[شهروند] «آمار سالانه مهاجرت پرستاران به 3هزار نفر رسیده»، «خروجی پزشکان بعد از دوره کرونا و محدودیت‌های سفر، دو برابر شده»، «مهاجرت یک‌میلیون ایرانی به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس برای کار» و «مهاجرت صنوف به قنادان هم رسید»؛ اینها نمونه‌ای از تیترهایی است که برخی رسانه‌ها گزارش‌هایی را با محتوای مهاجرت صنوف منتشر کردند. مهاجرت مقوله‌ای است که در همه جوامع به شکل‌های مختلف رقم می‌خورد و ایران هم از این امر مستثنا نیست. بی‌شک هر شهروندی بنابر دلایلی شاید به مسئله مهاجرت بیندیشد، اما چرایی اینکه رسانه‌ها با تیترهایی که لایک می‌گیرند، در این مسئله بزرگنمایی می‌کنند، مسئله ما است، به همین منظور پای صحبت‌های «محمدمهدی فرقانی»، استاد پیشکسوت رسانه و «کاظم انبارلویی»، سردبیر روزنامه رسالت، نشسته‌ایم تا جوابی برای این چرایی بیابیم.
تمایل متخصصان برای مهاجرت از پزشکان عمومی پیشی گرفته
23 اردیبهشت 1402، پایگاه خبری تحلیلی انتخاب به نقل از دنیای اقتصاد، تیتر زد «سال گذشته 10هزار پزشک و پرستار از کشور خارج شدند»
این پایگاه خبری نوشته بود؛ موج مهاجرت هر روز ابعاد تازه‌تری پیدا می‌کند. در تازه‌ترین تحولات جامعه پزشکی، تمایل متخصصان برای مهاجرت از پزشکان عمومی پیشی گرفته است. این در حالی است که میزان خروجی پزشکان بعد از دوره کرونا و محدودیت‌های سفر، دو برابر شده است. این عدد بین 6 تا 10هزار پزشک متغیر است. اگرچه این پایگاه خبری مدعی شده بود که این عدم‌قطعیت به‌دلیل عدم‌انتشار آمار از سوی نهادهای رسمی است.
ظرف 4 سال گذشته 16هزار پزشک عمومی از کشور مهاجرت کرده‌اند
این پایگاه نوشته بود که طبق گزارش دنیای اقتصاد، اواخر شهریور 1401 ظرف یک‌سال 160متخصص قلب مهاجرت کرده‌اند؛ در همین مدت 30هزار نفر از کادر درمان از دانشکده‌های علوم‌پزشکی درخواست good standing یا حُسن سابقه یا نداشتن سوءپیشینه داشته‌اند.
بر این اساس، ظرف چهارسال گذشته 16هزار پزشک عمومی از کشور مهاجرت کرده‌اند. این اعداد و ارقام هرچند سال گذشته مورد انتقاد سازمان نظام پزشکی قرار گرفت، اما اظهارات کنونی نشان می‌دهد که این آمار دور از واقعیت نبوده است. به نقل از این پایگاه خبری، اواسط اردیبهشت 1402 «منصور جعفری‌نمین»، رئیس شورای هماهنگی نظام پزشکی کشور، اعلام کرده بود؛ سال گذشته -1401- بیش از 800 ماما به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند.
و اما جواب رئیس سازمان نظام پزشکی به «شهروند»؛ آمار منتشرشده خروج سالانه چند هزار پزشک از کشور صحت ندارد
رئیس سازمان نظام پزشکی 12دی 1402 در گفت‌وگو با «شهروند» آمار منتشرشده در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها را که حاکی از خروج سالانه چند هزار پزشک از کشور است، رد کرده بود. «محمد رئیس‌زاده» درخصوص دلایل عدم‌تمایل این سازمان به اعلام آمار دقیق هم گفته بود: «بحث درباره آن، سودی برای جامعه پزشکی و کشور ندارد و فقط زمینه‌های سوءاستفاده را برای عده‌ای باز می‌کند.»
بنابرنظر «رئیس‌زاده»، خیلی فرق نمی‌کند آمار چقدر باشد، چراکه حتی خروج یک پزشک از کشور در حالی که جامعه به او نیاز دارد، برای ما نگران‌کننده و برای کشور خُسران است. به گفته «رئیس‌زاده»، عدد مطلق درخصوص مهاجرت پزشکان، عدد خیلی بالایی نیست، در همه مشاغل و اقشار جامعه نیز وجود دارد و فقط مختص جامعه پزشکی نیست. براساس مطالعات انجام‌شده جهانی، تا سال 2030 دنیا با کمبود 18میلیون کادر تخصصی پزشکی مواجه خواهد شد. به همین دلیل، بسیاری از کشورها برای تسهیل سیاست‌های جذب خود تلاش کرده و می‌کنند.
