[نگار باباخانی] جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران که بیشتر با نام جشنواره سینماحقیقت شناخته می‌شود، از سال ۱۳۸۶ تاکنون در 16 دوره‌ای که پشت‌سر گذاشته، توانسته خود را به عنوان مهم‌ترین یا حداقل بین‌المللی‌ترین جشنواره ایران در مجامع سینمایی جهان تثبیت کند. جشنواره‌ای که علاوه بر جنبه بین‌المللی‌اش، البته در میان سینماگران و مستندسازان وطنی نیز اعتبار و احترامی در خور دارد. در واقع به جز بخش مسابقه و بازار بین‌المللی، جشنواره سینماحقیقت با بخش‌هایی چون مسابقه ملی، جایزه شهید آوینی، بخش‌های جنبی ملی و کارگاه‌های تخصصی، یکی از مهم‌ترین فستیوال‌هایی است که تقریبا سازندگان تمام مستندهای کوتاه، نیمه‌بلند و بلند ایرانی مشتاق نمایش فیلم‌هایشان در آن هستند.
حالا با چنین پیش‌زمینه‌ای، اینکه تا چند روز دیگر دوره هفدهم جشنواره سینماحقیقت آغاز خواهد شد، طبیعی است که اتفاق مهمی در سینمای ایران به شمار آید. جشنواره‌ای که در 16 دوره قبلی خود توانسته اهداف اولیه برگزارکنندگانش از قبیل تقویت سینمای مستند خلاق، برقراری نوعی نسبت میان سینمای مستند با واقعیت‌های اجتماعی، بازنمایی تاریخ و فرهنگ جامعه، توجه به اهمیت اقتصادی سینمای مستند و البته آشنایی فیلمسازان کشور با تحولات نوین سینمای جهان را برآورده کرده و حالا در آستانه دوره هفدهم به چشم‌اندازی وسیع‌تر می‌اندیشد. این خلاصه تمام مسائلی بود که محمد حمیدی‌مقدم، دبیر هفدهمین دوره جشنواره سینماحقیقت، در نشست رسانه‌ای این دوره از جشنواره بر زبان آورد.
گزارش سالانه
دبیر هفدهمین جشنواره «سینماحقیقت» در نشست رسانه‌ای این جشنواره به ارائه گزارشی با جزئیات در زمینه این رویداد پرداخت. به گفته محمد حمیدی‌مقدم، «جامعه مستند ایران سال متفاوتی را گذرانده، با این حال، شاهد چنان رشدی در زمینه استقبال از جشنواره بودیم که شگفت‌انگیز است. در حقیقت با توجه به اتفاقات اجتماعی و سیاسی سال گذشته و البته بالارفتن هزینه‌های فیلمسازی گمان می‌رفت شاهد نوعی کاهش محسوس در زمینه تولید باشیم، ولی ثبت‌نام حدود ۶۴۰ فیلم متقاضی حضور در جشنواره -که بیش از متقاضیان چهار سال گذشته است و تنها در سال 1398 شاهد چنین تعدادی با 710 فیلم بودیم- نشان از این داشت که برخلاف تصورات موجود، چنین اتفاقی روی نداده است. جالب‌تر اینکه این افزایش را در زمینه درخواست رسانه‌ها هم شاهد بودیم و البته در زمینه افزایش حضور زنان فیلمساز در جشنواره که عدد قابل توجهی است. در واقع حضور ۶۰ فیلمساز زن و ۳۸۰ فیلمساز از استان‌های مختلف کشور نشان می‌دهد که جشنواره سینماحقیقت در گسترش سینمای مستند در چهار گوشه کشور موفق بوده است. در این بین البته ۲۲۳ فیلم نیز در بخش شهید آوینی متقاضی حضور بوده‌اند.»
