دکتر ناهید خدا کرمی رئیس انجمن مامایی ایران و دبیر کارگروه بهداشت، سلامت و محیطزیست معاونت زنان و خانواده ریاستجمهوری آبان ماه امسال در نشستی با موضوع «چالشها و اولویتهای سلامت زنان و خانواده» گفته بود: «باید ببینیم چرا زنان ما افسردهاند؟ آیا فشارهای اجتماعی و قوانینی هست که حقوق زن را نادیده میگیرد یا نه، درون خانوادههای ما اتفاقاتی میافتد که زن ایرانی را افسرده میکند. بنابراین جامعه شناسان باید وارد کار شوند و بررسی کنند. امنیت زنان سندی مصوب است ولی متاسفانه بندی از آن اجرا نمیشود و بیشتر علیه امنیت زنان عمل شده، از نظر قانونی مشکلی نداریم اما در کاغذ مانده و در عمل چیزی نمیبینیم. همیشه به بیماریهای جسمی زنان چون چاقی و فشار خون توجه میکنیم اما باید بدانیم گاهی افسردهها بیشتر چاق میشوند.
اما این سند چیست و کجاست؟ و چندتاست؟ و بالاخره کدام سند و با کدام ویرایش نهایی مورد توجه است؟ آیا همانطور که در بالا آمد، مشکل اجرا نکردن سند است یا مشکل نداشتن سند است یا مشکل در جای دیگری است؟ طی روزهای گذشته دکتر فهیمه فرهمندپور مشاور وزیر کشور در امور بانوان و خانواده از تدوین سند «امنیت زنان و کودکان در روابط اجتماعی» براساس ماده 227 برنامه پنجم توسعه خبر داد و گفت: این سند آماده ارایه به دولت است.
ماجرا این است که دولت دهم مکلف به تنظیم این سند با مشارکت 9 دستگاه مرتبط بود؛ لذا وزارت کشور وقت نیز این مسئولیت را برعهده امور بانوان گذاشت. فرایندی جدی، علمی و هماهنگ با آغاز دولت یازدهم اتفاق افتاد و تمام دستگاههای مندرج در اصل 227 وارد کار شدند. در توضیح امکانات و توجهات این سند آمده است که: امنیت فقط امنیت فیزیکی نیست و شامل امنیت اجتماعی، امنیت روانی (احساس امنیت)، امنیت در حوزه سلامت و... میشود، البته نمیتوان امنیت در حوزه اجتماعی را از خانواده جدا کرد لذا در این سند پیشنهاد شده است برای تحقق چشماندازهای مندرج باید به امنیت زنان و کودکان در حوزه خانواده بهعنوان زیرساخت سند مذکور توجه داشت.
دغدغه حوزه زنان در یک کلمه «امنیت» است و خانواده را اصلیترین محل برای تولید و بازتولید امنیت و احساس امنیت در همه ابعاد میدانیم؛ لذا رسانهها در ایجاد، تولید و خدشه دار کردن این امنیت نقش موثری دارند. امنیت خانوادگی کلیدواژه حوزه زنان بوده و در شرع مقدس و قانون مدنی، تأمین معیشت زنان برعهده خانواده است، اما امروز زنان ناگزیر هستند به معیشت فکر کنند؛ لذا تأمین امنیت اجتماعی، روانی و... بانوان شاغل نيز بايد مورد توجه قرار گيرد. امنیت اجتماعی یک مفهوم نسبی محسوب میشود و از اینرو است که انتخاب یک استاندارد مناسب را با چالش مواجه میسازد و اگر از یک رویکرد جامعهشناختی بدان توجه شود، میتواند نشانگر کارآمدی یا ناکارآمدی ساختارهای اجتماعی شناخته شود. امنیت اجتماعی را میتوان بر حسب سازگاری اجتماعی از مفاهیم جامعهشناختی و روانشناختی مشتق کرد. سازگاری بهطور ذهنی یا در مقایسه با انتظارات اجتماعی نرمال قابل ارزیابی است و امنیت اجتماعی را میتوان به جامعهپذیری مطلوب فرد در جامعه مرتبط دانست. سازمان جهانی بهداشت، امنیت اجتماعی را در سطح فردی و سه بعد در ارتباط با سایر افراد جامعه و نهادهای اجتماعی درنظر گرفته است که عبارتند از: ارتباطات و تعاملات اجتماعی، سازگاری فردی، اجتماعی و نیز ایفای نقش اجتماعی. صاحبنظران حوزه اجتماعی، امنیت اجتماعی را در سطح جامعه در نظر میگیرند و آن را همچون جامعه سالم با ویژگیهایی چون وجود فرصتهای برابر در دسترسی به کالا و خدمات اصلی برمیشمارند. اما عدم امنیت را تا کنون زنان با کدام فرمول تاب آورده اند؟ در پاسخ به این پرسش جا دارد که به سخنان دکتر محبوبه بابایی در نشست بررسی سبک زندگی زنان در مناسبات خانواده اشاره شود. آنجا که میگوید: کارکردهای سبک زندگی متظاهرانه برای زنان حفظ روابط صلح آمیز و مسالمتجویانه با خانواده شوهر به منظور ایجاد ثبات و آرامش در مناسبات میان خانواده خود، حفظ روابط مسالمتجویانه با همسر به منظور ایجاد فضای آرامش برای فرزندان خود و یا استمرار تعلقپذیری به همسر و حفظ رشتههای بین زن و مرد است. زنان به منظور مقبولیت از جانب دیگران مهم، در راستای کارکردهای خود، از این سبک زندگی در مناسبات خانواده استفاده میکنند. برای زنان ارزشهای خانوادگی مهمتر از ارزشهای فردی است. برای زنان محافظت از فرزندان بزرگترین ارزش اخلاقی به حساب میآید. برای اغلب زنان حمایت احساسی عاطفی فرزندان مهمتر از حمایت احساسی و عاطفی و جانی از خودش است. برای اکثریت این زنان تملک و دارایی موجب امنیت خاطر میشود. در صورت داشتن امنیت مالی و جانی و حمایت محاکم قضایی، بسیاری از زنان که در معرض خشونت توسط همسرانشان هستند، طلاق گرفته و از وابستگی بیمارگونه زنان به مردان کاسته شده است. نكته قابل اهميت چشمانتظاري بسياري از زنان است، نسبت به تهيه سندي كه امنيتشان را به معناي واقعي تامين كند. بسيارند زنان و دختراني كه مراجعه به خانههاي امن يا اورژانس اجتماعي و يا بهزيستي را براي حل مسائل و مشكلات و خشونتهايي كه برآنها وارد ميشود، انتخاب نميكنند و بايد ديد اين سند هم مانند راه حلهاي ديگر عمل ميكند يا قرار است قدم مثبتي را براي اين افراد بردارد.