از استخدام 12هزار پرستار، هنوز به جذب سالانه 3هزار پرستار در سال هم نرسیدیم
21 آبان 1402، خبرآنلاین؛ آمار سالانه مهاجرت پرستاران به 3هزار نفر رسیده
در بخشی از این گزارش آمده؛ در حال حاضر حدود 215هزار کادر پرستاری در کشور مشغول کارند، از این تعداد 130هزار نفر در بیمارستان‌های دولتی و وابسته به وزارت بهداشت مشغول به خدمت هستند، با این حال، براساس گفته مسئولان وزارت بهداشت، کمبود نیروی پرستار حدود 70هزار نفر است، البته دبیرکل خانه پرستار آمار کمبود پرستاران را حدود صدهزار نفر اعلام کرده بود.
دبیرکل خانه پرستار گفته بود: «کمبود پرستار در حال حاضر آنقدر جدی است که به دلیل این کمبود، بیماران جان خود را از دست می‌دهند. به جرات می‌گویم بیماران به دلیل کمبود پرستار می‌میرند.» به گفته «شریفی‌مقدم»، در این گزارش سالانه بیش از 3هزار پرستار از کشور مهاجرت می‌کنند، اما وزارت بهداشت حتی اندازه همین آمار به کادر درمان اضافه نمی‌کند: «طی سال‌های 1399 تا 1402 قرار شد 12هزار پرستار استخدام شوند که هنوز این روند تکمیل نشده و به جذب سالانه 3هزار پرستار در سال هم نرسیده‌ایم.»
به طور دقیق نمی‌توان این آمار را تایید کرد
خبر مهاجرت سالانه سه‌هزار پرستار را تایید می‌کنید؟ رئیس سازمان نظام پرستاری در پاسخ این سوال به «شهروند» می‌گوید: «به‌طور دقیق نمی‌توان این آمار را تایید کرد، زیرا تعداد قابل توجهی از همکاران که برگه گوداستندینگ را از سازمان نظام پرستاری دریافت می‌کنند، ادامه روند مهاجرت را طی نمی‌کنند.» بنابرنظر «محمدتقی جهانپور»، با همه این مسائل باید برای ماندگاری همکاران در کشور اقدامات مناسبی انجام گیرد. «جهانپور» درخصوص آمار واقعی مهاجرت پرستاران هم به «شهروند» می‌گوید: «تعداد کسانی که برگه گوداستندینگ را دریافت می‌کنند و جمعیتی که مهاجرت می‌کنند، متفاوت است، بنابراین به‌طور دقیق نمی‌توان عددی را ذکر کرد.»
سالانه 12هزار ویزای موقت یا دائم یا اجازه اقامت کاری صادر شده
17دی‌ماه 1402، تجارت‌نیوز؛ مهاجرت یک‌میلیون ایرانی به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس برای کار
در بخشی از این گزارش آمده؛ رصدخانه مهاجرت ایران در این‌باره نوشته براساس آمار ویزاهای دریافتی ایرانیان در برخی مقاصد اصلی شامل آمریکا، کانادا، استرالیا، انگلستان و اتحادیه اروپا به‌طور متوسط در 12سال اخیر، سالانه 12هزار ویزای موقت یا دائم یا اجازه اقامت کاری در این مقاصد برای ایرانیان صادر شده است.
در ادامه گزارش آمده است؛ آنطور که در سالنامه مهاجرت سال گذشته آمده، یکی از بازارهای مهم نیروی کار بین‌الملل، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس هستند، البته هم‌اکنون با برنامه‌های جدید، این کشورها در توسعه اقتصادی و به تبع آن در جذب نیروی انسانی ماهر و تعریف برنامه‌های مهاجرتی خاص برای گروه‌های مختلف نیروی انسانی از جمله برنامه‌نویسان، کادر درمان و استعدادهای فرهنگی، ورودی خوبی از نیروی انسانی ماهر و باکیفیت بالای ایران دارند.
یک‌میلیون ایرانی برای کار اقامت دارند یا در رفت‌وآمد هستند
بخش سوال‌برانگیز این گزارش برای خواننده که تیتر هم براساس آن انتخاب شده، این است که بنابر آمارهایی که در این سالنامه آمده، هم‌اکنون تعداد ایرانیانی که در این کشورها برای کار اقامت دارند یا رفت‌وآمد دارند، طبق تخمین‌های موجود افزون‌بر یک‌میلیون نفر است.
