داشته و پیامرسان ایتا هم بیشترین میزان رشد تعداد کاربر را تجربه کرده است.
مظفری گفت: «به ترتیب پیام‌رسان‌های روبیکا با ۴۴میلیون و ایتا با حدود ۳۰میلیون، بیشترین تعداد کاربران را به خود اختصاص داده‌اند. پیامرسان ایتا در طول ۱۸ ماه گذشته رشد هشت برابری در تعداد کاربرانش داشته و به این ترتیب، بیشترین میزان رشد را تجربه کرده است. در همین مدت ۱۸ ماه تعداد کاربران پیامرسان روبیکا هم سه برابر شده است.»
مدیرکل پایش، ممیزی و نظارت سازمان فناوری اطلاعات با اشاره به افزایش کاربری و خدمات پیام‌رسان‌های بومی افزود: «طی یک سال گذشته پیام‌رسان‌ها تلاش کردند علاوه بر اضافه‌کردن خدماتی نظیر پیام‌های صوتی و تصویری، گروه‌های صوتی و همچنین خدماتی نظیر دریافت کدپستی یا خلافی خودرو، کاربری خود را افزایش داده و علاوه‌بر رفع نیاز پیام‌رسانی، خدمات کاربردی را هم ارائه کنند.»
قابلیت خاص پیام‌رسان‌های داخلی
یکی از امکانات ویژه پیام‌رسان‌های بومی امکان اتصال متقابل (MXB) است که کاربران می‌توانند بدون در نظر گرفتن نوع پلتفرم به تبادل پیام بپردازند. بله، ایتا، آیگپ و گپ پیام‌رسان‌هایی هستند که در حال حاضر به یکدیگر متصل شده‌اند و کاربران می‌توانند پیام‌های متنی خود را فقط با نصب یکی از این پیام‌رسان‌ها ردوبدل کنند.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره قابلیت اخیر پیام‌رسان‌های بومی یعنی امکان اتصال متقابل این پیام‌رسان‌ها، در ویراستی نوشت: «هشت ماه پیش بود که پیام‌رسان‌های بومی به قابلیت اتصال متقابل یا Interconnection مجهز شدند؛ موضوعی که به‌تازگی قرار است در اتحادیه اروپا برای سکوهای بزرگ بین‌المللی اجباری شود.» بنا به اعلام زارع‌پور، تعداد کاربرانی که از این قابلیت در پیام‌رسان‌های ایتا، بله، آیگپ و گپ استفاده می‌کنند، از مرز 2میلیون نفر فراتر رفته است.
«بله» با 26میلیون کاربر و ۱۵میلیون تماس در ماه
پیامرسان «بله» را می‌توان از جمله پیام‌رسان‌های موفق بومی برشمرد که روزبه‌روز بر آمار و ارقام مرتبط با موفقیت آن افزوده می‌شود.
امین تجملیان، قائم‌مقامِ مدیرعاملِ پیامرسان بله، در گفت‌وگو با خبرنگار «شهروند» با ارائه آماری از کارکرد و دستاوردهای این پیامرسان اظهار داشت: «به‌صورت روزانه ۵۰۰هزار تماس صوتی و تصویری در اپلیکیشن بله، پیامرسان رسمی بانک ملی ایران برقرار می‌شود. علاوه‌براین، مجموع زمانی که افراد در روز از تماس بله استفاده می‌کنند، بیش از ۳میلیون ساعت است.»
او گفت: «افزودن ویژگی‌های جدیدی مثل ماجرا (استوری)، مجله و افکار برای گسترش محتوای غنی در بله، افزودن ویژگی تماس گروهی، اضافه‌کردن افراد حین تماس و به اشتراک گذاشتن صفحه نمایش به تماس در بله نیز در سال ۱۴۰۲ برای افزایش رضایت کاربران انجام شد.»
تجملیان در ادامه به ارز مسافرتی در بله اشاره و عنوان کرد: «یکی از خدمات بله به عنوان ارز مسافرتی، تاکنون بیش از ۷۵۰هزار بار ارز مسافرتی درخواست و ثبت موفق داشته است.»
قائم‌مقام مدیرعامل بله درباره آمار همراهان بله، اظهار داشت: «تعداد کاربران ثبت‌نامی تا اواسط اسفندماه سال ۱۴۰۲ بیش از ۲۶میلیون نفر بوده است.»
او با اشاره به «پاکت هدیه‌های بله» افزود: «تعداد کل پاکت‌های هدیه که از اول سال ۱۴۰۲ توسط کاربران ارسال شدند، به بیش از ۲میلیون می‌رسد.»
تجملیان درباره آمار محتواخوانی در بله نیز گفت: «میزان مطالعه محتوا توسط کاربران اپلیکیشن بله 150هزار ساعت در روز و ۴۰میلیون ساعت در سال بوده است.»
