[ شهروند] تاکنون سینما و تلویزیون ایران بارها و بارها به خاطر هراس از نزدیک‌شدن به چهره‌های اسطوره‌ای -تاریخی و معاصر- ملامت شده است. خود ما در همین «شهروند» بارها فیلمسازان و سریال‌سازان را به پرسش گرفته‌ایم که چرا درباره رویدادهای دوران‌ساز تاریخی و به‌خصوص چهره‌های تاریخ‌ساز این مرزوبوم آنچنان که باید، آثاری نوشته نشده و جلوی دوربین نرفته است؟ تجربه سریال «ترور» اما ظاهرا پاسخ بخشی از این پرسش‌ها را مشخص کرده است. سریالی درباره یکی از رویدادهای مرتبط با اهمیت منطقه‌ای حاج قاسم سلیمانی که این روزها در لوکیشن‌های مختلفی در حال فیلمبرداری است و در این میان تهیه‌کننده‌اش می‌گوید که این سریال تاکنون -که کار نصف هم نشده- یکی از دشوارترین سریال‌های کارنامه‌اش بوده. اگر این نکته را در نظر آوریم که این صحبت‌ها را مجتبی امینی می‌گوید که به کار سخت عادت دارد و به گویشی بهتر تجربه دو فصل سریال «گاندو» -که در آن مجبور بوده از یک‌سو با نهادهای امنیتی، از سوی دیگر با مقامات دولتی و آن‌سوتر هم با رسانه‌ها و فعالان فضای مجازی تعامل و حتی برخورد داشته باشد- او را در ساخت کارهای دشوار آب‌دیده کرده، دشواری ساخت آثاری درباره شخصیت‌هایی چون شهید سلیمانی بهتر و بیشتر خود را به رخ می‌کشد. سختی فزاینده‌ای که مجتبی امینی آن را در این چند جمله خلاصه کرده است: «ساختن اثر هنری درباره قهرمانان اسطوره‌ای کشورمان کار سختی است، چون متولیان امر مختلفی دارد که درباره کار نظر بدهند و اصطلاحا آن را تایید کنند. خود آحاد مردم و جامعه و مخاطب نسبت به اسطوره و قهرمانان‌شان غیرت خاصی دارند و این کار را حتی دشوارتر هم می‌کند.»
دشواری‌های ترور
مجتبی امینی، تهیه‌کننده سریال «ترور»، درباره این واقعیت که هالیوود بلد است چگونه قهرمان بسازد و قهرمانان موجود را بزرگ‌تر کند، ایده جالبی دارد. او درباره اینکه «هالیوود بی‌تردید اگر شخصیتی همچون سردار قاسم سلیمانی داشت، صدها کار درباره او ساخته بود و اینجا هنوز درباره ایشان هیچ فیلم یا سریالی ساخته نشده است»، می‌گوید: «قاعدتا ساخت آثار هنری درباره شخصیت‌های اسطوره‌ای و قهرمان در کشورمان کار سختی است، چون این قبیل آثار متولیان مختلفی دارد که درباره کار نظر می‌دهند و اصطلاحا باید آن را از جوانب مختلف تایید کنند. خود آحاد مردم و جامعه و مخاطب نسبت به اسطوره و قهرمانان‌شان غیرت خاصی دارند و همین هم دشواری‌ها را بیشتر می‌کند.»
به گفته مجتبی امینی، «همین چیزها هم بودند که باعث شده‌اند کارهایی از این قبیل با دشواری‌هایی مواجه باشند. حالا هم مهم‌ترین اتفاق این است که امسال بعد از سه سال «ترور» راه افتاده است. اتفاقی که واقعا کار سختی بود. در واقع هرکس و هر فردی جرات کند سراغ موضوعات قهرمان ملی و اسطوره‌ای برود، باید خودش را برای سختی‌های زیادی آماده کند. به همین دلیل هم هست که جای این موضوعات همیشه در ویترین کارهای سینمایی و تلویزیونی خالی است، چون کارهایی از این جنس واقعا سخت و پیچیده‌اند. می‌بینید که آغاز ساخت این سریال هم سه سال طول کشیده و در واقع حدود سه سال بود که قرار بود این پروژه راه بیفتد که خوشبختانه به لطف این شهید بزرگوار این اتفاق افتاد و بعد از سه سال به مرحله تولید رسید.»
