[ راضیه زرگری] رهبران کشورهای عضو بریکس متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی روز گذشته در ژوهانسبورگ گرد هم آمدند تا در اجلاسی که در آن برخی از اعضا برای تبدیل این مجموعه به وزنه تعادل در برابر غرب تلاش می‌کنند، فرآیندهای گسترش این اتحادیه را بررسی کنند. به گزارش رویترز تشدید تنش‌های جهانی ناشی از جنگ اوکراین و رقابت فزاینده بین چین و ایالات متحده، بر تلاش برای تقویت این بلوک فوریت می‌بخشد.
اصلاح حکمرانی جهانی و ترویج چندجانبه‌گرایی
آفریقای جنوبی روزگذشته قبل از دیدار با دیگر رهبران این گروه، میزبان شی جین‌پینگ چین، حامی اصلی توسعه بریکس بود. سیریل رامافوزا، رئیس‌جمهوری آفریقای جنوبی، که در کنار شی نشسته بود، گفت که دو کشور «دیدگاه‌های مشابهی» در مورد توسعه دارند. وی گفت: «ما دیدگاه شما را به اشتراک می‌گذاریم که بریکس یک مجمع بسیار مهم است که نقش مهمی در اصلاح حکمرانی جهانی و ترویج چندجانبه‌گرایی و همکاری در سراسر جهان ایفا می‌کند.»شی بلافاصله پس از ورود خود به آفریقای جنوبی گفت: «من مطمئن هستم که اجلاس آتی نقطه عطف مهمی در توسعه مکانیسم بریکس خواهد بود.» لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا از برزیل و نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، نیز در اجلاس 22تا 24آگوست حضور دارند.
توسعه بریکس؛ چشم‌اندازها و چالش‌ها
به گزارش رویترز، بریکس هنوز یک گروه ناهمگون است؛ از چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان که اکنون با رکود دست‌وپنجه نرم می‌کند، تا آفریقای جنوبی، میزبان امسال و یک نوپا در شکوفایی اقتصادی که با بحران برق مواجه است. در این میان هند به‌طور فزاینده‌ای به غرب نزدیک شده، همانطور که برزیل تحت رهبری جدید خود گرایش بیشتری به غرب دارد. این در حالی است که روسیه تحت تحریم‌های غرب به‌خاطر جنگ در اوکراین قرار گرفته است. هند و چین، دو عضو اصلی بریکس، به‌طور دوره‌ای در امتداد مرز مشترک اختلافاتی پیدا می‌کنند که به تعبیر رویترز می‌تواند بر چالش تصمیم‌گیری در گروهی که بر اجماع متکی است، بیفزاید.
مفهوم توسعه، مدت‌ها هدف چین بوده است، زیرا امیدوار است که عضویت کشورهای بیشتر و گسترده‌تر شدن گروه که تا قبل از این، خانه حدود 40درصد جمعیت جهان و یک‌چهارم تولید ناخالص داخلی جهانی بوده است، تأثیر مثبت بگذارد. رهبران بریکس، عصر سه‌شنبه در یک نشست کوچک احتمالا در مورد چارچوب و معیارهایی برای پذیرش کشورهای جدید گفت‌وگو کرده اند.
اما توسعه بریکس هم‌اکنون به محل مناقشه تبدیل شده است. روسیه مشتاق است اعضای جدیدی را برای مقابله با انزوای دیپلماتیک خود درباره جنگ اوکراین وارد کند. وینای کواترا، وزیر امور خارجه هند روز دوشنبه گفت که کشورش نسبت به تسلط چین محتاط است و نسبت به توسعه شتابزده هشدار داده است. در همین حال، برزیل نگران است که گسترش بریکس نفوذ آن را کمرنگ کند. درحالی‌که گسترش بریکس هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، چیزی که هم‌اکنون به وضوح از این گروه طنین‌انداز است، تعهد این بلوک برای تبدیل شدن به یک قهرمان در حال توسعه «جنوب جهانی» و ارائه جایگزینی برای نظم جهانی تحت سلطه کشورهای ثروتمند غربی است.
مقامات آفریقای جنوبی می‌گویند بیش از 40کشور برای پیوستن به بریکس ابراز علاقه کرده‌اند. از میان آنها، نزدیک به 22کشور رسما درخواست پذیرش داده‌اند و برخی دیگر انتظار می‌رود که هیأت‌هایی را به ژوهانسبورگ بفرستند.
