[ ملیحه محمودخواه ] دست‌هایش پینه بسته. هنوز نمی‌تواند کمر راست کند. با اینکه چند مدتی است بار روی دوش‌هایش نگذاشته، اما هر بار که کولبری را از دور می‌بیند انگار صدای تق‌وتق تمام استخوان‌های کمرش را می‌شنود. حالا وقتی گوسفندانش را می‌بیند نفس آرامی می‌کشد. هر بار که به کوه نگاه می‌کند به یاد روزهایی می‌افتد که کشان‌کشان بارهای سنگین را از سینه‌کش کوه بالا می‌برد. حالا روزگارش با گوسفندانش خوش و امیدوار است که دیگر کولبری مجبور نباشد در سرمای کوه‌های کردستان بار حمل کند و برای کیلویی 20 هزار تومان ساعت‌ها در دل کوه با بار 60 کیلویی کوه‌پیمایی کند.
بنیاد برکت چند سالی می‌شود که به موضوع کولبری به صورت جدی وارد شده است. اشتغالی هدفمند برای آنها که سال‌ها ناچار بودند که در دل کوه بار جابه‌جا کنند. این را معاون اشتغال اجتماع‌محور بنیاد برکت خبر و توضیح داد که برای بیش از 7 هزار نفر اشتغال جایگزین کولبری ایجاد شده و حالا تعداد زیادی از کولبران در استان‌های آذربایجان غربی، کرمانشاه و کردستان مدتی است کولبری را کنار گذاشته و شغل پایداری دارند که می‌توانند روزی خود را از آن ارتزاق کنند.
کولبرانی که شاغل شدند
مرتضی نیازی، معاون اشتغال اجتماع‌محور بنیاد برکت توضیح می‌دهد که بنیاد برکت به مسئله کولبران با توجه به ماهیتی که داشته‌اند ورود و سعی کرد جایگزین کولبری را برای مردمان مناطق آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه معرفی کند.وی به این موضوع اشاره می‌کند که کولبری در حال حاضر یک مسئله ملی است و باید چندین دستگاه برای ساماندهی و حل آن پای‌کار بیایند و مسئله اصلی که بنیاد برکت به آن ورود کرد ایجاد شغل‌هایی جهت جایگزینی کولبری بود.معاون اشتغال اجتماع‌محور بنیاد برکت به این موضوع اشاره می‌کند که هدف اصلی بنیاد برکت این بود که با فراهم کردن فرصت‌های شغلی در منطقه، افرادی که از سر اجبار وارد شغل کولبری شده‌اند دیگر کولبری نکنند که طبق بررسی‌های صورت‌گرفته هم تا به امروز در این زمینه نسبتا موفق بوده است.نیازی بر این باور است که بنیاد برکت یک افق بلندمدت در این زمینه طراحی کرد و مناطقی را که مستعد بوده‌اند، بررسی و یک دستورالعمل در قالب رشد اشتغال هدفمند (راه) تهیه کرد.او با بیان اینکه تا امروز در مناطق مرزی کشور 7 هزار طرح را انجام داده‌ایم، افزود: «طبق برنامه‌ریزی صورت‌گرفته امسال هم یک‌هزار طرح دیگر در سه استان آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه انجام خواهیم داد. نکته مهم اینکه تا امروز در 588 روستا 7 هزار طرح با سرمایه‌گذاری هزار میلیارد تومانی اجرا شده است که از این میزان سرمایه‌گذاری 370 میلیارد تومان تسهیلات بنیاد برکت بوده و مابقی آورده متقاضیان بوده است.»
نیازی با بیان اینکه تمامی طرح‌ها با توجه به اقتصاد روستایی حاکم بر این مناطق بوده که شامل توسعه باغات، استفاده از ظرفیت کشاورزی، سیستم‌های گلخانه‌ای، مصنوعات چوبی و ... بوده است، تاکید می‌کند: «بیشترین طرح‌های اجرا شده در قالب ساماندهی کولبری در استان کردستان بوده است، به طوری که از 7هزار طرح ایجاد شده 4هزار طرح در استان کردستان، 1500 طرح در آذربایجان غربی و 1500 طرح در کرمانشاه بوده است.»
کولبری با پیله‌وری تفاوت دارد؟
کامبیز محمدی، مدیربنیاد برکت در سنندج، به «شهروند» می‌گوید: «در استان کردستان در 7 شهرستان پدیده کولبری داریم، اما در همین ابتدا باید به این نکته اشاره کنیم که کولبری با مرزنشینی متفاوت است و درواقع همه مرزنشینان، کولبر نیستند. پیله‌وران یا همان مرزنشینان درواقع در روستاهایی زندگی می‌کنند که در 20 کیلومتری مرز قرار دارد، اما نکته اینجاست که دامنه کولبری بسیار بیشتر از پیله‌وری است درواقع برخی از کولبران از شهرستان‌هایی مانند سنندج برای کولبری به مناطق مرزی می‌روند و این نشان می‌دهد که کولبری به عنوان یک شغل برای مردم در استان‌های مرزی شناخته شده است.» درواقع این افراد بارهای سنگین را برای ساعت‌ها روی دوش خود حمل می‌کنند که اصولا آنها را بر اساس وزن قیمت‌گذاری می‌کنند؛ به این معنا که برای هر یک کیلو بار 20 هزار تومان به کولبر پول می‌دهند.
ظرفیت روستاها چگونه شناسایی می‌شود؟
او توضیح می‌دهد که در استان کردستان در 7 شهرستان پدیده کولبری شناسایی شده است و در اولین قدم بعد از شناسایی، فراهم کردن زیرساخت‌ها و تامین امکانات برای حل مشکل اشتغال این افراد بوده است، درواقع در کنار ایجاد تسهیلات برای این افراد تلاش کردیم کار آموزش را نیز در کنار آن داشته باشیم زیرا بسته به شرایط و موقعیت روستاها، هرکدام از این مناطق ظرفیت ایجاد یک شغل را دارند، به‌طور مثال در یک روستا شرایط برای دامداری مناسب است و در یک روستای دیگر زنبورداری می‌تواند درآمدزا باشد و به همین دلیل با کمک کارشناسان ظرفیت هر کدام از این روستاها شناسایی و در مرحله بعد بحث آموزش مطرح شد که بسیار اهمیت داشت. بارها پیش آمده که فرد به‌طور مثال دامپروری را آغاز کرده اما نتوانسته کار را به سرانجام برساند زیرا به هر دلیل دام از بین رفته است. به همین دلیل پازل آموزش از مهم‌ترین کارها به‌شمار می‌رود.
مشاوره برای مهارت افزایی کولبران
محمدی معتقد است که کشاورزی و دامداری دو شغل مهم در این محدوده به‌شمار می‌رود که درواقع با آموزش‌های انجام شده و فراهم کردن زیرساخت‌ها می‌توان شرایط را برای کولبرانی که به ناچار مجبورند به این شغل روی بیاورند، فراهم کرد. با آموزش‌های انجام شده حتی در برخی از زمین‌های کشاورزی کشت‌های دومحصولی انجام می‌شود و این سبب شده چرخ این خانواده‌ها که پیش از این با کولبری، روزگار می‌گذراندند راحت‌تر بچرخد. او به این موضوع اشاره می‌کند که برای مشاوره‌های این افراد، سن، تحصیلات و مهارت‌های آنها نیز در نظر گرفته شده است و تمام تلاش ما این است که مهارت‌افزایی را در این مناطق افزایش دهیم تا افراد به دلیل نداشتن مهارت، به کولبری روی نیاورند.