وسواس و تلاش
مجتبی امینی می‌گوید که «سریال ترور یک پروژه بیگ‌پروداکشن دشوار است و ما هم اینکه با وسواس خاصی کار را شروع کرده‌ایم، کار را دشوارتر کرده. به هر حال، باید کاری ارائه دهیم که نه شرمنده مخاطبان و مردم و نه شرمنده نهادهای مرتبط با این موضوع نشویم. برای همین هم زمان زیادی برای مرحله پیش‌تولید صرف کردیم و به عنوان مثال آرش قادری ماه‌ها برای فیلمنامه این سریال -که ظاهرا تنها هشت قسمت است- تلاش کرد. در واقع فیلمنامه این هشت قسمت مینی‌سریال حداقل هشت‌بار بازنویسی شده است، آن هم با رعایت همه حساسیت‌ها. از این‌روست که می‌گویم ساختن فیلم و سریال برای اسطوره‌ها و قهرمانان ملی به‌شدت دشوار و نفسگیر است و حتی می‌توانم بگویم که این مینی‌سریال هشت قسمتی به اندازه یک کار 50، 60 قسمتی انرژی از ما گرفته است.»
ترور یا گاندو؟!
مجتبی امینی که سریالی مانند «گاندو» را نیز در کارنامه خود دارد، درباره اینکه آیا ساخت «ترور» حتی از «گاندو» و حواشی بی‌شمارش هم دشوارتر بوده، می‌گوید: «جنس کارهایی که به‌سمت قهرمانی آشنا و قابل لمس برای مردم می‌رود که مردم او را می‌شناسند و با او زندگی کرده‌اند، به‌مراتب سخت‌تر از پروژه‌ای است که یک قهرمان تخیلی می‌سازد. ما در ده‌ها فیلمی که ساختیم، قهرمان‌های مختلفی خلق کردیم و مخاطب با آنها همذات‌پنداری کرد، به آنها علاقه‌مند شد و آنها را پذیرفت و پیگیرشان بود، اما در کارهایی از جنس «ترور» که مرتبط با سردار سلیمانی است، مخاطب چون قهرمان را می‌شناسد، شما نمی‌توانید او را معرفی کنید، برای همین هم می‌بینید که مخاطب به احتمال زیاد به‌‌راحتی با آن قهرمان ساختگی همذات‌پنداری می‌کند و او را دوست دارد، اما قهرمانی واقعی که تماشاگر او را دیده و می‌شناسد، نیازمند وسواس و رعایت حساسیت‌های خاصی است و اگر مسیری که به تصویر کشیده می‌شود برای مخاطب قابل درک و قبول نباشد، قطعا آن را پس خواهد زد. اصلا به این دلیل است که تولیدکننده‌ها کمتر ریسک می‌کنند به‌سمت ساخت چنین کارهایی بروند.»
واکنش خانواده شهید سلیمانی
در مورد آثاری که زندگی یا بخشی از زندگی یک قهرمان معاصر را دستمایه روایت قرار می‌دهند، علاوه بر واکنش احتمالی مخاطب، عکس‌العمل نزدیکان و خانواده قهرمان نیز اهمیت دارد. این امر گاه در سریال‌ها و فیلم‌هایی موجب حساسیت‌ها و حاشیه‌هایی شده که نمونه‌اش در سریال «شهریار» هنوز از یادها نرفته. برای همین هم این سوال برای بسیاری مطرح بوده که آیا خانواده شهید سلیمانی از روند سریال راضی هستند یا نه که مجتبی امینی می‌گوید: «ما بحث پیگیری‌هایی از این دست را به تلویزیون واگذار کرده‌ایم، چون خود مدیریت سیمافیلم و مکتب حاج قاسم با پروژه در ارتباط بودند. در واقع ما بیشتر روی فضای هنری متمرکز شدیم و سعی کردیم درباره ایدئولوژی و تفکر جهانی حاج‌قاسم صحبت کنیم، تا درگیر حاشیه و کاراکتر و شخصیت بشویم.»
