[ شهروند] در روزهای اخیر انتشار اخباری از قول رئیس سازمان صداوسیما درباره احتمال بازگشت شماری از برندهای محبوب رسانه ملی- از قبیل احتمال ساخته شدن سری هفتم سریال «پایتخت» و آغاز پیش‌تولید سری پنجم سریال «نون.خ»- بحث‌های فراوانی را در فضای مجازی و حتی رسانه‌های رسمی به‌وجود آورده است. اتفاقی که- به‌خصوص در مورد سریال «پایتخت»- تا همین اواخر یک «ماموریت واقعا غیرممکن» جلوه می‌کرد و کمتر کسی بود که با توجه به روند رویدادهای مربوط به این سریال در دو سه سال اخیر حتی تصور ساخت سری جدید آن را نیز بتواند به ذهن خود خطور دهد. با این حال ظاهرا موانع تا حد زیادی برطرف شده و آنگونه که به تازگی پیمان جبلی، رئیس سازمان صداوسیما، به تسنیم گفته؛ ساخته شدن سری هفتم سریال «پایتخت» با مشکلات و موانع آنچنانی مواجه نیست و اگر سازندگان این سریال طرحی مناسب برای ادامه دادن به داستان «پایتخت» را داشته باشند، حتی بعید نیست که در نوروز یا رمضان 1403شاهد فصل جدیدی از این سریال باشیم.
با این حال ماجرا به این سادگی هم نیست. آنچه در پی می‌آید؛ نظرات کارشناسان و منتقدین امور رسانه و آثار نمایشی-تصویری از ادامه تولید سریال‌های «پایتخت» و «نون.خ» است. دو سریالی که- به‌خصوص اولی- بی‌تردید از محبوب‌ترین سریال‌های چند دهه اخیر تلویزیون ایران هستند و جای خالی آنها به‌شدت به چشم می‌خورد!
تا همین چند ماه پیش تولید «پایتخت ۷» شبیه به نوعی «مأموریت غیرممکن» به‌نظر می‌رسید؛ به‌خصوص بعد از حواشی و جنجال‌هایی که بعد از پخش سری قبلی این سریال پیش آمده بود و حتی رئیس سازمان صداوسیما به‌طور تلویحی پای مسائلی مانند نفوذ را نیز در ذکر ایرادات ساختاری و محتوایی «پایتخت 6» به میان کشیده بود. با این حال حتی بدون چنین بحث‌هایی هم کار «پایتخت» برای بازگشت دشوار به‌نظر می‌رسید؛ مسائل حاشیه‌ای و اظهارنظرهای محسن تنابنده و بعد از آن هم درخواست مالی غیرمتعارف او و احمد مهرانفر؛ مسائل محتوایی «پایتخت 6» و دلخوری نویسنده این سری و کناره‌گیری او؛ دلخوری مهران احمدی از بازگشت به سریال؛ حواشی پیش‌آمده برای بازیگران سارا و نیکا و بسیاربسیار مسائل دیگر کار «پایتخت» را تمام‌شده نشان می‌دادند. از اینها مهم‌تر، اما، افت کیفی این سریال در سری پخش‌شده آخر بود که انتقادات زیادی را روانه این سریال کرده بود. سریالی که در قیاسی گذرا و سرانگشتی هم افت محسوسی را نسبت به سری‌های قبلی به نمایش می‌گذاشت. برای همین هم بود که وقتی محسن تنابنده در ماه‌های بهاری امسال درباره احتمال تولید سری جدید این سریال مورد پرسش قرار گرفت؛ گفت که «باید به صراحت بگویم که ادامه «پایتخت» دست ما نیست، دست آقایان است و اگر دل‌شان بخواهد ساخته می‌شود و اگر هم نخواهد خیر. پس یک‌بار دیگر به کسانی که دائما کامنت می‌گذارند و می‌گویند چرا پایتخت ساخته نمی‌شود؛ می‌گویم که ما مشکلی نداریم و این آقایان مدیران هستند که باید تصمیم بگیرند پایتخت ساخته شود یا خیر.»