کاهش وابستگی به دلار، خط مقدم گفتمان جهانی
فراتر از بحث گسترش، تقویت استفاده از ارزهای محلی کشورهای عضو نیز در دستور کار نشست سران قرار دارد.
با این حال، سازمان‌دهندگان اجلاس در آفریقای جنوبی می‌گویند که هنوز هیچ بحثی در مورد ارز BRICS وجود ندارد؛ ایده‌ای که اوایل سال‌جاری توسط برزیل به‌عنوان جایگزینی برای وابستگی به دلار مطرح شد. با این حال «پل ماشاتیله»، معاون رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی، در نخستین روز این اجلاس عنوان کرد: «کشورهای عضو «بریکس» (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) ایده کنار گذاشتن تدریجی دلار در پرداخت‌های بین‌المللی را به نفع پول‌های ملی مطرح می‌کنند که موضوع بحث در اجلاس ژوهانسبورگ خواهد بود.» بلومبرگ به نقل از ماشاتیله گزارش داد: «امروز جهان به این بلوک توجه دارد زیرا [کاهش وابستگی به دلار] در خط مقدم گفتمان جهانی قرار دارد». وی افزود رهبران بریکس روی راه‌های کاهش اتکا بر دلار در جریان نشست، تمرکز خواهند کرد.
بریکس در تلاش برای رقابت با غرب نیست ولی به‌دنبال جایگاهش در بازار جهانی است
وی تأکید کرد بریکس در تلاش برای رقابت با غرب نیست، اما می‌خواهد جایگاهش در بازار جهانی را بیابد. شبکه آمریکایی بلومبرگ گزارش داده کشورهای عضو بریکس امیدوار هستند وابستگی به دلار را به نفع تسویه‌حساب به پول ملی کاهش دهند و در آینده، ارز مشترکی را به‌جای دلار راه‌اندازی کنند.
آفریقای جنوبی امسال ریاست بریکس را برعهده دارد. «الکساندر پانکین»، معاون وزیر خارجه روسیه پیشتر به خبرگزاری «تاس» روسیه گفت که کشورهای عضو، موضوع واحدهای پولی مشترک را در نشست ژوهانسبورگ که از ۲۲ تا ۲۴ آگوست (۳۱ مرداد تا دوم شهریور) برگزار می‌شود، مورد بحث قرار خواهند داد. اعضای گروه بریکس متشکل از اقتصاد‌های نوظهور جهان در بردارنده بالغ بر یک‌چهارم از حجم اقتصاد جهانی، مجری یک‌پنجم از تجارت جهانی و میزبان بیش از ۴۰ درصد از جمعیت جهان هستند.
پیشتر، روزنامه انگلیسی «فایننشال تایمز» به نقل از مقام‌های مطلع گزارش داد که گروه بریکس ممکن است در نشست آتی در ژوهانسبورگ انعقاد توافقی که سهم تسویه‌حساب‌های تجاری با استفاده از پول ملی را افزایش می‌دهد، مورد بحث قرار دهد. با این حال این نشریه گزارش داد ایده ایجاد واحد پول مشترک یا رد دلار به این معنا مورد بحث قرار نمی‌گیرد. به گزارش فایننشال تایمز، «آنیل سوکلال»، نماینده آفریقای جنوبی اواسط آگوست گفت که دلارزدایی در دستور کارگروه قرار ندارد.
«ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه به‌صورت آنلاین در نشست شرکت می‌کند و «سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه‌اش، به‌صورت حضوری این کشور را نمایندگی خواهد کرد. سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری هم به‌منظور شرکت در پانزدهمین نشست سران بریکس به دعوت رسمی «سیریل رامافوزا»، رئیس‌جمهوری آفریقای جنوبی امروز (چهارشنبه) عازم شهر ژوهانسبورگ محل برگزاری این اجلاس خواهد شد. رئیس‌جمهوری در این سفر علاوه بر شرکت و سخنرانی در نشست «بریکس پلاس» که سران ۷۰ کشور جهان به آن دعوت شده‌اند، با شماری از سران کشورهای حاضر نیز دیدار و گفت‌وگو خواهد کسرد.