قائم‌مقام مدیرعامل بله با بیان آماری درباره فعالیت ربات‌ها در بله و تاثیر آنها در رونق کسب‌وکارها تصریح کرد: «40هزار ربات در بله برای تسهیل امور کاربران در موضوعات مختلف راه‌اندازی شده است که بیش از 35هزار نفر روزانه از این ربات‌های کمکی استفاده می‌کنند.»
وی درباره چشم‌انداز پیامرسان بله اظهار داشت: بله با چشم‌انداز تبدیل‌شدن به زیست‌بوم دیجیتال مردم ایران قصد دارد بستری راحت برای معیشت مردم فراهم کند؛ بستری که بتوانند از تعاملات اجتماعی و دوستانه تا امور بانکی و اداری را به‌آسانی در آن انجام دهند. همچنین بتوانند از فرصت‌هایی برابر برای دسترسی به اخبار و... برخوردار باشند.
«ایتا»: فعلا گفت‌وگو نمی‌کنیم
ایتا از دیگر پیام‌رسان‌های پرطرفدار داخلی است که البته در مواقعی دچار اختلال شده و کاربرانش را با مشکل مواجه کرده است که آخرین اختلال به اواخر بهمن‌ماه بازمی‌گردد.
خبرنگار «شهروند» برای گفت‌وگو با محسن غفاری، مدیرعامل پیامرسان ایتا، بارها تماس گرفت و درنهایت این پیام را برای او ارسال کرد: «ما در حال تهیه گزارشی برای انعکاس دستاوردهای پیام‌رسان‌های داخلی و حمایت از آنها هستیم. ممنون می‌شویم در صورت امکان، گفت‌وگویی کوتاه با جنابعالی داشته باشیم.»
غفاری در پاسخ نوشت: «با عرض پوزش، فعلا گفت‌وگو نمی‌کنم.» خبرنگار نیز برای او نوشت: «به امید ارتقای پیام‌رسان‌های داخلی و پاسخگو بودن آنها به مردم و رسانه‌ها. البته پاسخگو نبودن‌تان در متن گزارش ما منعکس خواهد شد.»
با این حال، یکی از تازه‌ترین اظهارنظرهای مدیرعامل ایتا به 27 بهمن‌ماه امسال مربوط است؛ جایی که او درباره اختلال ایجادشده در این پیامرسان گفته بود: «همانطور که می‌دانید ایتا با یک روند رشد دائمی مواجه است و همواره هم از لحاظ تعداد کاربر و هم میزان استفاده، رشد بالایی داشتیم؛ مخصوصا در چند ماه گذشته. به همین دلیل ناگزیر هستیم که زیرساخت‌های فنی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری را دائما تقویت کنیم. در اختلال قبلی که به‌صورت ناخواسته برای ایتا اتفاق افتاد، کشف کردیم که بخشی از زیرساخت‌های شبکه ما کاستی‌هایی دارد که با روند رشد ایتا همخوان نیست...»
مزایای پیام‌رسان‌های داخلی در مقایسه با خارجی
مزایای پیام‌رسان‌های داخلی هنوز به طور کامل و موثر برای عموم مردم تبیین نشده است و در این زمینه انتظار می‌رود که مدیران پیام‌رسان‌های بومی توجه بیشتری به تعامل با رسانه‌ها و افکار عمومی داشته باشند. اگر این مزیت‌ها به درستی و با استفاده از ابزار خلاقانه رسانه‌ای و ادبیات تاثیرگذار به مردم منعکس شود، شاهد اعتماد و اطمینان بیشتر جامعه به این پیام‌رسان‌ها خواهیم بود.
حسن پوراسماعیل، پژوهشگر ارشد گروه فناوری اطلاعات و ارتباطات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با «شهروند» اظهار می‌دارد: «کاملا مشخص است که رفته‌رفته، اقبال مردم به پیام‌رسان‌های ایرانی بیشتر می‌شود و از آنجا که برخی خدمات عمومی از طریق این پیام‌رسان‌ها ارائه می‌شود و توسعه می‌یابد، اقشار مختلف جامعه به سمت استفاده از این پیام‌رسان‌ها ترغیب می‌شوند. به طور مثال، پیامرسان بله برای ارز خروج از کشور امکانی را فراهم کرده است و متقاضیان می‌توانند برای تهیه ارز مسافرتی از این طریق اقدام کنند.»