حالا چند ماه بعد از این صحبت‌ها؛ صحبت‌های اخیر پیمان جبلی درباره احتمال بازگشت این سریال نشان از این دارد که مسائل و حواشی «پایتخت» حل و رفع شده‌اند. به‌رغم این، اما، «پایتخت» هنوز و همچنان مخالفانی دارد که ساخته‌شدن سری جدیدش را- به دلایلی مختلف- به صلاح نمی‌دانند. مثل «نون.خ» که آن‌هم مخالفانی پروپاقرص دارد که ماموریت این سریال را تمام‌شده می‌دانند.
چرا پایتخت؟!
با اینکه اتفاقات و فعل و انفعالات روزهای اخیر حکایت از تمایل تلویزیون و به‌احتمال زیاد تهیه‌کننده و کارگردان سریال برای آغاز «پایتخت ۷» می‌کنند و این اتفاق بین مخاطبان نیز بازتاب خوبی داشته و مورد استقبال فراوان دوستداران فصول پیشین «پایتخت» قرار گرفته است، اما شماری از کارشناسان حوزه تلویزیون با این اتفاق مخالف هستند. یکی از این کارشناسان- زهرا عباسی، منتقد سریال و فیلم- با اشاره به اینکه «مشخص است که چنین خبری می‌تواند جامعه مخاطب را خوشحال کند و در عین حال برای صداوسیما نیز باعث آشتی جمعی مخاطبین با تلویزیون شود.» پرسشی را مطرح کرده که می‌تواند نشان از تردیدهای جدی او داشته باشد: «آیا تدابیر لازم صورت گرفته است؟»
به‌گفته این منتقد؛ «تولید سری هفتم پایتخت آن‌هم با توجه به ضعف مفرط سری ششم این سریال این پرسش را به همراه دارد که اگر برای رفع نواقص سری قبلی تدبیری اندیشیده نشده باشد، تولید سری جدید چه نتیجه مطلوبی به بار خواهد آورد؟ و چه ارزش افزوده‌ای نصیب برند پایتخت خواهد کرد؟» زهرا عباسی می‌افزاید که «اگر دلیل اصرار بر ساخت سری هفتم پایتخت امکان جذب مخاطب، احیای صداوسیما، تزریق شادی در جامعه و رقابت با پلتفرم‌ها باشد؛ آیا بهتر نیست این اهداف از راه‌های دیگری مانند تولیدات جذاب و پویای جدید دنبال شوند؟»
به‌گفته برخی از منتقدین یکی از دلایل ضعف سری ششم پایتخت درگذشت خشایار الوند به‌عنوان سناریست این سریال بود. فیلمنامه‌نویسی که در پنج سری اول دنیای سریال، شخصیت‌ها، فضای اخلاقی و روایتی آن را شکل داده بود و بنابراین، نبود او در سری ششم یک خلأ بزرگ به جای گذاشت که به این سادگی پرشدنی نبود. یکی از قدیمی‌ترین منتقدان سینمای ایران از این نظر نگاهی جالب به مشکلات سری آخر «پایتخت» دارد: «از مهم‌ترین دلائل شکست سریال‌های چند فصلی در جهان تغییر نویسنده یا کارگردان آنهاست. این اتفاق را در مجموعه «پایتخت» نیز در قالب فقدان خشایار الوند به خوبی مشاهده کردیم که یکی از عوامل موفقیت سریال در جذب مخاطب بود.»
با توجه به این شرایط به‌نظر نمی‌رسد چشم‌انداز چندان روشنی پیش‌روی سری جدید این سریال وجود داشته باشد: «درواقع این سریال تقریبا تمام دلایل شکست سریال‌های چندفصلی جهان را یک‌جا با خود دارد و بنابراین اگر مدیران تصمیم‌گیرنده این دلایل را درنظر بگیرند، می‌توان امیدوار بود که راه رفته دیگران این‌بار نیز در «پایتخت 7» تکرار نخواهد شد!»