یک جشنواره متنوع
جشنواره سینماحقیقت تا پیش از این همواره متهم بود به اینکه تنها به یک ژانر و در واقع به سلایق یکی از طیف‌های مستندسازان بها می‌دهد و تنها و تنها از مستندهای اجتماعی تند حمایت و دفاع می‌کند. دبیر هفدهمین جشنواره اما می‌گوید که امسال شاهد این معضل نخواهیم بود و به عبارت بهتر، هفدهمین دوره جشنواره سینماحقیقت، یک جشنواره متنوع و متکثر از چهره‌های جدید خواهد بود: «ما امسال در انتخاب فیلم‌ها از نظرات حدود 25 مشاور استفاده کردیم که نتیجه این مشاوره‌ها را در گوناگونی و رنگ‌آمیزی ترکیب فیلم‌ها می‌توان دید. در حقیقت جشنواره امسال تنوع مضمونی دارد و مثلا شاهد نمایش آثاری در حوزه اجتماعی، حیات‌وحش، مقاومت، جنگی، خانواده، تاریخی، ورزشی، محیط‌زیست و بسیار بسیار مضامین و موضوعات دیگر خواهیم بود. به عنوان مثال، این جشنواره سال گذشته برای تاکید بر اهمیت ژانر حیات‌وحش کار خود را با نمایش یک مستند از این گونه آغاز کرد که امسال 2-3 فیلم قدرتمند در حوزه این ژانر خواهیم داشت.»
داستان یک شهر
«شهروند» چند روز پیش از اضافه‌شدن یک بخش ویژه درباره غزه به جشنواره خبر داده و فیلم‌های حاضر در این بخش را هم معرفی کرده بود که تقریبا همگی از بهترین‌های دنیای سینما در دو دهه اخیر هستند. روز گذشته در نشست رسانه‌ای، دبیر هفدهمین جشنواره «سینماحقیقت» به‌طور رسمی به اضافه‌شدن یک بخش ویژه درباره غزه به جشنواره سینماحقیقت اشاره کرد و گفت: «امسال در بخش بین‌الملل یک بخش ویژه به نام «غزه» داریم و در آن مهم‌ترین فیلم‌های مستند درباره غزه را به نمایش می‌گذاریم. مستند «غزه» یکی از این فیلم‌هاست که تقریبا آخرین و جدیدترین فیلمی است که درباره غزه ساخته شده است. همچنین مستندهای دیگری نظیر «اشک‌های غزه» و «نوار غزه» نیز در طول جشنواره به نمایش درخواهند آمد. هدف ما این است که نگاه تحلیلی به مستند بحران داشته باشیم و با توجه به تجربیات جهانی، دو پنل ویژه ساخت مستندهای بحران داشته باشیم.»
جشنواره
محمد حمیدی‌مقدم بعد از اشاره به بخش ویژه غزه، اما، از اینکه در جشنواره امسال مستند شاخصی از حوادث سال گذشته حضور ندارد، اظهار نارضایتی کرد: «البته شاید دلایل دیگری نیز در این قضیه دخیل باشد. به هر حال، این درست است که 640 اثر متقاضی حضور در این دوره بوده‌اند، اما شاید ده‌ها مستند هم وجود دارد که ساخته شده‌اند، اما به هر دلیل به درگاه ورودی ما نرسیده‌اند. در زمینه این کمبود چندین و چند عامل می‌تواند نقش داشته باشد. با این حال، من این را باید به جرات بگویم که مشاوران ما بدون سویه‌گیری سیاسی فیلم‌ها را دیدند. درنهایت این را باید تکرار کنم که با اینکه درباره حوادث سال گذشته یک یا دو فیلم ساخته شده، ولی هنوز فیلم شاخصی در این حوزه تولید نشده یا ما ندیده‌ایم.»
حرف آخر
حمیدی‌مقدم در پایان نشست با اشاره به اینکه «معتقدم سینمای مستند ما وارد دوره تحولی شده»، تاکید کرد که «علاقه‌مندان سینمای مستند امسال فیلم‌های خوبی را در جشنواره شاهد خواهند بود. به عبارت بهتر، امسال شاهد یک جهش خواهیم بود؛ مطالبه‌گری، حق‌خواهی، مبارزه با فساد، از پای ننشستن و مضامینی از این دست مهم‌ترین موضوعات فیلم‌های جشنواره است. آنقدر شهامت دارم که 640 فیلم خود را به شکل آنلاین به نمایش بگذارم تا قضاوت کنید. مستندهای خوبی را خواهید دید که در یاد شما خواهد ماند.»