او می‌افزاید: «ارائه چنین امکانات و خدماتی که قاعدتا باید مبتنی بر پیام‌رسان‌های داخلی باشد و نه خارجی، قطعا در جلب نظر مردم موثر خواهد بود و باعث می‌شود که مردم با مراجعه به این پیام‌رسان‌ها، علاوه بر استفاده از خدمات موردنظرشان، با دیگر قابلیت‌های مختلف این محصولات بومی آشنا شوند و به طور دائم و مستمر از آنها استفاده کنند. بسیاری از امکانات و قابلیت‌های ارتباطی که در پیام‌رسان‌های خارجی وجود دارد، در محصولات داخلی نیز ارائه شده است و در حال حاضر اکثر نیازهای مخاطبان در این زمینه برآورده می‌شود.» پوراسماعیل تعرفه مناسب و هزینه پایین، عدم نیاز به فیلترشکن و دردسرهای ناشی از آن و همچنین ایجاد بستر امن بدون سوءاستفاده از اطلاعات به منظور حفظ حریم خصوصی مخاطبان را از جمله مزیت‌های پیام‌رسان‌های داخلی عنوان می‌کند که در پیام‌رسان‌های خارجی معمولا وجود ندارد.
پژوهشگر ارشد گروه فناوری اطلاعات و ارتباطات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سوال که «پیام‌رسان‌های داخلی در چه مواردی نیاز به تقویت دارند؟» می‌گوید: «در این‌باره می‌توان عنوان کرد که برخی پیام‌رسان‌های خارجی به یکسری از امکانات تخصصی نرم‌افزاری مجهز هستند، اما چنین موضوعی نمی‌تواند مانعی برای استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی باشد و آنچه برای مردم اهمیت دارد، حفظ امنیت و اطلاعات خصوصی است.»
آیا حریم خصوصی در پیامرسان داخلی امن نیست؟
نکته‌ای که برخی شهروندان از آن به عنوان مانعی برای استفاده از پیام‌رسان‌های بومی نام می‌برند، به حفظ حریم خصوصی مربوط است و متاسفانه برخی شایعات بی‌اساس به این موضوع دامن زده است.
اخیرا وزیر ارتباطات برای تقویت اعتماد و اطمینان مردم اظهار داشت: «همه پیام‌رسان‌های ایرانی حافظ اطلاعات خصوصی مردم هستند و حفظ امنیت و اطلاعات خصوصی کاربران خط قرمز ما است. بارها گفته‌ام که احدی حق ندارد به اطلاعات خصوصی کاربران دسترسی داشته باشد.»
پوراسماعیل نیز در این‌باره معتقد است: «ما باید توجه بیشتری به برطرف کردن نگرانی‌های کاربران ایرانی داشته باشیم. متاسفانه تبلیغات منفی توسط رسانه‌های بیگانه علیه پیام‌رسان‌های داخلی در جریان است و برخی احتمالات و ایرادها را علیه آنها مطرح می‌کنند تا با ترساندن کاربران ایرانی، آنها را از این پیام‌رسان‌ها دور کنند. درحالی که شایعات مطرح شده درباره عدم رعایت حریم خصوصی کاربران کاملا بی‌اساس است و آنچه جای تامل و بحث دارد، سوءاستفاده پیام‌رسان‌های خارجی از اطلاعات و حریم خصوصی مردم ایران است.»
پژوهشگر ارشد گروه فناوری اطلاعات و ارتباطات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی می‌افزاید: «حریم خصوصی کاربران ایرانی و ایمنی اطلاعات آنها در پیام‌رسان‌های داخلی کاملا رعایت می‌شود و با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری، رویکردهای نظام اسلامی، قانون اساسی و قوانین مشخصی که در این‌باره وجود دارد، هیچ سوءاستفاده‌ای در کار نیست و حریم خصوصی و اطلاعات کاربران ایرانی امنیت کامل دارد.» به گفته او، «شرکت‌های مطرح آی‌تی آمریکا از داده‌های کاربرانشان استفاده می‌کنند، اما هرگز این موضوعات را رسانه‌ای نمی‌کنند، ولی درباره ایران به شایعات دامن می‌زنند و سعی بر القای موضوعات غیرواقعی به افکار عمومی ایران دارند. سیاست غربی‌ها این است که رویکردهای منطقه‌ای‌سازی در زمینه ارتباطات و شبکه ملی اطلاعات در برخی کشورها از جمله ایران شکل نگیرد. یعنی ما می‌خواهیم اطلاعات‌مان از دسترس بیگانگان محفوظ باشد و در بستر امن داخلی ذخیره‌سازی شود و جریان داشته باشد، اما غربی‌ها چنین رویکردی را برنمی‌تابند و می‌خواهند اطلاعات ما در بستری مبادله شود که برای آنها قابل دسترس، سوءاستفاده و حتی جاسوسی باشد.» پوراسماعیل تاکید می‌کند: «امنیت اطلاعات در پیام‌رسان‌های خارجی بسیار در معرض تهدید است، اما درباره پیام‌رسان‌های داخلی باید گفت که با توجه به قانونمندی، همه اطلاعات کاربران در یک بستر امن قرار دارد.»