[ مرضیه موسوی ] ماجرا از زلزله سال گذشته بیرجند آغاز شد؛ روزی که «احمد قاسمی» مشغول صدور حکم برای یکی از مجرمان شهرستان بود و زمین لرزید: «من به عنوان قاضی شهرستان، وقتی زلزله آمد تصمیم گرفتم حکم حبس یکی از مجرمان را تعلیق کنم و در عوض پیشنهاد دادم که این فرد مبلغی را به مردم متاثر از زلزله کمک کند. دومین حکم تعلیق مجازات هم در زلزله‌ای صادر شد که چند وقت بعد، بشرویه را لرزاند.» این قاضی دادگستری استان خراسان‌جنوبی، با صدور احکام جایگزین در یک سال گذشته به تکمیل و تجهیز بانک امانات پزشکی هلال‌احمر استان کمک زیادی کرده است. او حالا یکی از اعضای داوطلب جمعیت هلال‌احمر است که علاوه بر کمک به تجهیز بانک امانات پزشکی، در سایر زمینه‌ها هم همراه هلال‌احمر است. «شهروند» ماجرای فعالیت این پزشک به عنوان یک داوطلب هلال‌احمر را روایت می‌کند.
قصه تعلیق حکم محکومانی که سابقه کیفری نداشتند و صدور احکام جایگزین، خیلی زود به گوش سایر قاضی‌های شهرستان بیرجند و همچنین دیگر شهرستان‌های استان رسید. از همان روزها، کم‌کم ماجرای تعلیق حکم محکومانی که سابقه کیفری نداشتند، در خراسان‌جنوبی و به‌خصوص بیرجند باب شد و قاضی‌های دیگر هم تصمیم گرفتند صدور چنین حکم‌هایی را تجربه کنند. احمد قاسمی می‌گوید: «بعد از صدور اولین حکم‌های جایگزین، با هلال‌احمر مشورت کردم تا بتوانم افراد را به فعالیت در زمینه‌ای تشویق کنم که دغدغه جمعیت هلال‌احمر هم باشد. تکمیل بانک امانات پزشکی پیشنهادی بود که از سوی جمعیت دریافت کردم و به نظرم موضوع مهمی آمد.»
او در یک سال گذشته با همکاری و مشورت جمعیت هلال‌احمر، از طریق جایگزینی پیشنهاد کمک به جای حکم حبس و شلاق برای افرادی که سابقه کیفری نداشتند، توانست بانک امانات پزشکی همه ۲۳ شهرستان استان خراسان‌جنوبی را تجهیز کند.
شروع مسیر کار خیر
اما ماجرا به اینجا ختم نشده و حکم‌های صادرشده توسط این قاضی، کمک‌های زیادی را به سوی خانواده‌های بی‌بضاعت روانه کرد، حتی کمک‌هایی به مردم زلزله‌زده ترکیه و سوریه و تامین مواد غذایی برای مردم غزه شد. این داوطلب هلال‌احمر بیرجند می‌گوید: «خوشبختانه در استان خراسان‌جنوبی، تعلیق احکام حبس و تبدیل آن برای کمک به نهادهای خیریه مثل هلال‌احمر، کمیته امداد و بهزیستی باب شده است. ما در بین این محکومان، افرادی را داشتیم که اگر به زندان می‌رفتند، زندگی‌شان از هم می‌پاشید و تبعات دیگری هم برای جامعه به بار می‌آورد. اما تعلیق حکم و پیشنهاد به آنها برای فعالیت داوطلبانه و عام‌المنفعه، هم فرصتی بود برای اینکه این افراد به تبعات جرمی که مرتکب شده‌اند، فکر کنند و هم نفعی عمومی در پی داشت؛ افراد زیادی در طی این یک سال از بانک تجهیزات و امانات پزشکی استفاده کرده‌اند و گره از برخی مشکلات‌شان باز شده است. در حالی که اگر این افراد به زندان می‌رفتند، ممکن بود زندگی خود را از دست بدهند و همسر و فرزندان‌شان آنها را ترک کنند، همچنین انگ سابقه کیفری و حبس، برای همیشه روی زندگی‌شان سایه می‌انداخت و بدتر از همه اینکه تجربه زندان ممکن بود از همه این افراد یک مجرم بسازد.»
استقبال از حکم‌های جایگزین
حکم‌های جایگزین، همواره مورد استقبال متهمان و مجرمان هم قرار گرفته و علاوه‌بر اینکه آنها را از حبس نجات داده است، بسیاری از متهمان را با کار داوطلبانه آشنا کرده و از آنها یک فرد مفید برای جامعه ساخته است. قاسمی درباره تشویق افراد به انجام کار عام‌المنفعه می‌گوید: «افراد زیادی را سراغ دارم که بعد از انجام حکم‌های جایگزین دوباره به سمت‌وسوی کار خیر رفته یا داوطلبانه اعلام کرده‌اند که می‌خواهند مبلغی بیشتر از مقدار پیشنهادشده، کمک کنند. مثلا قرار بود یکی از محکومان ۱۰ ویلچر برای کمک به تجهیز مرکز توانبخشی بخرد، اما او با میل شخصی‌اش، ۱۵ ویلچر خریده بود. افرادی مراجعه می‌کردند و می‌گفتند خود و اطرافیان‌شان به انجام کارهای عام‌المنفعه ترغیب شده‌اند و می‌گفتند شروعش همین حکم‌ها بوده.»
صدور احکام جایگزین موضوعی است که در سالیان گذشته با استقبال قاضی‌های دادگستری و همچنین فعالان و مددکاران سازمان زندان‌ها روبه‌رو بوده و این موضوع در سایر استان‌ها از جمله یزد هم در حال انجام است. «احمد بخشی»، معاون امور داوطلبان جمعیت هلال‌احمر خراسان‌جنوبی، می‌گوید: «در یکی از حکم‌های اخیر قضات استان، متهمان برای محکومیت خود ۵۱ کالای پزشکی به ارزش ۲میلیارد و ۵۰۰میلیون ریال خریداری و به بانک امانات پزشکی هلال‌احمر اهدا کردند. این کالاها شامل تخت، واکر، ویلچر، دستگاه‌های اکسیژن‌ساز، اندازه‌گیری قندخون، فشارسنج دیجیتالی و تشک مواج بوده که در بین بانک امانات شعب شهرستان‌ها توزیع شده است.» او با اشاره به وجود بیش از ۱۹هزار و ۷۳۵ داوطلب جمعیت هلال‌احمر در استان خراسان‌جنوبی می‌گوید: «داوطلبان هلال‌احمر در چهار گروه حمایت، مهارت، هدایت و مشارکت سازماندهی شده‌اند و براساس نیازی که احساس شود، جمعیت هلال‌احمر را در اقدامات بشردوستانه یاری می‌دهند.»