اگرچه طبق گفته نگارنده گزارش به «شهروند»، بازه زمان خاصی مدنظر نبوده و نگارنده به استفاده صدرصدی گزارش رصدخانه اکتفا کرده است. نگارنده می‌گوید: «واقعیت این است که سالنامه اشاره‌ای به زمان‌بندی نداشته و عین مطلب سالنامه در گزارش آورده شده تا شائبه‌ای پیش نیاید.» شاید بهتر بود در تیتر مشخص‌نبودن بازه زمانی به نحوی قید می‌شد.
موج مهاجرت به قنادان رسید، یک شیطنت رسانه‌ای
16دی 1402، خبرآنلاین؛ موج مهاجرت به قنادان رسید
در بخشی از این گزارش به نقل از «علی بهره‌مند»، آمده؛ همکاران ما در بحث تامین مواد اولیه مرغوب دغدغه دارند، ضمن اینکه به دلیل سختی کار و دستمزد پایین، مشکلاتی درخصوص جذب نیرو وجود دارد و با کمبود در این حوزه مواجه بوده و در عین حال، شاهد مهاجرت نیروهای ماهر به کشورهای اروپایی و عمان هستیم.
این در حالی است که رئیس اتحادیه صنف قنادان تهران به «شهروند» می‌گوید: «نشستی با خبرآنلاین در روز ملی قناد داشتیم، هرچند تیتر «مهاجرت به قنادان رسید» یک شیطنت رسانه‌ای است.» به گفته «علی بهره‌مند»، مهاجرت در میان قنادان همیشه وجود داشته و مختص به سال‌های اخیر نیست. بنابرنظر «بهره‌مند» در سال‌های اخیر قنادان برای مهاجرت مجبور به گرفتن گواهینامه شده‌اند، شاید به همین علت نیز مهاجرت این صنف به چشم آمده است.
اگر آمار موثقی وجود دارد ولی برخی رسانه‌ها بزرگنمایی می‌کنند که خطای حرفه‌‌ای است
«رسانه‌ها موظفند واقعیت‌های اجتماعی را بازتاب بدهند.» «محمدمهدی فرقانی» به «شهروند» می‌گوید: «رسانه‌ها حتی در مواردی باید این واقعیت‌ها را برجسته کنند تا توجه‌ها را متوجه آن کنند.» به گفته این روزنامه‌نگار پیشکسوت، گاهی اوقات رسانه‌ها برای جلب توجه دستگاه‌های رسمی به برخی موضوعات که به‌زعم خودشان خطر بالقوه‌ای برای جامعه هستند، دست به بزرگنمایی مسئله می‌زنند.
«فرقانی» معتقد است شاید مطرح‌کردن مسائلی همچون مهاجرت صنوف مختلف در رسانه‌ها در این راستاست که دستگاه‌های مسئول کاری کنند. به گفته این روزنامه‌نگار پیشکسوت این مسأله می‌تواند در ادامه انگیزه و میل به مهاجرت را کاهش دهد، به‌خصوص در میان جوان‌ترها . فرقانی به «شهروند» می‌گوید: «در این حد قابل فهم است.» بنابرنظر این روزنامه‌نگار پیشکسوت، اگر آماری از این مهاجرت‌ها وجود دارد و برخی از رسانه‌ها یک کلاغ چهل کلاغ می‌کنند، بنابراین بزرگنمایی رخ داده که یک خطای حرفه‌‌ای رسانه‌ای است، هرچند برخی از رسانه‌ها این کار را انجام می‌دهند.
جولان آمارهای منابع غیررسمی در غیاب آمار دقیق
«فضای مجازی خیلی قابل کنترل و استناد نیست.» به گفته «محمدمهدی فرقانی»، در فضای مجازی هر کسی از دریچه‌ای که خودش واقعیت را دیده، موضوع را بازتاب می‌دهد، این در حالی است که سلیقه شخصی‌اش را هم ضمیمه آن می‌کند. بنابرنظر این استاد رسانه، درخصوص رسانه‌های رسمی مسئله متفاوت است: «رسانه‌های رسمی تلاش دارند تا آنچه اعلام می‌کنند، ریشه در واقعیت داشته باشد، البته گاهی اوقات با کمی بالا و پایین‌بودن چون امکان دسترسی به آمار دقیق وجود ندارد.»
«فرقانی» ادامه می‌دهد: «در چنین شرایطی برخی رسانه‌ها آمارهایی که ارائه می‌دهند براساس منابع غیررسمی است.»
