طرح نو| مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد در سال ۱۳۶۳ با هدف ارایه خدمات آموزشي و حمايتي به معلولان جسمي- حركتي برای اتكاء بيشتر به خود و حضور موثر و فعال در اجتماع، به‌عنوان يك سازمان غيردولتي (NGO) تاسيس شد. مسئولان این مجتمع می‌گویند: رعد آموزش را به‌عنوان ابزاري موثر و مفيد سرلوحه فعاليت‌هايش قرار داده و براي ارتقای توانایي‌هاي توان‌يابان، هيچ راهكاري بهتر از آموزش سراغ ندارد. در بيش از 2 دهه فعاليت مستمر در مجتمع رعد، بيشترين بودجه، وقت و انرژي صرف ارایه آموزش باكيفيت و كميت مناسب به توان‌يابان شده است. درباره فعالیت‌های موسسات خیریه در ایران و مباحث قانونی و آیین‌نامه‌ای این نهادهای مردمی، با صدیقه اکبری، مدیرعامل مجتمع نیکوکاری رعد به گفت‌وگو نشستیم که می‌خوانید:
طی یک‌ماه گذشته وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از ابلاغ آیین‌نامه جدید تأسیس موسسات خیریه از سوی سازمان بهزیستی به منظور تسهیل توسعه و توانمندی این موسسات خبر داد؛ به نظر شما اصلاح قوانین و بازنگری در آیین‌نامه‌ها در این حوزه چه ضرورتی دارد؟
آقای دکتر ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه‌اجتماعی از ابتدای فعالیت در دولت به نقش و تأثیر سازمان‌های مردم نهاد در ارایه خدمات به گروه‌های هدف سازمان بهزیستی تأکید داشتند. همان‌طور که می‌بینید وی در طول 2سال گذشته به انجمن‌های مختلف سرزده و برنامه‌های مختلفی را در این مراکز داشته‌اند. از جمله حضور در کنفرانس ملی کارآفرینی اجتماعی در حوزه معلولیت که همین مجتمع رعد برگزار کرد یا سرزدن به مراکز شبانه‌روزی نگهداری افراد معلول و... این رویه نشان‌دهنده اهمیت سازمان‌های مردم‌نهاد در نگاه عالی‌ترین مقام اجرایی در حوزه رفاه‌اجتماعی است. پس طبیعی است که برای فعال‌ترشدن NGOها و به عرصه آمدن افراد کارآمد و پویا و صاحب تجربه، نیازمند فراهم‌کردن بستر مناسب است که با بازنگری قوانین تأسیس و اداره انجمن‌ها و موسسات می‌توان در این راه گام‌های مثبت برداشت.
لطفا از تجربه تأسیس موسسه خیریه رعد و مسائل مربوط به قوانین راه‌اندازی یک ان‌جی‌او در ایران بگویید.
خیریه رعد جزو اولین موسسات خدمت‌دهنده به معلولان است که دهه 60 با هدف آموزش حرفه به جانبازانی که از جبهه برمی‌گشتند و همین‌طور معلولان جسمی حرکتی در جنوب تهران راه‌اندازی شد. این مجتمع از همان ابتدا تاکنون مجوزهای لازم فعالیت را از مراجع ذیصلاح دریافت کرده است. البته چنانچه تسهیلات قانونی برای فعالیت این موسسات پیش‌بینی شود اثر فزاینده ای خواهد داشت.
به‌نظر شما مقررات دست و پاگیر و بروکراسی‌های مرسوم در کشور تا چه میزان مانع گسترش این نوع فعالیت‌هاست؟ ابتدا به یک نکته اشاره کنم که باید بین مقررات و قوانین عادی با مقررات دست‌وپاگیر تفاوت قایل شویم. خب ما چون به صورت یک سازمان مردم نهاد و با کمک افراد و اعضای داوطلب بخش مهمی از کارهای خیریه را انجام می‌دهیم در درون خودمان مشکلی نداریم و تمام اعضا هم قوانین داخلی مجتمع را رعایت می‌کنند و البته اعضای هیأت‌مدیره هم تلاش کرده‌اند در طول این سال‌ها مقرراتی را وضع کنند که مانع انجام فعالیت‌های داوطلبانه که قصد آن خدمت به همنوعان دارای معلولیت‌مان است، نشوند بلکه سعی‌بر این است که هرجا احساس نیاز می‌شود با تسهیل ضوابط چابکی و پویایی را از اعضای خود به‌ویژه در گروه جوانان رعد نگیرد. در کشور هم همان‌طور که بزرگان نیز به آن اشاره کرده‌اند قوانین دست و پاگیر و بروکراسی‌های اداری در برخی مواقع موانعی را در فعالیت‌های داوطلبانه ایجاد می‌کند که همان‌طور که اشاره کردم شخص وزیر تلاشی را برطرف‌کردن این موانع در حوزه سازمان‌های مردم نهاد آغاز کرده‌اند.
کسی که قصد تأسیس موسسه خیریه‌ای را داشته باشد، با چه مشکلاتی در حوزه قوانین مواجه هستند؟
مشکلات که همیشه در مسیر اجرا وجود دارد اما آنچه مسلم است نباید از مقابل مشکلات کنار رفت بلکه باید با حوصله و اندیشه مسائل را حل کرد.
درباره چالش‌های اداری و موارد قانونی موسسات خیریه در ایران توضیح دهید؟ برای رفع این موارد چه پیشنهاداتی می‌توان ارایه داد؟
به‌عنوان چالش اداری از آن یاد نمی‌کنیم. برخی ضوابط هست که باید رعایت شود. نظارت دستگاه‌های مسئول اگر چالش قلمداد شود نوع برخورد تفاوت پیدا می‌کند با زمانی که یک رویه قانونی و اداری تلقی کنیم. ضمن آن‌که قانونگذاران هم می توانند با وضع قوانین به روز و بازنگری در قوانین قدیمی به پویایی سازمان‌های مردم نهاد، نشاط و تحرک اجتماعی مردم کمک کنند.
کشورهای دیگر چه الگویی برای فعالیت‌های سازمان‌های مردم نهاد و امور خیریه به کار گرفته‌اند و چگونه می‌توانیم از آنها الگو بگیریم.
کشورهای دیگر به‌خصوص کشورهای اروپایی باتوجه‌به سیستم‌های حکومتی غیرمتمرکز و واسپاری حوزه تصدیگری به بخش غیردولتی و سازمان های مردمی، بسیاری از فعالیت‌ها توسط دولت‌ها به گروه‌های داوطلب واگذار می‌شود تا خدمات از طریق این افراد در اختیار شهروندان قرار گیرد. با آموزش و توانمندسازی افراد فعال در سازمان‌های مردم نهاد می‌توانیم به الگوی موفق (بومی) در این زمینه برسیم.