مهدی آیتی مديركل دفتر فني و مهندسي عمران

آمايش سرزمين سندي است ملي، استراتژيك، جامع، كامل و پويا كه براي اهداف و برنامه‌هاي توسعه‌اي يك كشور(سرزمين) تهيه و تدوين مي‌شود. سير تحول و تطور برنامه آمايش سرزمين در ايران داراي تاريخچه پرفراز و فرودي است كه پرداختن به آن در اين مجال نمي‌گنجد.
در دولت حاضر يكبار ديگر اهتمام بر موضوع تهيه سند آمايش سرزمين تعلق گرفته و اين ماموريت و مسئوليت مهم به سازمان مديريت و
برنامه ريزي(سازمان برنامه سابق) سپرده شده است.تهيه سند آمايش سرزمين به دليل گستردگي و همه جانبگي آن مستلزم همكاري و هماهنگي مستمر تمام اركان و دستگاه‌هاي مختلف حكومتي و حاكميتي مي‌باشد.هرچند كه آمايش سرزمين يك برنامه راهبردي حاكميتي است اما انجام و فرجام آن به مشاركت ملت، بخش‌هاي خصوصي و نهادهاي مردمي نياز اساسي دارد. برنامه آمايش سرزمين در دو بخش مهم: 1- تهيه سند 2- اجرای برنامه، جز با همدلي و همكاري ملت و دولت(حكومت) ميسر و مقدور نيست. در حال حاضر اگرچه هنوز عزم و اراده جدي در شروع تدوين سند آمايش سرزمين صورت نگرفته اما به بهانه زمزمه‌هاي آن در دولت مي‌توان در جمعيت هلال‌احمر هم براي آن فضايي جديد را تعريف نمود و بستر شروع به كار آن را در قالب يك دبيرخانه پي‌ريزي كرد. ممكن است بعضي گمان كنند برنامه آمايش سرزمين در هلال‌احمر مي‌بايستي توسط يكي از بخش‌ها يا واحدهاي موظف انجام شود و ساير بخش‌ها در اين رابطه مسئوليتي ندارند. همچنين ممكن است بعضي گمان كنند برنامه آمايش سرزمين يك برنامه ايستا است كه يكبار براي هميشه تهيه و تدوين و براي اجرا ابلاغ مي‌شود، در حالي‌كه چنين نيست.اولا برنامه آمايش سرزمين به‌دليل جامعيت نيازمند مشاركت همه بخش‌ها و واحدهاي يك سازمان مي‌باشد و ثانيا آمايش سندي است پويا و ديناميك كه هرساله بايستي مورد بازنگري و اصلاح قرار گيرد و بنابراين لازم است در هر سازمان و وزارتخانه براي آن متولي و مسئولي تعريف و تعيين شود.تهيه سند آمايش سرزمين در هلال‌احمر در يك پروسه هفت مرحله‌اي صورت مي‌گيرد كه برنامه‌ريزي در اولين مرحله آن نيازمند مطالعات و شناخت وضع موجود در پهنه سرزميني است.هرچه مطالعات وضع موجود دقيق‌تر، روشن‌تر و صحيح‌تر تهيه شود، به‌عنوان مطالعات پايه مي‌تواند اساس كار سند آمايش سرزمين در هلال‌احمر را محكم‌تر و جامع‌تر نمايد. اگر در يك كلام تهيه سند آمايش سرزمين در هلال‌احمر به منظور و هدف حركت كردن از وضع موجود تا رسيدن به وضع مطلوب باشد، بايد گفت كه اين سفر و ماموريت علاوه بر آنكه خطير و مهم است مي‌تواند آينده‌اي روشن و درخشان براي جمعيت هلال‌احمر جمهوري اسلامي در سطح ملي، منطقه‌اي و بين‌المللي ترسيم نمايد.
اگر بپذيريم و توافق داشته باشيم كه اولين و مهم‌ترين ماموريت هلال‌احمر، مسأله امدادونجات انسان‌هاست بايد قبول كنيم كه تمام اجزا و عناصر محرك و متحرك در سازماني به نام هلال‌احمر مي‌بايستي در راستا و جهت امداد و نجات تهيه، تدوين و برنامه‌ريزي شود. بنابراين نتيجه نهايي و غايي سند آمايش سرزمين در جمعيت باید در جهت رشد، تكامل و تعالي ماموريت اول اين سازمان يعني امداد و نجات باشد. در حال حاضر به نظر مي‌رسد پس از گذشت سال‌ها از انقلاب و استقرار نظام جمهوري‌ اسلامي و حدود يكصد ‌سال تجربه جمعيت شيروخورشيد سرخ ايران و هلال‌احمر، اندوخته‌اي ارزشمند و گرانبها براي مرحله اول تهيه سند آمايش يعني مطالعات وضع موجود مي‌باشد. در موضوع تهيه سند آمايش براي هلال‌احمر لازم است هفت مرحله برنامه ريزي لحاظ گردد:
1- جمع‌آوري اطلاعات و آمار براي شناخت وضع موجود هلال‌احمر در پهنه بندي سرزمين(فرصت‌ها – تهديدها)
2- بررسي و كنترل مطالعات وضع موجود (صحت و سقم آمار و اطلاعات)
3- تعيين اهداف و برنامه‌هاي آينده(اهداف راهبردي، كلي، جزئي و ...)
4- تدوين برنامه‌هاي نظري و تئوريك براي نيل به اهداف مطلوب
5- تدوين برنامه‌هاي عملياتي و اجرايي و تهيه ساز و كارهاي اجرای سند آمايش
6- كنترل و بازنگري دائمي و دوره‌اي برنامه‌ها و ماموريت‌ها
7- تدوين مستمر برنامه‌هاي اصلاحي جديد و ابلاغ مجدد براي اجرا
با توجه به پروسه فوق(فرايند برنامه‌ريزي آمايش در هلال) به نظر مي‌رسد دبيرخانه يا متولي مربوطه از هم اكنون مي‌بايستي به كمك كليه بخش‌ها و واحدهاي داخل هلال از يك‌سو و ارتباط آنها با بخش‌ها و واحدهاي مشابه در خارج از هلال(بخش‌هاي دولتي و غيردولتي) به تدريج و مرحله به مرحله نسبت به تهيه سند آمايش اقدام نمايد.تهيه شيوه نامه‌ها و لايه‌بندي اسناد بالادستي و فرودستي و نيز تعيين ماموريت‌هاي مختلف به بخش ها و واحدهاي مربوطه ازجمله وظايف دبيرخانه كه مسئول تهيه سند آمايش مي‌باشد، خواهد بود.تهيه يك سند جامع و واقع‌گرا و در عين حال جسورانه‌ و بلند‌پروازانه براي هلال‌احمر در راستاي اهداف و برنامه‌هاي راهبردي نظام(برنامه چشم‌انداز – پنج ساله – آمايش كل كشور) مي‌تواند جمعيت‌ هلال‌احمر را در يك دهه تبديل به سازماني پويا، چابك، قدرتمند، علمي و عملي در اجرای به موقع و مطلوب ماموريت مقدس امدادونجات انسان ها بنمايد. ان‌شاءالله به اميد آن روز.