دور ریختن پول
محمدتقی فهیم، منتقد سینما و تلویزیون نیز درخصوص ادامه ساخت مجموعه «پایتخت» ملاحظاتی دارد: «روند داستان‌پردازی سریال پایتخت هر چه به فصل پایانی آن نزدیک شده، از جذابیت و حلاوت فصل‌های میانی آن خالی شده و مشکلات اساسی فصل آخر پایتخت از بی‌انگیزگی، ضعف فیلمنامه و ضعف متن آن ناشی شده بود. برای تولید فصل جدید باید رغبت تولید سریال از سوی گروه سازنده باشد وگرنه اگر خواهش‌های مدیران تلویزیون شرایط کار را فراهم کند، خطایی استراتژیک خواهد بود.»
فهیم با اشاره به اینکه «فارغ از حواشی ایجاد شده؛ در زمان پخش فصل ششم پایتخت این بحث مهم مطرح بود که سازندگان پایتخت باید فکری دیگر کرده و ایده‌ها و سوژه‌های جدیدی مطرح کنند»؛ می‌گوید که نکته مهمی که درباره «پایتخت» وجود دارد این است که «اگر قرار باشد این سریال با همان روندی که در فصل پایانی دیدیم ادامه پیدا کند، به سهولت می‌توان گفت که این کار مانند پول دور ریختن است، چون نشان دادند چیزی در چنته ندارند.» محمدتقی فهیم در پایان می‌گوید: «ادامه پایتخت مشروط بر اینکه تمام جوانب یک کار جذاب رعایت شود، اشکالی ندارد، چون به هر حال مخاطبان از برآیند کار، خاطره خوب و خوشی دارند، اگرچه فصل ششم به ضد‌تبلیغ خودش تبدیل شد ولی برآیند آن در خاطر مردم نشسته است.»
استقبال از نون.خ
نکته جالب اینکه تولید فصل پنجم سریال «نون.خ» نیز مورد استقبال شماری از کارشناسان و رسانه‌ها قرار گرفته است. هنرآنلاین در این زمینه نوشته «اینکه به تازگی خبری منتشر شده درباره اینکه فصل پنجم سریال «نون.خ» با توجه به موضوعاتی مانند محیط‌زیست و میراث فرهنگی و مسائل اقوام، ماه رمضان 1403به روی آنتن رسانه ملی خواهد رفت، خبر خوبی است. سریالی که در چند سال اخیر یکی از بهترین آثار طنز تلویزیون محسوب می‌شده و توانسته تا حد قابل ملاحظه‌ای فرهنگ و رسوم و پوشش قوم نجیب کُرد را به مخاطب معرفی کند، اما واقعیت این است که سری آخر این سریال که در عید نوروز 1402پخش شد، نتوانست مانند فصل‌های قبلی رضایت مردم را جلب کند و با ریزش جدی مخاطب روبه‌رو شد. دلیل این مسئله نیز به این برمی‌گشت که فیلمنامه کار از انسجام خوبی برخوردار نبود و نتوانست بر یک داستان واحد و جذاب تمرکز داشته باشد و مدام روی موضوعاتی پراکنده دور می‌زد که نه‌تنها از فضای حقیقی زندگی دور بودند که نمی‌توانست لحظه‌های کمدی هم خلق کند و از شیرینی کار کاسته بود. برای همین هم با پخش سری آخر این سریال، مخاطب عملا احساس کرد با اعتماد او بازی شده است! حالا که قرار است دوباره آنتن مهم و پرمخاطب شب‌های رمضانی به این سریال تعلق بگیرد، قطعا انتظار می‌رود که با داستان متمرکز، منسجم و جذابی روبه‌رو شویم.»