سریال ترور
این روزها سریالی به نام «ترور» به کارگردانی خیرالله تقیانی‌پور -که پیش از این «نجلا» را ساخته»- در حال فیلمبرداری است. سریال یا به عبارت بهتر مینی‌سریالی به تهیه‌کنندگی مجتبی امینی که در آغاز قرار بود با نام «سردار دل‌ها» جلوی دوربین برود، اما احتمالا از آنجا که خود سردار سلیمانی در سریال حضور فیزیکی ندارد و داستانی که روایت می‌شود درباره اهمیت منطقه‌ای ایشان است، نام این سریال به «ترور» تغییر یافته است. سریالی که یکی از محصولات موسسه اندیشه شهید آوینی است که به‌تازگی «محرمانه» را با سبک و سیاقی نزدیک به «گاندو» روی آنتن داشت و در این تولید جدیدش هم به ماجرای ترور ناموفق حاج‌قاسم سلیمانی در شهریور 1398 در کرمان می‌پردازد.
«ترور» که پیش‌تر چند بار با عواملی مختلف از جمله حامد عنقا در مقام تهیه‌کننده و حمید زرگرنژاد و سیروس مقدم به‌عنوان کارگردان تا مرز تولید رفته و به انجام نرسیده بود، این‌بار اما با کارگردانی خیرالله تقیانی‌پور و تهیه‌کنندگی مجتبی امینی و البته بازی فرهاد قائمیان، انوش معظمی، رامین راستاد، مهدی سلوکی، یدالله شادمانی، افشین سنگ‌چاپ، محمدحسین لطیفی، هدایت هاشمی و شهرام ابراهیمی جلوی دوربین رفته است تا طلسمی که سه سال این سریال را از آنتن دور نگه داشته بود، شکسته و از میان رفته باشد.
خیرالله تقیانی‌پور، کارگردان سریال، در این زمینه به تسنیم گفته: «من از همان روزهای شهادت حاج‌قاسم آرزوی ساخت سریالی برای سردار دل‌ها داشتم و حالا هم خدا را شکر می‌کنم که درباره این شخصیت بزرگ کار می‌کنم. شخصیتی که اگر کشورهای دنیا نصف او را داشتند، ده‌ها کار در موردش می‌ساختند. ما هم در این میان اگر صدها کار بسازیم ادای دین نمی‌شود، چراکه شخصیت‌هایی چون «حاج‌قاسم» برای اقتدار و امنیت این کشور کارهای بزرگی کرده‌اند و اگر امنیتی در منطقه داریم صدقه سری ایشان است.»
آثار مرتبط با شهید سلیمانی از زبان دخترش
زینب سلیمانی درباره ساخت سریال «ترور» و اولین فیلم سینمایی حاج‌قاسم سلیمانی توضیح می‌دهد. رئیس بنیاد شهید سلیمانی درباره آخرین وضعیت برخی از پروژه‌های مرتبط با حاج‌قاسم می‌گوید: «در سه سال گذشته چندین طرح برای تدوین فیلمنامه پیگیری شده که از میان آنها سه فیلمنامه پیشرفت قابل قبولی داشتند و امید داریم در سال پیش رو به سرانجام برسند. به هر حال زندگی شهید سلیمانی از تولد تا شهادت فراز و فرود فراوانی داشته و نباید با شتاب‌زدگی و تعجیل به آن پرداخت. این سختی برای تولید فیلم‌های داستانی دو چندان است و چنانچه این مقدمات فراهم نباشد شاهد تولید آثار ضعیف و سطحی خواهیم بود».
زینب سلیمانی درباره سریال تلویزیونی «ترور» می‌گوید: «داستان این سریال درباره ترور نافرجام شهید سلیمانی در بیت الزهرا(س) کرمان است. نکاتی نسبت به این مجموعه تلویزیونی «ترور» وجود داشت که خوشبختانه در گفت‌و‌گو و همکاری با عوامل سریال حل شده و کار در حال پیشرفت است».
وی با اشاره به ساختِ یک فیلم سینمایی در خصوص زندگی و زمانه شهید سلیمانی نیز می‌گوید که «تلاش خواهیم کرد در سال آینده ساخت اولین فیلم سینمایی بلند درباره شهید سلیمانی را پیگیری و اجرا کنیم. این فیلم با اقتباس از کتاب «از چیزی نمی‌ترسیدم» و نیز مصاحبه‌های تکمیلی مقطع تولد تا جوانی شهید سلیمانی را به تصویر خواهد کشید».