به گفته این استاد پیشکسوت، گاهی اوقات تشکل‌های صنفی هشدارهایی می‌دهند و اصل بر این است که حافظ منافع صنف‌شان هستند: «هرچند مبنا بر این است که ارائه این دست هشدارها از سوی تشکل‌های صنفی، مستند به آماری است که در اختیار دارند.»
برخی رسانه‌ها برادری‌شان را به ملت و دولت ثابت نکرده‌اند
«مقوله مهاجرت مدتی است سوژه برخی رسانه‌های داخلی و خارجی شده است.» سردبیر روزنامه رسالت به «شهروند» می‌گوید: «گاهی اوقات در رسانه‌ها در مورد مقوله اجتماعی و اقتصادی مهاجرت بزرگنمایی و گاهی اوقات کوچک‌نمایی می‌شود.» به گفته «کاظم انبارلویی»، شاید پرداختن به مسئله مهاجرت صنوف ریشه در مسائل اقتصادی داشته باشد. به گفته «انبارلویی»، مالیات صنوف مسئله‌ای است که شاید در گفتن از مهاجرت این قشر از جامعه خیلی به آن پرداخته نمی‌شود.
سردبیر روزنامه رسالت می‌گوید: «گاهی اوقات بحث مالیات باعث راه انداختن موج مهاجرت برای صنوف است. این در حالی است که برخی صنوف هم در دولت‌های گذشته و هم در شرایط فعلی، فرار مالیاتی داشتند، بنابراین می‌توان گفت موج‌سواری روی مسئله مهاجرت صنوف می‌تواند ریشه در این مسئله داشته باشد.»
بنابرنظر «انبارلویی»، هرچند نباید فراموش کرد که برخی رسانه‌ها برادری‌شان را به ملت و دولت ثابت نکرده‌اند و گاهی اوقات اخباری منتشر می‌کنند که موجبات ناامیدی جامعه است.
به گفته سردبیر روزنامه رسالت، این رسانه‌ها نیت خیری ندارند، این در حالی است که در گزارش‌هایشان اعداد و آمار مشخصی ارائه نمی‌دهند و تنها می‌نویسند منبع آگاهی گفت، شنیده‌ها حاکی از آن است که... و گزارش را پیش می‌برند، درواقع سنجش درستی از موضوع ندارند و به خواننده هم ارائه نمی‌دهند.
متاسفانه اغراق می‌کنند!
مهاجرت بخش لاینفک جامعه امروزی است و تنها مختص جوامع در حال توسعه نیست و این مساله اجتماعی در جوامع توسعه‌یافته هم به چشم می‌خورد. به گفته رئیس دانشکده ارتباطات سوره به «شهروند» مساله‌ای که ما در شرایط فعلی با آن روبه‌رو هستیم اغراق در مساله مهاجرت و آمارهای مربوط به آن است.
«امیدعلی مسعودی» به «شهروند» می‌گوید: «مهاجرت نخبگان، پزشکان و ... تنها مختص ایران نیست این اتفاق در همه جوامع رخ می‌دهد، هرچند نباید از این مساله غافل بود که در مقابل مهاجرت بخش‌های مختلف ما شاهد ایجاد جذابیت از سمت کشورهایی هستیم که می‌خواهند میزبان این افراد باشند.» بنابرنظر «مسعودی» رسانه‌هایی که هدفشان ارتقا شرایط جامعه در ابعاد مختلف است متاسفامه گاها استراتژی مشخصی در این زمینه به کار نمی‌برند.
واکنشی عمل نکنیم، کنش‌مند باشیم
این استاد دانشگاه معتقد است مشکلات در کنار داشته‌ها و دستاوردها باید گفته شوند: «متاسفانه رسانه‌های بیگانه اغلب اوقات در زمینه مشکلات بزرگنمایی می‌کنند اگرچه برخی رسانه‌های داخلی هم ناآگاهانه دست به این کار می‌زنند. شاید یکی از دلایل این مساله شفاف نبودن آمارهاست.» «مسعودی» ادامه می‌دهد:«ما مراکز پژوهشی را داریم اما متاسفامه به دلایل غیرقابل پذیرش آمارها و یافته‌هایشان را ارائه نمی‌دهند در حالی که تحقیق و پژوهش برای پی بردن به مشکل است نه اینکه بگوییم مساله‌ای وجود ندارد.» به باور این استاد دانشگاه متاسفانه این رسانه‌ها تاثیر روانی‌شان را به افکار عمومی می‌گذارند، بنابراین راه مقابله با آنها این است که کنش‌مند باشیم نه اینکه واکنشی عمل کنیم. یعنی قبل از رسانه‌ها مشکلات، دستاوردها اعلام شوند، البته به شرط اینکه انتشار آمارها آسیبی به امنیت ملی نزند.